Zofia Jaworowska - Obłój: "Studium przypadku jako metoda diagnozy klinicznej"

Studium przypadku - podstawowa metoda w ps. klinicznej. Często stosowana w sposób dowolny gdyż wymyka się rygorom metodologicznym. Autorka postuluje aby diagnoza, budowana na podstawie st. przyp. spełniała rygory metodologicznej poprawności. Wówczas dane ze studiów przyp. można by uogólniać i tworzyć ogólne hipotezy badawcze.

1.      STUDIUM PRZYPADKU - definicja (Nowak)

-          Metoda badania, w której dążymy do możliwie wszechstronnego opisu jednostki/zbiorowości

-          uwzględnienie wielu zmiennych (interesują nas wartości zmiennych i zależności między nimi).

-          Przedmiot badania ma charakter jednostkowy.

-          Brak wstępnych hipotez, tylko zamiar dokładnego zbadania zjawiska w jego kontekście.

2.      DIAGNOZA - definicja (Ziemski)

Rozpoznanie stanu rzeczy + jego tendencji rozwojowych

-          na podstawie jego objawów

-          w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości

Etapy bad. diagnostycznych:

1.      eksploracyjny - odkrycie zjawiska + genezy + prawidłowości

2.      weryfikacyjny - sprawdzenie trafności postawionej diagnozy

Specyfika diagnozy w ps. klinicznej - związana z praktyką (wybór oddziaływań terapeutycznych, badanie zmian wskutek terapii)

3.      Krytyka wyjaśnień w psychoanalizie

-          wybiórcze zbieranie informacji o pacjencie (etap 1. diagnozy)

-          dyrektywna terapia - sugerowanie treści

-          błędna metoda zbierania danych - introspekcja (raczej retrospekcja)

-          Podstawowy błąd: zakładany jest określony związek między zjawiskiem i przesłankami jego zajścia (na podst. koncepcji psychoanal.) a potem dopiero poszukuje się możliwych zasad, na których ten związek się opiera

-          trudno rozgraniczyć w psychoanalizie etap 1. i 2. diagnozy (materiał empiryczny od razu podporządkowany przyjętej interpretacji)

4. Podejścia do st. przyp.:

1)     na gruncie bad. jakościowych (diagnostyka kliniczna)

2)     na gruncie metodologii bad. eksperymentalnych

ad 1) Studium przypadku jako jakościowa metoda badań - wytyczne:

etap 1:

-          otwartość na dane

-          różnorodność danych i ich źródeł

-          dane ilościowe i jakościowe

etap 2:

-          integracja danych surowych wokół najistotniejszych tematów (sfer działania pacjenta, pytań klinicznych), tematy te można zmieniać w toku diagnozy

-          konstruowanie alternatywnych wyjaśnień dotychczas ustalonych faktów oraz , na ich podstawie, alternatywnych modeli wyjaśniających

-          poszczególne tezy diagnozy wyjaśniającej powinny tworzyć całość, wyjaśniającą specyfikę danego przyp.

-          proces dopasowywania wzorców - wyjaśnienie musi dobrze pasować do faktów, które wyjaśnia, oraz do różnorodnych wniosków, które można z niego wywieść

-          weryfikacja tych możliwych do wyciągnięcia wniosków

-          wybór jako wyjaśniającej tej teorii, która wyjaśnia najwięcej zachowań pacjenta

-          wyraźne oddzielenie etapu 1. i 2.

-          elastyczność, modyfikacje dotychczasowych ustaleń

ad. 2) Studium przypadku jako eksperymentalna metoda badań (eksperymentalne studium przypadku) - wytyczne:

-          stosowanie wystandaryzowanych, rzetelnych narzędzi pomiaru

-          wnioskowanie statystyczne jako jedyny prawomocny sposób dochodzenia do wniosków

etap 1:

-          dane z różnych źródeł

-          dane ilościowe i jakościowe

etap 2 - można podjąć 2 kategorie problemów badawczych:

a)      nienormalność, odchylenie od normy

-          procedura badawcza: 1)obserwacja; 2) jej sprawdzalne wyjaśnienie; 3) sprawdzenie rygorystycznie wywnioskowanych z wyjaśnienia stwierdzeń

-          dane muszą być kontrolowane, tzn. możliwe do porównania z danymi w populacji: - dane z testu standaryzowanego, - porównanie danych pacjenta z danymi zebranymi przez badacza w próbie populacji, - zgodne oceny klinicystów, stwierdzających odchyl. od normy)

-          wybór wyjaśnienia - musi odpowiadać celom klinicznym oraz pasować do przesłanek empirycznych, musi się z niego dać wyprowadzić hipotezy łatwe do weryfikacji

-          sprawdzenie hipotez przez eksperyment lub odpowiednią organizację danych z obserwacji

b)     zmiany badanego zjawiska w czasie

-          intensywne badanie statystyczne - wielokrotne obserwacje w różnych okolicznościach, przy różnych wartościach zmiennej niezależnej

-          wyjaśnienie a potem weryfikacja jednostkowej obserwacji (bez odwoływania się do populacji)

-          sprawdzanie przy użyciu metodologii badań eksperymentalnych zmian w zachow. pacj. pod wpływem zastosowanych działań terapeutycznych