Socjologia – wykład I:
Socjologia – (łacina) socjetas – społeczność, logos – (grecki) - słowo, nauka.
· jest jedną z nauk społecznych, bada życie zbiorowe i stosunki międzyludzkie – interakcje.
Nauka - różne dyscypliny,3 kryteria podziału:
· Przedmiot nauki:
o Nauki przyrodnicze i społeczne. (kultura)
o Zapoczątkował go Sokrates nie napisał żadnego dzieła, analfabeta.
o „Nie interesują mnie drzewa w lesie, interesują mnie ludzie na ulicy, w mieście”.
· Zakres problemu: Ogólne i szczegółowe. (socjologia 1 i 2)
· Funkcje:
o Teoretyczne, praktyczne – stosowane.
o Socjologia jest teoretyczna – odpowiada na pytanie: „jakim jest życie społeczne”.
o Praktyczną też jest – sondaże, badania sondażowe.
Rzeczywistość społeczna składa się z natury i społeczności/kultury.
Socjolingwistyka – stosowanie języka do określenia stosunków międzyludzkich.
Człowiek jest z pogranicza należy do świata natury i kultury, jako jedyne zwierze.
Człowiek posiada zdolność odbierania bodźców ze świata zewnętrznego – reflektory i zdolność reagowania na nie – efektory, wg wzorów kulturowych przyjętych w danej społeczności.
Narodziny osobowości są procesem rozłożonym w czasie:
· proces psychokulturowy: socjalizacja, proces akulturacji – uczenie się kultury,
· wychowanie – kształtowanie osobowości wg wzorów przyjętych w danej kulturze..
Fakty przyrodnicze czasem stają się faktami społecznymi - (narodziny, śmierć).
Definicja faktu społecznego: „Wszystkie wogule fakty, jakiegokolwiek byłyby pochodzenia nie tylko społecznego, ale także pozaspołecznego: fizycznego czy biologicznego – przeradzają się w fakty społeczne w sobie albo w swych skutkach, z chwilą, gdy one same czy tez te skutki, wkraczają w życie społeczne”. Stefan Czarnowski.
Pitagorejczycy wierzyli, że każdy człowiek ma określoną ilość słów do powiedzenia,
gdy powie ostatnie słowo – umrze.
„Socjologiczna teoria zachowań ludzkich” – II:
2 typy zachowań:
· Zachowania instrumentalne – działania, które zmierzają do określonych celów.
· Zachowania symboliczne – zachowanie stanowiące jakiś symbol w danej kulturze, coś ukrywa, reprezentuje.
Typologia zachowań i ich uwarunkowania:
· Tradycjonalistyczne – zachowania oparte o wzory kulturowe przekazane.
· Zachowania centralnie sterowane – robimy bo musimy: prawo, nakazy, sterowane przez przymus zewnętrzny. Przymus wewnętrzny – coś nami steruje wewnętrznie.
· Zachowania policentryczne – (polis z greckiego wielość) – indywidualne wzory, emocjonalny lub racjonalny wybór.
· Zinternalizować – uwewnętrznić.
Rola grupy w sterowaniu zachowań jednostką:
· Perswazja: dialog, przymus, sterowanie wartościami, sterowanie dobrami finansowymi, izolacja, milczenie,
· Każda jednostka należy do jakiejś grupy społecznej.
Struktura społeczna zachowań ludzkich:
· Motywacja – treści pobudzające do zachowań, zachowania zależą od typu osobowości,
· Typ grupy, do której jednostka należy,
· Rola społeczna – pojęcie zaczerpnięte z teatru, rola pasażera, rola dziecka,
· Rola społeczna – wzór kulturowy zachowania narzucony jednostce przez społecznie określoną sytuację/ lub zgodny z oczekiwaniami grupy.
· Konflikt roli społecznej – następuje gdy ktoś spełnia 2 role społeczne sprzeczne ze sobą, ksiądz i mąż.
· Typologia ról społecznych:
o Spontaniczne; warunkowane biologicznie – kobieta, mężczyzna.
o Role społecznej interakcji – gość, przyjaciel, żałobnik.
o Role społeczne profesjonalne wyuczone – student, kapłan, policjant.
§ Zawód - czynność wyuczona, regularnie realizowana, za którą otrzymuje się wynagrodzenie.
o Role społeczne związane z rytuałem przejścia – kawaler przechodzi w pana młodego i męża.
o Role społeczne podlegają kontroli, która chroni przed patologią.
o Formy kontroli społecznej: przymus fizyczny, przymus psychiczny, prawno polityczne, presja ekonomiczna, subtelne – perswazja, ośmieszanie, plotka, wypędzenie.
o Normatywne formy kontroli: religijne, moralne, obyczajowe.
