Spadki.doc

1. Na czym polega dziedziczenie?

Instytucja dziedziczenia stanowi postać rzymskiej sukcesji uniwersalnej i polega na tym, że w ogół praw i obo­wiązków majątkowych zmarłego, na podstawie jednego zdarze­nia prawnego (śmierci osoby fizycznej) wstępuje ktoś inny. dziedziczenie to przejście ogółu praw i obo­wiązków cywilnoprawnych zmarłego na jedną lub kilka osób.

Wskutek dziedziczenia, w razie śmierci jednej osoby jej majątek, w postaci spadku, przechodzi jako całość na inne oso­by. W przypadku dziedziczenia ustawowego spadkobiercami są wyznaczone przepisami prawa osoby bliskie spadkodawcy (małżonek i krewni), zaś w razie dziedziczenia testamentowego spadkobierców swobodnie wskazuje spadkodawca.

Dziedziczenie prowadzi do nabycia ogółu (całości) praw i obo­wiązków majątkowych zmarłego spadkodawcy. Jeżeli spadkobier­ców jest kilku, to także nabywają oni spadek jako całość; sytuację prawną współspadkobierców określa instytucja udziału w spad­ku. Udział w spadku oznacza udział zarówno w całości spadku, jak i w poszczególnych przedmiotach majątkowych wcho­dzących w jego skład. Poszczególni spadkobiercy, jeśli nawet w różnych częściach, to na podstawie dziedziczenia jako postaci sukcesji uniwersalnej nabywają spadek w całości, a nie każdy z nich poszczególne, określone przedmioty majątkowe ze spadku.

Spadkobierca na­bywa spadek z mocy samego prawa, a zatem bez konieczności wyrażenia woli nabycia, a nawet bez konieczności posiadania wiedzy o podstawie nabycia (śmierci spadkodawcy). W uzupełnieniu dodać należy, że mimo takiej konstrukcji dziedzi­czenia, spadkobierca ma prawo spadek odrzucić. Spadkobierca nabywa także (dziedziczy) różnego rodzaju sytuacje prawne i faktyczne. Przykładowo rozpoczęte za życia spadkodawcy i biegnące przeciwko niemu lub na jego korzyść terminy, takie jak terminy przedawnienia, terminy zawite lub terminy zasiedzenia - dzięki dziedziczeniu biegną nadal w sto­sunku do spadkobiercy.

2. Omów pojęcie, skład i sposoby nabycia spadku.

I: Spadkiem są majątkowe prawa (aktywa spadku) i obowiązki (pasywa spadku) zmarłej osoby fizycznej, mające cywilnoprawny charakter. Majątkowe prawa i obowiązki przysługujące do chwili śmierci danej osobie fizycznej, z chwilą jej śmierci stają się spadkiem i prze- chodzą na osoby będące testamentowymi lub ustawowymi spad­kobiercami.

Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Do długów spadkowych należą m.in. koszty pogrzebu spad­kodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwy­czajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek ora/ obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również inne obo­wiązki przewidziano w przepisach prawa spadkowego.

a)  Cywilnoprawny charakter spadku: spadkiem są prawa i obowiązki zmarłego mające cywilnoprawny charakter. Tym samym nie należą do spadku prawa i obowiązki wynikające ze stosunków regulowanych prawem publicznych, w szczególności nie należą do spadku prawa i obowiązki regulowane przez prawo karne, admini­stracyjne, podatkowe, finansowe itp.

b) Majątkowy charakter spadku: spadkiem są należące do zmarłego prawa i obowiązki o charakterze majątkowym (prawa majątkowe zwykle są zbywalne i dzie­dziczne, to prawa osobiste są niezbywalne i wygasają wraz ze śmiercią uprawnionego podmiotu)

II: Skład spadku:

1. Prawa i obowiązki spadkodawcy:

W skład spadku wchodzą różnego rodzaju prawa i obowiązki spadkodawcy, jeżeli tylko są to prawa podmiotowe i obowiązki o cywilnoprawnym i majątkowym charakterze, a ustawa nie prze­widuje wyjątku co do ich dziedziczności. W szczególności do spadku wchodzą:

1. prawa i obowiązki wyni­kające z ogólnych przepisów prawa cywilnego (prawa i obowiązki wynikające z złożonej przez spadkodawcę oferty),

2. prawa i obowiązki wynikające z prawa rzeczowego (np. prawa i obowiązki wynikające z własności),

3. prawa i obowiązki wynikające ze stosunków zo­bowiązaniowych (np. roszczenie odszkodowawcze),

4. prawa i obowiązki wynikające ze stosunków ro­dzinnych i opieki (np. prawa i obowiązki wynikające z małżeń­skiej wspólności majątkowej),

5. prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni,

6. prawa i obowiązki wspólnika spółki prawa handlowego,

7. prawa i obowiązki wynikające z weksli i czeków,

8. niektóre prawa i obowiązki wynikające ze sto­sunku pracy, prawa na dobrach niematerialnych (np. autorskie prawa majątkowe)

9. tzw. dodatkowe długi spadkowe.

