prawo Unii Europejskiej - ćwiczenia.doc

Prawo Unii Europejskiej – ćwiczenia

Zajęcia 1 27.10.2006r.

Kolokwium w grudniu – materiał tylko ćwiczeniowy

Sami do nauczenia:

1.      Organy UE (Rada, Komisja, ETS w tym sąd I instancji, Parlament Europejski, Trybunał Obrachunkowy) – geneza i rozwój, kompetencje, sposób powoływania, sposoby działania, jak funkcjonują)

2.      6 kazusów (Czpliński i spółka orzecznictwo ETS).

Konsultacje w środy 11:45 – 12:45

Traktaty do nauki:

Ustanawiający UE

O UE (postnicejski)

Kolokwium składa się z 4 pytań : 1 kazus, 1 organy, dwa – materiał.

I.                   Charakter prawny i struktura UE.

Podmiotami prawa międzynarodowego są:

-          państwo

-          organizacje międzynarodowe

-          szczególne podmioty (Stolica Apostolska, Zakon Kawalerów Maltańskich)

-          strona konfliktu

-          strona wojująca

-          w ostatnim czasie uznaje się podmiotowość jednostki ludzkiej.

Podmiotowość organizacji międzynarodowej jest ograniczona w stosunku do państwa. Status  ten wywodzi się od państwa, ale ma charakter obiektywny tzn. organizacja może się na nią powołać zarówno  do państw członkowskich jak  i do państw trzecich.  Podmiotowość organizacji ma charakter funkcjonalny czyli zakres podmiotowości jest ograniczony do funkcji jaką organizacja  ma spełniać. Wiąże się to więc z zachowaniem organizacji.

Klasyczny podział organizacji: pozarządowe (tworzone przez osoby prywatne) i rządowe.

Podmiotowość prawna organizacji międzynarodowych.

Podmiotem danego stosunku prawnego jest ten, to ma wynikające z niego prawa i obowiązki. ONZ posiada osobowość prawną od 1949r. (orzeczenie MTS).

Wspólnota Europejska jest organizacją ponadnarodową podobną do międzynarodowej. Posiada zakres uprawnień szerszy. Charakter ich jest specjalistyczny.

W sprawach N.V. Algemene Transport – en Expeditie Onderneming Van Gend & Loos v. Holenderska Administracja Podatkowa oraz Flaminio Costa v. ENEL – ETS po raz pierwszy użył terminu organizacji ponadnarodowej. 

W dwóch orzeczeniach stwierdzono, ze na podstawie traktatu o UE powstała organizacja zupełnie nowego typu. Powstało  dzięki temu, że państwa przekazało na jej rzecz część swoich suwerennych praw.

II.                 Cechy charakterystyczne dla organizacji ponadnarodowych.

1.      Możliwość stanowienia prawa obowiązującego zarówno państwa jak i ich obywateli. Normy stanowione przez WE są bezpośrednio skuteczne i wyposażone są również w cechę pierwszeństwa w stosunku do nauk prawa krajowego do wszystkich norm, w tym konstytucyjnych. Jeżeli dochodzi do tworzenia tego prawa na podstawie głosowania większościowego to normy uchwalone obowiązują tez państwa które sprzeciwiły się tej decyzji.

W ramach stanowienia prawa może dojść i w praktyce dochodzi do poszerzenia już szerokich kompetencji wspólnoty. Dzięki temu powstaje specyficzny system prawa unijnego. Ten porządek ma charakter autonomiczny, samodzielny i różny zarówno od porządków krajowych jak i  od porządku prawa międzynarodowego publicznego w szczególności porządek ten uniezależnił się od  umowy międzynarodowej tworzącej ten porządek, a uzyskuje status statutu tej organizacji.

2.      Autonomia finansowa tzn. że WE nie utrzymuje się ze składek członkowskich, ale posiada własne środki (własne źródła dochodów (cła nakładane na państwa trzecie, kredyty zaciągane przez Komisję Europejską, dochody uzyskiwane w ramach wspólnej polityki rolnej, część podatku od wartości dodanych)

3.      autonomia sądowa polega na tym, że wszystkie spory, które dotyczą stosowania prawa albo wykładni tego prawa są rozpatrywane przez ETS (do pewnego stopnia przez sąd I instancji). Jurysdykcja ta jest obowiązkowa i wyłączna (tylko ETS rozstrzyga spory).

Czy Unia Europejska jest organizację ponadnarodową??? Nie jest ponadnarodową. Unia nie ma podmiotowości prawnej. Może być podmiotem prawa krajowego. Nie posiada tych cech, które posiadają organizacje międzynarodowe.  Wykorzystuje organy WE. Unia także nie posiada cech państwa. UE określana jest jako platforma rozwoju (To UE art. 1 „nowy etap”).

Traktat Konstytucyjny stwierdza, że UE posiada organy, podmiotowość prawną i że jest organizację międzynarodową. (Dopiero ma wejść w życie!!!).

