268 BIOGRAM Prof. dr hab. Jan Data Poeta, dramatopisarz, pseudonim "El ...y" i in., ur. 11 IX 1838 r. w Kaliszu, zm. 2 VIII 1897 r. w Krakowie. Pochodzi� z rodziny szlacheckiej. Studiowa� w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Le�nictwa w Marymoncie (1856), w Akademii Medyko- Chirurgicznej w Warszawie (1857-59) oraz na uniw. we Wroc�awiu (1859-60), Pary�u (1861) i Heidelbergu (1861-62). Bra� udzia� w ruchu spiskowym oraz w powstaniu styczniowym; 1864-67 przebywa� za granic�. W 1866 uzyska� doktorat z filozofii w Heidelbergu. Po powrocie do kraju przebywa� we Lwowie, a od 1870 w Krakowie. Od stycznia 1882 r. by� wydawc� krakowskiego dziennika "Reforma", przemianowanego w listopadzie tego� roku na "Now� Reform�", kt�rej redaktorem odpowiedzialnym by� od grudnia 1889 do stycznia 1895. Od 1884 by� radnym miejskim w Krakowie. W 1889 zosta� wybrany pos�em do galicyjskiego Sejmu Krajowego. W 1890 uczestniczy� w sprowadzeniu z Pary�a proch�w Adama Mickiewicza. By� jednym z organizator�w Towarzystwa Szko�y Ludowej w Krakowie (1882). Podejmowa� wyprawy wysokog�rskie w Tatry. By� jednym z pierwszych cz�onk�w Towarzystwa Tatrza�skiego. Wiele podr�owa� po Europie. W 1888 odby� podr� do W�och, na Sycyli�, Malt� i p�nocne brzegi Afryki, zako�czon� w Marsylii. W 1894 odby� podr� na Cejlon i do Indii. Pochowany na Ska�ce. Tw�rczo�� literack� rozpocz�� w latach 1864-65. Jego liryka w tym okresie by�a wyrazem rozterki duchowej poety, prze�ywaj�cego kryzys �wiatopogl�dowy, pog��biony kl�sk� narodow�. Powstaj� wiersze pe�ne blu�nierstw (Odpowied�), buntu przeciw Stw�rcy i ustalonemu porz�dkowi �wiata (Julian Apostata), goryczy i zw�tpienia (W zatoce Baja), krytycznego obrachunku z romantyzmem polityznym (Sen grob�w); obok nich utwory wyra�aj�ce t�sknot� za "si�� ducha", pragnienie odrodzenia "duszy wsp�czesnej" a� do pokornego poddania si� nakazom Chrystusowej nauki (Pod stopy krzy�a). Od ok. 1870 rozpocz�� poszukiwanie w�asnej drogi tw�rczej: erotyki, wiersze oparte na motywach ludowych, liryka refleksyjna. W utworach Asnyka zacz�a z czasem dominowa� postawa epicka; w miejsce lirycznego obrazu ludzkich prze�y� pojawi� si� zobiektywizowany, epicki obraz �wiata, refleksja coraz cz�ciej zast�puje komentarz liryczny. Najpe�niejszym wyrazem tej zintelektualizowanej poezji jest cykl 30 sonet�w Nad g��biami (1883-94), kt�ry przyni�s� Asnykowi miano "poety-filozofa". W cyklu tym zawar� poeta sw�j system filozoficzny, b�d�cy pr�b� pogodzenia idealizmu z pozytywistycznym realizmem i scjentyzmem. Z tym ostatnim ��czy filozofi� Asnyka praktycyzm my�lowy, uznanie osi�gni�� wsp�czesnych nauk przyrodniczych oraz prawa powszechnego rozwoju. W przeciwie�stwie jednak do pozytywist�w nie wierzy w mo�liwo�� empirycznego poznania rzeczywisto�ci. Rozum ludzki okazuje si� bezradny w miar� post�pu wiedzy. Za�o�enia etyczne tego systemu g�osz� obowi�zek czynnego udzia�u jednostki w duchowym procesie d��enia do powszechnej doskona�o�ci. Styl sonet�w okre�li� nale�y mianem dyskursywnego; cechuje go intelektualizacja oraz abstrakcyjno�� leksyki, brak rozbudowanych obraz�w, metafor, por�wna�. W tw�rczo�ci Asnyka obecna jest stale nuta patriotyczna, g�osz�ca wiar� w si�� narodu i mo�liwo�� odzyskania wolno�ci, polemiczna wobec konserwatywnego programu ugody (W 25 rocznic� powstania 1863 roku). Motywem wielu jego utwor�w jest krajobraz g�rski, zw�aszcza tatrza�ski (Ranek w g�rach, Ko�cieliska, Noc nad Wysok�, Letni wiecz�r, Podczas burzy, Limba, Wodospad Siklawy, Giewont) oraz motywy morskie (Podr�ni, W zatoce Baja), sonety ("Zmiennego bytu falo ty ruchliwa!..."; "Wieczne ciemno�ci! bezdenne otch�anie!..." "Na falach swoich toczy s�o�c miliony...") oraz cykl Z obcych stron (1895), Toarmina, Noc na morzu - w drodze z Malty do Goletty, Na polach Kartagi, Pointe du Raz. "G�ry i morze - pisa� A. w li�cie do ojca 28 V 1874 - to jedyne uniwersalne lekarstwo na wszystkie ludzkie dolegliwo�ci, tam oddychaj�c �wie�ym, wonnym powietrzem, poj�c si� widokiem �wie�ej a wznios�ej natury mo�na zapomnie� o cierpieniach i troskach ...". KONIEC KSI��KI
aniona