2.  Różnego rodzaju sytuacje prawne

Prócz majątkowych praw i obowiązków spadkodawcy w skład spadku wchodzą także różnego rodzaju sytuacje prawne. W szcze­gólności są to sytuacje prawne wynikające z instytucji należących do dawności. Przykładowo sytuacje związane z biegiem przedaw­nienia, zasiedzenia i terminów zawitych (biegnących na korzyść albo przeciwko spadkodawcy) wchodzą do spadku w tym sensie, że jeśli bieg wspomnianych terminów rozpoczął się za życia spad­kodawcy, to nadal biegną one po jego śmierci i odnoszą skutek na korzyść albo przeciwko spadkobiercy.

3. Posiadanie

Dziedziczenie posiadania rzeczy polega na przejściu na spad­kobierców - z mocy prawa, z chwilą otwarcia spadku - wszyst­kich skutków prawnych, jakie wynikały z jej posiadania przez spadkodawcę, nie zależy natomiast od tego, czy spadkobiercy oh jęli w taktyczne władztwo rzecz znajdującą się dotychczas w posia­daniu spadkodawcy

4. Dodatkowe długi spadkowe: do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku.

5. Gospodarstwo rolne.

III: Powołanie spadku (sposoby nabycia spadku):

Powołanie do spadku wynika z usta­wy albo z testamentu. Gdy tytuł powołania danego spadkobiercy wynika z ustawy - mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawo­wym, gdy zaś tytuł taki wynika z testamentu - wówczas mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym. Powołanie do spadku jest tym samym nie­zbędną przesłanką dziedziczenia. Pierwszeństwo ma wola spadkodawcy wyrażona w testamencie i dziedziczenie testamentowe.

Prawo spadkobierców do dziedziczenia jednego spadku może wywodzić się częściowo z ustawy a częściowo z testamentu. Z za­strzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do lej części spadkobiercy, albo gdy którakolwiek z kil­ku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą

3.  Kto ma zdolność do dziedziczenia?

Przez zdolność do dziedziczenia rozumieć należy zdolność nabywania praw i obowiązków w drodze dziedziczenia. Przy czym zdolność do dziedziczenia jest bliska pojęciu i instytucji zdolności prawnej, a tym samym jest to zdolność do bycia spadkobierca. Wstępnie można stwier­dzić, że ten, kto ma zdolność prawna, z reguły ma również zdolność do dziedziczenia, o ile oczywiście posiada określony tytuł do dziedziczenia (testamento­wy lub ustawowy).

Zdolność do dziedziczenia maje osoby fizyczne i osoby prawne; w myśl bowiem przepisów polskiego prawa spadkowego spadko­bierca może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. Zdol­ność osób fizycznych do dziedziczenia jest nieograniczona, tak jak nieograniczona jest ich zdolność prawna, z kolei zdolność osób prawnych do dziedziczenia jest ograniczona zakresem ich zdolno­ści prawnej.

Zdolność osób fizycznych do dziedziczenia: spadkobiercą może być osoba fizyczna, która żyje w chwili otwarcia spadku, w myśl bowiem art. 8 § 1 KC, każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Tym samym, łącząc obie wymienione przesłanki, zdolność do dzie­dziczenia ma osoba fizyczna, która przeżyła spadkodawcę (nie zmarła wcześniej lub jednocześnie ze spadkodawcą).

Zdolność nasciturusa do dziedziczenia:  dziecko w chwili otwarcia spadku już po­częte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

Zdolność osób prawnych do dziedziczenia: spadkobiercą może być osoba prawna, która istnieje w chwili otwarcia spadku. Z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru (KRS), chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Spadkobiercą może być również jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która istnieje w chwili otwarcia spadku.

Wyjątkowo, fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia te­stamentu.