III.             Prawo Europejskie.

Prawo europejskie w najszerszym tego słowa znaczeniu to prawo, które powstaje pod auspicjami wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych.

W znaczeniu węższym prawo europejskie to prawo, które jest tworzone zarówno przez UE jak i WE.

W najwęższym znaczeniu poprawnie nazywa się to prawo Europejski Prawem Wspólnotowym. Jest to prawo tworzone przez WE.

1.      1952r. Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali powstała na 50 lat wygasła w 2002r.

2.      1952 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej

3.      1952 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej

4.      szereg kolejnych traktatów

5.      1992 Traktat z Mastricht

6.      Traktat Amsterdamski

7.      Traktat Nicejski

Traktat z Mastricht zmodernizował ToEWG i 2 inne. Dodaje szereg nowych dziedzin. Dlatego nie można twierdzić, że jest to Europejska Wspólnota GOSPODRCZA, od Mastricht nazywa się Wspólnotą Gospodarczą. Traktat ten powołuje taż UE. Zostaje następnie zmieniony w Amsterdamie i Nicei.

Unia Europejska wsparta jest na trzech filarach.

Prawo wspólnotowe możemy podzielić na:

1.      pierwotne

2.      wtórne

3.      instytucjonalne (formalne)

4.      materialne

5.      pisane

6.      niepisane

Ad. 1. Prawo pierwotne obejmuje trzy sektory:

prawo traktatowe:

–        traktaty założycielskie + wszystkie związane z nimi dokumenty (protokoły, załączniki),

–        wszystkie późniejsze zmiany i uzupełnienia (Nicea, Maastricht itd.).

–        Traktaty o przystąpieniu nowych członków (traktaty akcesoryjne) wraz z aktami przystąpienia.

Traktaty:

Ø      3 traktaty o wspólnotach 52 i 58r.

Ø      Układ o wspólnych organach WE 57r.

Ø      Protokół w sprawie statutu trybunału EWG 57r.

Ø      Traktat o fuzji 65r.

Ø      Traktat o przywilejach i immunitetach 65r.

Ø      Traktat budżetowy 70r.

Ø      Traktat przystąpienia do wspólnot: Norwegii, Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Irlandii północnej wraz z aktem o warunkach przystąpienia 72r.

Ø      Jednolity Akt Europejski 86r.

Ø      Traktat z Maastricht 92r.

Ø      Traktat o przystąpieniu do UE Norwegii, Szwecji, Republiki Austrii i Irlandii 94r.

Ø      Traktat z Amsterdamu 98r.

Ø      Traktat z Nicei 2002r.

Ø      Traktat akcesyjny Polski 2004r.

Ø       

Do prawa pierwotnego należą normy prawa o wolnym handlu ze wspólnotami i umowy stowarzyszeniowe (Polska w 1994r).

Do prawa tego należą zasady wspólne dla systemów prawnych państw członkowskich (statut MTS) np.: ne bis in idem, zasada sprawiedliwości, słuszności.

Zawarte w traktatach  jak  i zasady ogólne, które są wspólne dla państw członkowskich (niedyskryminacji, subsydiarności, solidarności), które zostały odkryte przez ETS. To ETS może powiedzieć, ze taka zasada obowiązuje i mówi jaka jest jej treść. Szuka ich w porządkach praw państw członkowskich (konstytucyjnych). Nie muszą one być uznane we wszystkich państwach, wystarczy, że uzna je większość państw. ETS wynajduje te zasady stosując metody komparatystyczne (porównania systemów prawnych). Zasad te mają być wykorzystywane w interesie wspólnot (gospodarka!! W mniejszym zakresie interes jednostki).

Sferę ogólną prawa administracyjnego ETS skojarzył z zasadą państwa prawnego i wyodrębnił zasady:

-          proporcjonalności

-          prawa wglądu do akt

-          ne bis in idem

-          kontradyktoryjności

-          ochrony zaufania i bezpieczeństwa prawnego

-          ochrony praw nabytych w dobrej wierze.      

Ad. 2. Prawo wtórne tworzą rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie.  Pierwsze trzy akty są aktami wiążącymi. Zalecenia i opinie nie mają charakteru wiążącego. Art. 249 Traktatu o WE zawiera katalog aktów prawa wtórnego. Prawo wtórne tworzy: Parlament Europejski, Rada Europejska i Komisja.

              Rozporządzenie wiąże w całości i wiąże bezpośrednio, skierowane jest zarówno do obywateli jak i państw członkowskich. Jest ono środkiem najbardziej dolegliwym.

              Dyrektywa wskazuje danym państwom lub państwu tylko cel jaki ma być osiągnięty. Podaje również termin osiągnięcia, natomiast środki jakimi ma się dojść do tego celu pozostają w gestii państwa członkowskiego, czyli są poza wpływem WE.

              Decyzje wiążą w całości i są skierowane do konkretnych adresatów.

              Zalecenia i opinie mają charakter opiniodawczy, doradczy. 

Jeżeli dyrektywa nie została wdrożona, a obywatel z tego tytułu traci to należy mu się odszkodowanie (powództwo do sądu krajowego).

