UWRAŻLIWIANIE DZIECKA NA RÓŻNE ELEMENTY MUZYKI
Przerwa w muzyce i zagadki słuchowe
Dźwięki wysokie i niskie
Kierunek linii melodycznej
Barwa dźwięku
Dynamika i jej zmiany
Kształcenie poczucia rytmu
Uwrażliwianie na strukturę utworu
Przerwa w muzyce
Ćwiczenia te należą do grupy ćwiczeń pobudzająco – uspokajających i są bardzo ważne w ogólnym rozwoju dziecka. Polegają one na tym, że podczas słyszanej muzyki dzieci wykonują określone ruchy a w przerwie zatrzymują się w określony wcześniej sposób, np.:
- „chodzą jak koty” a na przerwę w muzyce zatrzymują się i mówią „miau”
- biegają jak ptaszki, na przerwę przykucają w gniazdkach
- maszerują a po usłyszeniu jednego dźwięku wysokiego stają na jednej nodze, dźwięku niskiego „ chowają się” lub siadają po turecku i tp.
Sygnały dźwiękowe i polecenia mogą być bardzo różnorodne i, w zależności od wieku dzieci, może ich być 1, 2 , 3 lub nawet 4, np.:
- dzieci biegają na paluszkach przy muzyce. Gdy usłyszą 1 klaśnięcie – dotykają ręką ściany, 2 – łapią się za ręce w pary, 3 - siadają po turecku, 4 - idą na czworakach.
Sygnały dźwiękowe powinny towarzyszyć dzieciom na każdych zajęciach oznaczając np.:
- siadamy w kole
- wszystkie dzieci stoją, wszystkie dzieci siedzą
- ustawiamy pociąg
Zagadki słuchowe
Dzieci w ciszy rozpoznają słyszane dźwięki:
- z otoczenia codziennego
- celowo aranżowane przez nauczycielkę, np.: dźwięk kluczy, szelest papieru, wysuwana szuflada itp.
- po usłyszeniu głosu wydawanego przez zabawkę naśladują jej ruchy, np.: samochodzik, odbijana piłka, nakręcany bąk.
- rozpoznają dźwięki dwóch lub trzech poznanych wcześniej instrumentów, np.: kołatka, pianino, flet.
- rozpoznają melodię jednej lub dwóch znanych dobrze piosenek granych na instrumencie lub nuconych bez słów
- dzieci starsze rozpoznają piosenki po wysłuchaniu rytmu
Dźwięki wysokie i niskie na fortepianie dzieci określają jako „cienkie” i „grube”.
Tak samo nazywają różniące się wysokością i barwą głosy kobiece i męskie.
W opanowaniu pojęcia wysokości dźwięku pomagają ćwiczenia i zabawy, których założeniem jest kojarzenie odpowiedniego rejestru muzyki z czynnościami przebiegającymi „wysoko ” i „nisko”.
Przykłady zabaw:
- Rejestr wysoki „fruwają pszczoły” – niski „wychodzą grube misie”
- „fruwamy jak ptaki” - „ptaki chowają się przed burzą pod krzaki”
- „zawieszamy bombki na choinkę” – „ kładziemy pod choinkę podarunki”
- „otwieramy na deszcz parasole” – „czyścimy zabłocone buciki”
– „zrywamy jabłka z drzew – „podnosimy z ziemi jabłka strącone przez wiatr”
Bardzo szybko przechodzimy do nazewnictwa „dźwięki wysokie – dźwięki niskie”.
W starszych grupach rozróżniamy 3 poziomy wysokości dźwięków: wysokie, średnie niskie.
- „układamy zabawki na 3 półkach”
- „malujemy sufit, ściany, podłogę”
- podajemy piłkę nad głową, do rączek i turlamy po podłodze
- klaszczemy wysoko, średnio i nisko
Linia melodyczna może mieć kierunek wznoszący lub opadający. Dzieci ilustrują to ruchem płynnym, np.
- „kwiatki rosną , kwiatki więdną”
- „malujemy ściany”
- „słońce wschodzi coraz wyżej i zachodzi coraz niżej”
- „zaklinamy węża”
- „płatki śniegu, liście wirujące na wietrze”
W starszych grupach dzieci są w stanie wysłyszeć i pokazać zmienny kierunek linii melodycznej w piosence.
Jest to charakterystyczne brzmienie danego źródła dźwięku, np. różnych instrumentów muzycznych, głosów ludzkich, głosów zwierząt, najróżniejszych efektów akustycznych w przyrodzie i otoczeniu.
Oprócz zabaw mających na celu wychwycenie słuchem i utrwalenie dźwięków znanych dziecku prowadzimy zabawy zapoznające z nowymi:
Dzieci słuchają i obserwują źródło dźwięku, najlepiej gdy same mogą uczestniczyć w wydobyciu dźwięku, np:
- odbicie piłki od podłogi, stołu, krzesła, dywanu
- uderzenie w bębenek pałeczką drewnianą, filcową, palcami
- uderzanie w środek membrany i w brzeg lub ramę tamburyna
- potrząsanie pudełkami wypełnionymi fasolą, piaskiem, gwoździami
Przykłady zabaw z instrumentami:
- „Koniki” biegają przy dźwięku kołatki,. Na dźwięk talerza stają na czworaka i „piją wodę”.