Osoby prawne zasadniczo mają zdolność do dziedziczenia  wyłącznie na podstawie testamentu. Wyjątkowo, z mocy ustawy, w braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawo­wemu. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce za mieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu

4. Omów podstawowe zasady dziedziczenia ustawowego

1. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce dopiero w wypadku, gdy spadkodawca nie powołał spadkobier­cy, albo gdy osoby powołane przez niego do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (np. gdy powołany testamentem spadkobierca zrzekł się dziedziczenia lub odrzucił spadek albo gdy osoba powołana nie istniała w chwili otwarcia spadku, albo została uznana za niegodną dziedziczenia). Dziedziczenie ustawowe co do części spadku na­stępuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadko­biercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą. O losach majątku wchodzącego w skład masy spadkowej decydować powinna w pierwszym rzędzie wola spadkodawcy, a nie ustalone przez ustawodawcę reguły dzie­dziczenia. Dziedziczenie ustawowe ma znaczenie subsydiarne.

2. Spadkobiercy ustawowi: krąg spadkobierców tworzą osoby fizyczne, których następstwo prawne po zmarłym jest uzasadnione bliskością stosunku łączącego te osoby ze spad­kodawcą. Wspomniany stosunek bliskości (związek ze spadko­dawcą) wynika z małżeństwa bądź oparty jest na pokrewieństwie albo przysposobieniu, które zastępuje więź wynikającą z pokre­wieństwa. Kryterium zali­czenia do kręgu spadkobierców ustawowych jest pokrewieństwo.

Uprawnienie krewnych spadkodawcy (zwłasz­cza zstępnych) do objęcia po nim spadku ma taką samą moc nieza­leżnie od tego, czy pokrewieństwo ze spadkodawcą opiera się na pochodzeniu z małżeństwa, czy też wynika z uznania lub sądo­wego ustalenia ojcostwa. Dziedziczenie ustawowe następuje między przysposobionym a przysposabiającym. Małżonek dziedziczy spadek tylko wtedy, gdy formalnie pozo­stawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą aż do chwili jego śmierci. Z tym że prawomocne orzeczenie se­paracji pociąga za sobą skutek w postaci wyłączenia małżonka od dziedziczenia ustawowego.

3. Kolejność powołania do dziedziczenia i udziały spadkowe: sama przynależność określonej osoby do kręgu spadkobierców ustawowych nie gwarantuje jeszcze tego, że osoba ta dojdzie w da­nej sytuacji do dziedziczenia. Ustawodawca porządkuje bowiem krąg spadkobierców i ustala określoną kolejność powołania do dziedziczenia ustawowego. Jeśli do dziedziczenia dochodzi kilka osób, to stają się oni współspadkobiercami i jako tacy nabywają udziały w spadku.

a) Pierwsza grupa spadkobierców ustawowych: do tej grupy spadkobierców należą małżonek i zstępni spadkodawcy. W myśl w pierwszej kolej­ności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Małżonek i dzieci spadkodawcy dziedziczą w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeśli wyłącznie dzieci dochodzą do dziedziczenia, to ich udziały w spadku są równe.

b) Druga grupa spadkobierców ustawowych: do drugiej   grupy   spadkobierców   ustawowych   należą: małżonek, rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa spadko­dawcy. Wymienione osoby dochodzą do dziedziczenia ustawowego w braku zstępnych spadkodawcy. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu bądź z rodzicami, bądź z rodzeństwem, bądź z rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy, wynosi zawsze połowę spadku. Z kolei udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą część tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa.

c) Trzecia grupa Gmina i Skarb Państwa: w ostatniej kolejności, w przypadku braku spadkobierców usta­wowych z pierwszej i z drugiej grupy, do dziedziczenia z mocy ustawy powołana jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodaw­cy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Prawo pol­skie nie przewiduje tzw. spadków bezdziedzicznych. Skarb Państwa i właściwa gmina - są ustawowymi spadkobiercami koniecznymi, gdyż nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy. Z drugiej strony, zgodnie z art. 1023 § 2 KC, Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

5. Omów pojęcie i rodzaje testamentów.

1. Testament to szczególna czynność prawna prawa spadkowego, ale testament to także do­kument zawierający oświadczenie woli spadkodawcy. Tylko na podstawie testamentu przekazuje się majątek

2. Cechy Testamentu:

a) czynność prawna dokonywana na wypadek śmierci, tzn. że wywołuje skutki prawne dopiero od chwili śmierci te­statora;

b) tesla mon t jest czynnością prawną o charakterze osobistym, tzn. taką, której nie można dokonać przez przedstawiciela;

c) jest to czynność prawna odwołalna, którą to cechę widzieć nale­ży w powiązaniu z cechą wymienioną jako pierwszą;

...