ANTONI SŁONIMSKI
języki: polski
Na tej stronie zamieszczamy dwa teksty: biogram Antoniego Słonimskiego - autorstwa Bartłomieja Szleszyńskiego oraz notę biograficzną autorstwa Małgorzaty Olszewskiej.Poeta, satyryk, publicysta, dramatopisarz, prozaik, krytyk teatralny. Urodzony 15 listopada 1895 w Warszawie, zmarł 4 lipca 1976 tamże.Ukończył warszawską Szkołę Sztuk Pięknych (1917), w latach 1916-1918 wystawiał swoje prace na kilku wystawach zbiorowych i indywidualnych. Współpracował z tygodnikiem satyrycznym "Sowizdrzał" (1913-1919) i z miesięcznikiem "Pro arte" (1919). Był współzałożycielem kabaretu Pikador (1918), współtwórcą grupy poetyckiej Skamander (1919), współpracował z pismem "Skamander" (1920-1928, 1935-1939), "Zdrojem" (1919), "Kurierem Polskim" (1920-1923, redagował tam m.in. dział "Sztuka"). Od 1924 współpracował z "Wiadomościami Literackim", gdzie prowadził dział recenzji teatralnych (1924-1939), stały felieton ("Kronika tygodniowa" 1927-1939), żartobliwe recenzje grafomańskich tomików poetyckich ("Książki najgorsze" 1924-1925). Tworzył teksty kabaretowe dla teatrów Czarny Kot (1918), Qui pro quo (od 1919), Stańczyk (1922-1925), Perskie Oko (od 1925), Banda (1931-1932), Cyrulik Warszawski (od 1935), Ali Baba (1939), Tip Top (1939) oraz rosyjskiego Niebieskiego Ptaka (1924). W latach 1926-1934 współpracował z tygodnikiem satyrycznym "Cyrulik Warszawski". Podróżował m.in. na Bliski Wschód (1923), do Brazylii (1924) i wielokrotnie do Wielkiej Brytanii. Był członkiem ZZLP (Związku Zawodowego Literatów Polskich - od 1928) i Polskiego PEN Clubu, współpracował z działem rozrywkowym Polskiego Radia.Podczas wojny w latach 1939-40 przebywał w Paryżu, a później w Londynie. Współpracował z "Polską Walczącą" (1940) i "Wiadomościami Polskimi" (do1941, kiedy zerwał współpracę na skutek różnicy zdań co do sojuszu Polski z ZSRR - Słonimski uważał, iż jest on taktycznie konieczny). W latach 1942-1946 redagował wraz z Estreicherem miesięcznik "Nowa Polska", kierował sekcją literatury UNESCO (1946-1948), w 1948 wziął udział w Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu i podpisał przyjętą tam rezolucję. W latach 1949-1951 był dyrektorem podlegającego władzom krajowym Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, w 1951 powrócił na stałe do Polski.Drukował artykuły, wiersze i felietony w "Nowej Kulturze" (1950-1962), "Świecie" (1951-1961), "Szpilkach" (1953-1973), "Przeglądzie kulturalnym" (1955-1961) i w "Tygodniku Powszechnym"n(od 1970). Był członkiem zarządu Polskiego PEN Clubu (od 1955), prezesem ZLP (1956-1959), brał udział w pracach UNESCO. Uczestniczył w dyskusjach Klubu Krzywego Koła (1955-1962), był wiceprezesem Rady Kultury przy Ministerstwie Kultury i Sztuki (1958-1959). W następnych latach uczestniczył w wielu akcjach opozycji demokratycznej - w marcu 1964 był inicjatorem, autorem i (wraz z Janem Józefem Lipskim) głównym organizatorem tzw. Listu 34 - pierwszego zbiorowego protestu środowisk intelektualnych przeciwko polityce kulturalnej partii i państwa. Krytykował władze w związku z wydarzeniami 1968 roku, podpisał "Memoriał 59" i "List 14" w proteście przeciw planowanym zmianom w konstytucji PRL (1975).Był laureatem Nagrody Państwowej I stopnia (1955), nagrody literackiej m.st. Warszawy (1956), nagrody Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1965).Jego pierwsze utwory można podzielić na dwie grupy - parnasistowskie, o kunsztownej budowie, ograniczające się w swojej wymowie do tematu sztuki i problemu artysty (wiersze z tomów Sonety i Harmonie) oraz ekspresjonistyczne, aktywistyczno-pacyfistyczne (w tomie Czarna wiosna, skonfiskowanym ze względów cenzuralnych, a później we fragmentach przedrukowanym w następnych tomach). Wiersze drugiego rodzaju (Jerzy Kwiatkowski nazywa je czarnymi dytyrambami) pisywał Słonimski do końca lat dwudziestych, a jednym z ostatnich był osobno wydany poemat Oko za oko (1928). Inne tomy poetyckie wydane w latach dwudziestych przeniknięte są duchem stylizacji, w którym największą rolę odgrywa poezja romantyczna. Tom Okno bez krat (1935) to wyraz załamania wielu optymistycznych przeświadczeń wierzącego w postęp racjonalisty. Podczas wojny wielką popularność wśród Polaków na całym świecie osiągnął napisany w 1940 wiersz Alarm.Istotną dziedziną działalności Słonimskiego była publicystyka, która przysparzała mu wiele popularności, a także prowokowała liczne napaści