Mechanizmy psychospołeczne pobudzające ludzi do zachowań:
· Przymus zewnętrzny, wewnętrzny; chęć zysku (kapitalizm); perswazja; chęć zdobycia uznania, być osoba publiczną; Emocjonalne: miłość, nienawiść, zazdrość, zemsta.
Teoria zachowań Dejwida Rizmana:
· Amerykański socjolog - „Samotny tłum” ukazała się w Polsce w 1971 roku.
· Poziomy orientacji życiowej:
o Orientacja „radarowa” – świetliki za latarką, reklama, środki masowe
o Orientacja empiryczna – ludzie kierują się własnymi doświadczeniami
o Orientacja wierzeniowa – religia, obrzędy, przekonania, wiara codzienna.
Socjologia – wykład III:
Teoria zachowań Petera Bargera w oparciu o role społeczną:
· Rola społeczna - typowa odpowiedz na typowe oczekiwania.
· Definicja sytuacji społecznej – człowiek zawsze definiuje sytuacje np. ślub.
· Definicja sytuacji jest rozbieżna, wieloznaczna wówczas rola społeczna osobnika jest nieokreślona.
· Grupa społeczna dostarcza scenariusza do określonej roli społecznej.
· Realizacja tego wymaga zachowań symbolicznych lub instrumentalnych, wymaga działania lub zaniechania jakiegoś działania, wymaga zaangażowania racjonalnego lub emocjonalnego.
· Każda rola społeczna posiada swoją wewnętrzna dyscyplinę, reguły lub rytuały.
· Rola społeczna ulega procesowi instytucjonalizacji – powtarza się.
· Rola społeczna wiąże się z alternacją – przemianą tożsamości:
o Człowiek gra role w wielkim widowisku życia społecznego i jest zawsze w masce, którą musi zakładać w tej grze. Rola = maska.
o Człowiek staje się tym kogo odgrywa, człowiek staje się tym za kogo uważają go inni.
· Biografia jako zespół ról społecznych, które pełnił osobnik.
· Konflikt ról społecznych: kochanek i homoseksualista, komisarz obozu i kochający mąż.
· Każda rola społeczna pociąga za sobą odpowiedni styl życia, realizujemy role społeczna wobec kogoś,
Rola zachowań Ernesta Kassingera:
· Współczesny filozof - „Esej o człowieku” praca wydana w Polsce 1971 roku.
· „Myśl symboliczna i symboliczne zachowanie należą do najbardziej charakterystycznych cech życia ludzkiego i cały postęp kultury jest nimi uwarunkowany”
· Zachowanie to 2 elementy - zachowanie warunkowane:
o Sygnałami i znakami, łączą się z odruchami warunkowymi i one sterują zachowaniami organizmów żywych, łączą się trwale z przedmiotem lub sytuacją do której się odnoszą.
o Symbole łączą się ze światem kultury, są wielowymiarowe: język, religia, sztuka, coś ukrywają. Człowiek może tworzyć, uczyć, używać i przekazywać symbole.
· 2 środowiska wpływają na życie człowieka: Fizyczno-przyrodnicze i Symboliczne.
Teoria zachowania Jorga (dzordża) Holmansa:
· Zachowania społeczne w świetle teorii wymiany – ludzie zachowują się w stosunku do innych i posługują się wymianą - Paradygmat wymiany.
· We wszystkich dziedzinach życia zachowania ludzkie są warunkowane potrzebą wymiany.
· Wymiana a rewanż – człowiek który wyświadcza 2giemu korzystne usługi, zobowiązuje go do rewanżu.
· Powtarzalność wymiany utrwala stosunki między jednostkami a grupami.
· Wymiana dobrowolna i przymuszona. Wymiana społeczna w czasie określonym i nieokreślonym.
· Wymiana w procesie interakcji, wymiana społeczna wymaga zaufania, że ten drugi wypełni swe zobowiązania:
o Uczucie osobistego zobowiązania, Wdzięczność i zaufanie.
· Wzajemne relacje, istota „korzyści” objętych wymianą oraz koszta wymiany.
· Społeczne skutki wymiany – osobista sympatia, uznanie społeczne, szacunek, prestiż, korzyści instrumentalne.
· Wymiana zakłada uznanie 2iej osoby za kogoś nam równego.
· Wymiana jako wartość symboliczna ma wiele większe znaczenie niż przedmioty wymieniane.
Wykład IV
Sławni Polacy:
· O. Tadeusz Kolbe z Niepokalanowa – zapoczątkował religie przez radio, „Rycerz niepokalany”, za 6 uciekinierów z obozu koncentracyjnego komendant postanowił 60 zagazować, Kolbe wszedł za Gajownikacza ojca 5 dzieci.
· Bobola – poćwiartowany i przewiezione zwłoki do Polski.
· Prymas 1000lecia – Stefan Wyszyński – nie pozwolił skolektywizować rolnictwa.