- Dzieci ustawiane w „pociąg” jadą przy akompaniamencie bębenka. Kiedy usłyszą tamburyn odwracają się o 180st. Teraz prowadzi „druga lokomotywa”.
- „Echo na instrumentach”: nauczycielka rozdaje 2 komplety instrumentów dzieciom ustawionym w 2 rzędach tyłem do siebie. Na znak nauczycielki jedno dziecko improwizuje rytm, który powtarza dziecko w drugim rzędzie na takim samym instrumencie.
- Nauczycielka gra pojedyncze dźwięki na 3-4 instrumentach. Dziecko powtarza grę w tej samej kolejności.
Dynamika dźwięku i jej zmiany
Dynamiką dźwięku nazywamy głośność dźwięku, określając:
piano - p - cicho
forte - f - głośno
mezzo forte - mf - średnio głośno
crescendo - cresc
diminuendo - dim
W pracy z dziećmi poruszamy się tylko w zakresie p - mf
Uwrażliwianie dzieci na różnice głośności w muzyce najczęściej realizujemy poprzez zabawy muzyczno – ruchowe, w których sygnałem jest nagła zmiana dynamiki w akompaniamencie, np.:
p - chodzą myszki , f – wychodzi kot, myszki się chowają.
p - zajączki skaczą po łące, f – konie wybiegły na spacer
p - pada letni deszczyk, f - burza
W pewien ranek majowy
Spadł dzieciakom na głowy.
Spadł na kwiaty i liście
Ciepło… krótko… rzęsiście.
Pogwarzył coś o wiośnie.
Ucichł … i wszystko rośnie.
Wiersz może być inspiracją do improwizacji na wielu instrumentach perkusyjnych pod dyrekcją nauczycielki lub jednego dziecka, ilustrującej:
Ciężkie pojedyncze krople deszczu - bębenek
Krople spadają coraz gęściej - drugi bębenek
Jeszcze gęściej - drewienka
Deszcz szumi - grzechotki
Szum się wzmaga - tamburyn
To już ulewa! - talerze
Huknął głośno bęben tęgi
Bum bum bum.
Rozwiał wiatr te huczne dźwięki
Rozwiał dźwięki wietrzyk miękki
Teraz słyszę cichuteńkie
Piosenki o charakterze kołysanek śpiewamy piano a o charakterze marszowym mf ale dziarsko. Pytamy czy piosenka jest głośna czy cicha.
Od pierwszej lekcji dzieci rozpoznają
marsz (ćwierćnuty)
bieg (ósemki)
podskoki
Każda piosenka dziecięca sugeruje konieczność i celowość wprowadzenia ćwiczenia rytmicznego. Wybrany rytm do opracowania i utrwalenia powinien być wyraźnie zaznaczony w piosence, powtarzać się lub występować w charakterystycznych fragmentach.
Ćwiczenia rytmiczne mogą być bardzo różnorodne:
Recytacja rytmizowanego tekstu
Klaskanie (z jednoczesnym mówieniem, śpiewaniem)
Cmokanie, kląskanie, dmuchanie
Wszelkie formy ruchu: tupanie, uderzanie o uda, marsz, bieg, podskoki, skłony, obroty, kołysanie itp.
Gra na instrumentach
Wyliczanki, np.
Siała baba mak
Idzie rak, nieborak (Karliku, Karliku, co tam niesiesz w koszyku)
Jednym z najważniejszych zadań w dziedzinie pracy nad rytmem jest wykształcenie wrażliwości na akcent metryczny.
Muzykę liczymy na 2, 3 i 4.
W młodszych grupach zaznaczamy akcent w śpiewie i mowie za nauczycielką.
- W starszych: dzieci maszerują. Klaśnięcie na „raz” z głośnym liczeniem kroków do 4, 3, 2. Potem głośno mówimy tylko „raz”, ( 2,3 i 4 w myśli).
- W siadzie skrzyżnym na „raz” uderzamy o podłogę, na 2,3 i 4 klaszczemy nad głową lub przed sobą.
- „raz” podskok obunóż, 2,3 i 4 uderzenia, klaśnięcia…
- W parach: „raz” uderzamy o ręce kolegi, 2,3 i 4 o kolana.
Zagadki rytmiczne:
Dzieci biegają po sali. Gdy usłyszą miarową muzykę:
- tworzą kółeczka po 2, 3 lub 4 osoby.
- siadają w parach lub w kole. Na „raz” podają sobie piłkę, woreczek, zabawkę itp.
- podchodzą do wyznaczonego miejsca i układają schemat z klocków, tarcz, piłek, woreczków, kółek, np.:
A B B A C C C A J
1 2 3 1 2 3 4 1 2
Kształcenie poczucia tempa
Podstawowym zadaniem jest kształcenie utrzymania równego tempa w ruchu, śpiewie i grze. Każda lekcja zawiera marsz, bieg, podskoki.
Dzieci maszerują (biegają) przy akompaniamencie. Co pewien czas nauczycielka przerywa akompaniament, dzieci maszerują w ciszy starając się utrzymać to samo tempo.
Nauczycielka śpiewa lub gra piosenkę w różnych tempach: „normalnie”, szybko, wolno.
Taniec kaszubski „Szewczyk”
Tempo zmienne, czyli „coraz szybciej”, „coraz wolniej”
haneczka.84