polemiczne (zwłaszcza z kręgów prawicowych i nacjonalistycznych). Jako felietonista (zwłaszcza autor "Kronik tygodniowych" w "Wiadomościach Literackich", za których patrona obrał sobie Prusa) był wyrazicielem poglądów liberalnej inteligencji, racjonalistą i sceptykiem, zwalczał uprzedzenia rasowe i narodowe, szczególnie ostro występował przeciwko ekspansji faszyzmu. Mistrzowsko władał bronią zjadliwego dowcipu i szyderstwa. Powojenna publicystyka Słonimskiego, drukowana na łamach "Szpilek" i "Tygodnika Powszechnego" koncentrowała się na walce z postawami konformistycznymi, snobistycznymi, z przejawami ekstremizmu formalnego awangardy artystycznej. Był twórcą alegoryczno-ekspresjonistycznego dramatu Wieża Babel (wystawionego w 1927 przez Leona Schillera) oraz trzech komedii - Murzyna warszawskiego (wystawionej 1928), gdzie wykpił zjawisko snobizmu, wysuwając na pierwszy plan problematykę asymilacji oraz Lekarza bezdomnego i bardzo popularnej Rodziny, w których prowadził, podobnie jak w publicystyce, kampanię antytotalitarną.Podobne przesłanie zawarł również w dwóch powieściach science fiction Torpeda czasu (1924) i Dwa końce świata (1937), inspirowanych twórczością H.G. Wellsa, którego bardzo cenił. Korzystając z właściwych temu gatunkowi prozy atrybutów, pokazywał groźne skutki militaryzmu i postępujących totalitaryzmów.Wraz z innymi skamandrytami pisywał teksty szopek politycznych, jako humorysta uprawiał z powodzeniem kalambur, parodię i pure nonsens (wybór z Julianem Tuwimem W oparach absurdu 1958). We Wspomnieniach warszawskich i Alfabecie wspomnień nakreślił pełen sentymentu i humoru obraz dawnej Warszawy.Twórczość (wybór):
· Sonety, Warszawa 1918
· Bolszewicy w Warszawie, Warszawa 1919
· Czarna wiosna, Warszawa 1919
· Facecje republikańskie, Warszawa 1919 (współautorem był Jan Lechoń)
· Harmonia. Wieniec sonetów, Warszawa 1919
· Wycieczki osobiste, Warszawa 1920
· Dziura. Pamflet dwutygodniowy Nr.1, Warszawa 1921
· Pracowita Pszczółka. Kalendarz encyklopedyczno-informacyjny na r. 1921, (współautorem był Tuwim), Warszawa 1921
· Teatr w więzieniu. Powieść, Warszawa 1922
· Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści "na wesoło", Warszawa 1923 (współautorka: Magdalena Samozwaniec)
· Dialog o miłości ojczyzny między Josephem a Stefanem, Warszawa 1923
· Godzina poezji, Warszawa 1923
· Torpeda czasu. Powieść fantastyczna, Warszawa 1924
· Droga na wschód. Poezje, Warszawa 1924
· Pod zwrotnikami. Dziennik okrętowy, Warszawa 1925
· Z dalekiej podróży. Poezje, Warszawa 1926
· O dzieciach, wariatach i grafomanach, Warszawa 1927
· Polityczna szopka Cyrulika Warszawskiego, Warszawa 1927 (współautorzy: Hemar, Lechoń, Tuwim)
· Wieża Babel. Dramat w 3 aktach wierszem, Warszawa 1927 (prapremiera: Teatr Polski, Warszawa 1927)
· Murzyn warszawski. Komedia w 3 aktach, (prapremiera: Teatr Mały, Warszawa 1928)
· Oko za oko. Poemat, Warszawa 1928
· Mętne łby, Warszawa 1929
· Lekarz bezdomny. Komedia w 3 aktach, (prapremiera: Warszawa, Teatr Mały 1930, druk: "Dialog" 1981 nr 1)
· Szopka polityczna, Warszawa 1930 (współautorzy: Hemar, Tuwim, Lechoń)
· Moja podróż do Rosji, Warszawa 1932
· Moje walki nad Bzdurą, Warszawa 1932
· Rodzina. Komedia w 3 aktach, (prapremiera: Warszawa, Teatr Nowa Komedia 1933, druk: "Wiadomości Literackie" 1934 nr 13)
· Heretyk na ambonie, Warszawa 1934
· Okno bez krat. Poezje, Warszawa 1935
· Dwa końce świata, Warszawa 1937
· W beczce przez Niagarę, Warszawa 1936
· Alarm, Londyn 1940
· Popiół i wiatr, Londyn 1942
· Wybór poezji, Londyn 1944
· Wiek klęski. Wiersze z lat 1939-1945, Warszawa 1945
· Kroniki tygodniowe 1927-1939, Warszawa 1956
· Wspomnienia warszawskie, Warszawa 1957
· W oparach absurdu, Warszawa 1958 (współautor: Tuwim)
· Artykuły pierwszej potrzeby. Notatki i uwagi 1951-1958, Warszawa 1958
· Gwałt na Melpomenie, Warszawa 1959
· Nowe wiersze, Warszawa 1959
· Rozmowy z gwiazdą. Poezje 1916-1961, Warszawa 1961
· Załatwione odmownie, seria 1: Warszawa 1962, seria 2: Warszawa 1964
· Wiersze 1958-1963, Warszawa 1963
· Jak było naprawdę. Monolog naocznego świadka, "Dialog" 1963 nr. 1
· Spowiedź emigranta, "Dialog" 1965 nr. 12
· Obecność. Felietony 1971-1972, Warszawa 1973
· 138 wierszy, Warszawa 1973
· Alfabet wspomnień, Warszawa 1975, Chicago 1977, Warszawa 1989
· Ciekawość. Felietony 1973-1976, Warszawa 1981
· Kroniki londyńskie, Warszawa 1995
· Kroniki tygodniowe 1927-1931, Warszawa 2001
krysztalek20