· Karola Wojtyła – profesor Uniwersytetu Jagielońskiego, Papież.
Wykład VI - „Socjologiczna teoria kultury”:
Wieloznaczność i wielowymiarowość kultury:
· Znaczenie potoczne – określenie kogoś, kulturalny i niekulturalny.
· Sens naukowy:
o Kultura artystyczna – łączy się z twórczością i twórcą.
o Kultura intelektualna – naukowcy, intelektualiści, Kultura polityczna, obyczajowa, kulinarna, języka.
· Fakty kulturowe – szersza definicja niż fakty kulturalne.
· Natura staje się elementem kultury kiedy staje się faktem społecznym.
· „Wszystkie wogule fakty, jakiegokolwiek byłyby pochodzenia nie tylko społecznego ale także pozaspołecznego: fizycznego czy biologicznego – przeradzają się w fakty społeczne w sobie albo w swych skutkach z chwilą gdy one same czy też te skutki wkraczają w życie społeczne.” Stefan Czarnowski
„Definicja i klasyfikacja faktów społecznych”.
· Kultura:
o Są to wszystkie wytwory (materialne i idealne), wzory użytkowania wytworów,
o Wzór przekazywania wytworów i użytkowania wytworów, wzory kulturowe zachowań ludzkich.
o System wartości, które są rezultatem ludzkiej działalności fizycznej lub umysłowej.
Typologia dychotomiczna kultury:
· Podział 2dzielny: materialna i duchowa – niezgodne z myśleniem logicznym.
· Kultura egzystencji i współżycia, Kultura instrumentalna i symboliczna.
· Kultura życia codziennego i świąt oraz świętowania.
Święto:
· Fet (Fronc święto) dzień szczególny, publiczne zgromadzenie, wypoczynek.
· Osobliwość świąt – opozycja wobec codzienności, dominuje symbolika, tajemniczość, symbol zmiany, teatralność, zmiana ról społecznych, postawa oczekiwania,
· Ataraksja – greckie „święto”
· Definicja kultury Stefana Czarnowskiego: „Kulturą jest całokształt zobiektywizowanych dorobku społecznego, wspólny szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.”
· Kultura = elementy dorobku społecznego i zobiektywizowanego – wynalazek przestaje być własnością twórcy staje się powszechny, elementy wspólne szeregowi grup społecznych, ustalone jako wzór, elementy zdolne rozszerzać się przestrzennie.
· Proces dyfuzji – rozprzestrzenianie się kultury.
· Dziedzictwo kulturowe – biologiczne (dziedzictwo somatyczne, genetyczne), prawne – spadek, kulturowe – wytwory kulturowe i sposób ich użytkowanie, sposoby wyrażania życia emocjonalnego;
o Jednostka dziedziczy od grupy poprzez proces socjalizacji;
o Grupa dziedziczy od grupy poprzez zorganizowane formy przekazu.
Język jako składnik kultury symbolicznej:
· Język fonetyczny, dźwięku,
· Język ciała, mimiki – porozumienie, przekaz, wzruszenia emocjonalne, źródło informacji o mówiącym.
· Im dany przedmiot, czynność lub sytuacja posiada większe znaczenie dla danej grupy, tym więcej słów grupa przeznacza na ich określenie.
· W strukturze każdego języka jest „ukryty” zespół założeń psychologicznych, filozoficznych, światopoglądowych.
· W strukturze języka odbija się struktura danego społeczeństwa., warunki jego życia, poziom kultury.
· Zróżnicowanie języka dotyczy dźwięku, słownictwa i gramatyki.
· Język jest środkiem komunikacji (wyraża, oznacza i znaczy) i informacji, desygnat – znaczenie słowa.
Wykład VII
Czas:
· Biologiczny: noworodek, niemowle do 2 lat, dziecko do 12, młodzież do 21.
· Biograficzny, Astronomiczny – noc i dzień, Historyczny – pokolenia ludzi,
· Mechaniczny - ilościowy (czas wykładu, Benedyktyni w XIX w. 1370 – pierwszy zegar, 1345 – upowszechnienie czasu z dokładnością), jakościowy.
Małżeństwo i rodzina – przemiany i funkcje:
Rodzina i małżeństwo:
· Barbara de Angels „Czy znasz sekrety mężczyzn”.
· Rodzina jest przedmiotem studiów interdyscyplinarnych: historia, teologia, prawo, psychologia (Pr. Pastusik), socjologia (minispołęczeńśtwo, procesy integracji i dezintegracji rodziny).
Pochodzenie małżeństwa i rodziny:
· Ewolucjonizm – małżeństwo ukształtowało się w drodze ewolucji: bezład płciowy, małżeństwo grupowe, matriarchat/patriarchat, monogamia.
· Dyfuzjonistyzm (etnolog Smith, Bronisł...
gosicka