Ad. 3 Formalne to ta część wspólnotowego porządku prawnego, która określa strukturę organizacyjną wspólnot. Struktura organizacyjna to organy wspólnoty. Najważniejszy jest tutaj skład organów, kompetencja, sposób powoływania. Procedury stanowienia prawa i procedura sądowa to kolejny składnik prawa formalnego.

Ad. 4  Prawo materialne określa i reguluje rzeczowy zakres działania wspólnot. W wyniku zmian , którym uległy traktaty założycielskie gdzie do najważniejszych należą Jednolity Akt Europejski, Traktat z Mastricht, Traktat z Amsterdamu, Traktat z Nicei, zakres ten ulegał stałemu, systematycznemu powiększeniu. (Stałe i systematyczne powiększenie zakresu rzeczowego). Początkowo zakres działania EWG określany ył mianem „wspólnego rynku”. Pierwsze wyraźne zmiany wniósł Jednolity Akt Europejski (ochrona środowiska i inne).

Kolejnym ważnym aktem był T. z Mastricht, który wprowadził tyle zmian, że konieczna była zmiana nazwy tej organizacji. W miejsce EWG zajęła WE. Najważniejsze dziedziny dodane to: polityka socjalna, kultura, zdrowie, ochrona przemysłu, ochrona gospodarki, ochrona konsumentów, wspólność socjalna, polityka regionalna.

T z Mastricht  wprowadził unię gospodarczą i walutową. 

Ad. 5. Prawo pisane to prawo pierwotne pisane, poza tym prawo wtórne i prawo umów międzynarodowych.

Ad. 6 Prawo zwyczajowe jest prawem niepisanym wchodzącym w skład prawa pierwotnego. Dla istnienia zwyczaju potrzebne są 2 elementy:

-          pewne systematyczne zachowanie się państw lub innych podmiotów prawa międzynarodowego

-          przekonanie, ze praktyka ta tworzy prawo

Źródłem prawa niepisanego jest zwyczaj . Zasady ogólne, te które wynalazł ETS i nie są zapisane w traktatach i powszechne prawo publiczne.

Uzupełniające prawo pierwotne to wszystkie umowy z państwami trzecimi

Dopełniające prawo to umowy zawarte pomiędzy państwami członkowskimi zawierane w celu lepszego wykonania zadań wspólnoty. TO NIE JEST PRAWO PIERWOTNE !!!

IV.             Zasady prawa wspólnotowego.

Jasność i przejrzystość systemu prawnego zależy od zasad, na których się on opiera. W prawie WE wyróżnia się:

1.      zasady strukturalne  prawa wspólnotowego

2.      zasady ogólne prawa wspólnotowego

Wyróżnia się dwa źródła poszukiwania zasad:

1.      traktaty (zasada: pomocniczości, proporcjonalności, kompetencji powierzonej, solidarności, niedyskryminacji,

2.      orzecznictwo ETS (zasada pierwszeństwa, bezpośredniości)

Należy przy tym zauważyć, że wszystkie zasady tego prawa wynalazł ETS.

q       Zasada pomocniczości określona jest w art. 5 T o WE i art. 2 T o UE, wywodzi się z nauki społecznej kościoła katolickiego - Encykliki Piusa XI (QUADRAGESIMO ANNO).  Najważniejszy jest człowiek > rodzina> jego otoczenie> dzielnica> gmina> a na końcu - państwo. Jeżlei jednostka może działać sama to nie może być wyręczana przez nikogo. Dopiero potem, gdy sobie nie radzi – mogą działać za nią podmioty najbliższe tej jednostce. Przede wszystkim działać ma państwo. Wg UE wprowadzona traktatem z Mastricht. Celem jej jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji pomiędzy państwem, a UE.

q       Zasada subsydiarności art. 5 T o WE. Mówi o działaniu WE. Znajduje zastosowanie we wszystkich sferach kompetencji WE. Nie dotyczy ona rozgraniczania działania państwa i wspólnoty lecz raczej dotyczy ona konkretnego środka. Wymaga aby środek wspólnotowy nie nakładał niepotrzebnego ciężaru ani na państwa członkowskie ani na obywateli. Zasada ta wywodzi się z niemieckiego systemu prawnego. Wynaleziona przez ETS w sporze Internationale Handelsgesellschaft GmbH v.Einfuhr – und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel Objawia się ona w dziedzinie ochrony praw jednostki. Istota jej polega na tym, ze działania WE w ramach legislatywy, egzekutywy, sądownictwa muszą być odpowiednie i konieczne do osiągnięcia celu. Jeżeli istnieje kilka różnych środków do uzyskania tego celu to można wybrać taki środek, który jest jak najmniej uciążliwy czyli nakładane obciążenia muszą pozostać w odpowiednim stosunku do zamierzonych celów.  Proporcjonalność dotyczy też aktów wydawanych przez Wspólnotę. Każdy akt musi mieć wskazanie, że wydany został zgodnie z zasadą proporcjonalności.   

...