PRAWO PRACYPodręcznik - T.Zieliński – L.Florek „PRAWO PRACY”
Obowiązuje „Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks Pracy”.Kryteria zatrudnienia :
1. czy praca wykonywana jest dobrowolnie – kryterium woli osoby wykonującej pracę. Przedmiotem prawa pracy są te stosunki pracy, gdzie obowiązek pracy powstaje dobrowolnie.
/Zatrudnienie skazanych – są skierowani do wykonywania pracy –zatrudnienie to nie jest regulowane przepisami prawa pracy –Kodeks pracy Art.1 –„K.P. określa prawa i obowiązki pracownika” – a skazani nie są pracownikami./
2. przypada rezultat, efekt pracy
np. działalność gospodarcza – pracują dla siebie, nie są zatrudniani na umowę o pracę
3. czy praca wykonywana jest samodzielnie czy pod kierownictwem innej osoby –
praca jest podporządkowana i jest objęta przepisami prawa pracy.
Przedmiotem prawa pracy jest praca wykonywana dobrowolnie, na rzecz innego podmiotu, pod jego kierownictwem, o ile ma charakter odpłatny.
Podst. zakresem regulującym prawo pracy są stosunki prawne – jeden podmiot /pracownik/ na skutek zawarcia umowy lub aktu równoważnego, zobowiązuje się świadczyć pracę na rzecz innego podmiotu, pod jego kierownictwem i odpłatnie.
Do prawa pracy zalicza się :
1. prawa i obowiązki pracownika , pracodawcy,
2. pośrednictwo pracy, przepisy określające konsekwencje nie przestrzegania norm z prawa pracy,
3. przepisy regulujące nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy /Państwowa Inspekcja Pracy – PIP/,
4. przepisy, które traktują o rozstrzyganiu sporów z zakresu prawa pracy,
5. przepisy o związkach zawodowych, organizacjach pracodawców, o rozstrzyganiu sporów ponadzakładowych układów zbiorowych pracy - zbiorowe prawo pracy.
Zakres obowiązywania prawa pracy – kto nie podlega : funkcjonariusze, służba
graniczna – gdyż nie pozostają w stosunku pracy a w stosunku służby.
Geneza prawa pracy – jest stosunkowo nowa.
Równość stron – prawo pracy mogło powstać, gdy zaistniała ta zasad. Wcześniej stosowano umowę najmu usług.
Średniowiecze – praca poddanych.
Rewolucja przemysłowa – praca na szerszą skalę jako towar. Przemysł korzystający z pracy ludzi najemnych – był wyzyskiem osób posiadających środki produkcji. Można było zatrudniać dzieci. Państwo zaczęło ingerować w ten stan rzeczy.
Ustawodawstwo fabryczne – ograniczony wiek zatrudnianych dzieci, wykaz czynności, które mogły wykonywać dzieci i kobiety, kary, sankcje administracyjne.
Cechy prawa pracy
1. jednostronnie, bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawa
pracy.Art. 18 k.pr. WAŻNE !!!
„§1. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje
stosunek pracy, powinny być zgodne z przepisami prawa pracy „.
„§2. Postanowieni umów i aktów, o których mowa w §1. mniej korzystne dla pracownika
niż przepisy prawa pracy są nieważne - zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy
prawa pracy. – przepisy prawa pracy zapewniają minimum ochrony pracownika.
Jeżeli w umowie schodzimy poniżej - to stosujemy prawo pracy. Jeżeli zapisane są w
Umowie wyższe to dobrze.
Określenie najniższego wynagrodzenia.
Przepisy prawa pracy zapewniają minimum ochrony pracownika. Jeżeli w umowie o pracy schodzimy poniżej to stosujemy prawo pracy. Jeżeli w umowie zapisane są większe korzyści to dobrze.
2. Kumulacja sankcji prawa cywilistycznego i administracyjnego.
Cywilistyczne
· Odszkodowawcza – nie wywiązanie się z umowy – zapłacić szkody
· Nieważności
Administracyjne
· Grzywna – za nie zachowanie się wobec prawa pracy – grzywna
· Udział związków zawodowych i organizacji pracodawców w procesie tworzenia prawa pracy – mogą zawierać układy zbiorowe pracy.
· Dyferencja – zróżnicowanie na kryteriach przedmiotowych
-stopień uciążliwości różnych prac i szkodliwości dla zdrowia
Zróżnicowanie podmiotowe
· Ze względu na płeć – szczególna ochrona kobiet w ciąży
· na wiek – zatrudnienie młodocianych
FUNKCJE PRAWA PRACY
1. Ochronna
– ochrona interesów pracownika. Tak ukształtowane prawo pracy by przepisy zapewniały :
ochronę zdrowia i życia pracownika, niezbędny dla regeneracji sił wypoczynek, gwarantowane minimum wynagrodzenia, ochronę trwałości stosunku pracy.
-Zabezpieczenie przyznanych pracownikom uprawnień poprzez kontrolę przestrzegania tych
uprawnień przez pracodawców – Inspekcja pracy. Doprowadzenie do realizacji tych uprawnień w drodze dochodzenia przez pracownika naruszonych uprawnień przed komisją pojednawczą, sądem pracy.
2. Organizacyjna - sprowadza się do przepisów o karach porządkowych i poleceniach służbowych
3. Wychowawcza - służy zagwarantowaniu realizacji równości prawa pracowników i pracodawcy, poszanowanie własności prywatnej.
PODSTAWOWE ZASADY PRAWA PRACY mają charakter normatywny.
/ Rozdział II dział I Kodeksu pracy /
1. prawo do pracy - / zawarte w Konstytucji RP/ - nie ma charakteru podmiotowego, nie
może być podst. do roszczeń. Nie można nikomu zabronić prawa do wybranej pracy.
2. zasada wolności pracy – swoboda nawiązywania stosunku pracy dla pracownika i pracodawcy. Swoboda wyboru rodzaju umowy o pracę, na jaki czas ma być zawarta.
Nakazy zatrudnienia:
- o charakterze bezwzględnym – dot. Ustawy 1974 r. - starosta zobowiązany jest zapewnić prace inwalidzie wojennemu stosownie do kwalifikacji i stopnia niesprawności fizycznej oraz pracownikom – stosunek pracy wygasł z powodu nieobecności w pracy trwający pow. 3-mcy /tymczasowe aresztowanie/ - gdy był niewinnie aresztowany – umorzenie sprawy wówczas pracodawca winien go zatrudnić.
- nakazy względne – takie wg których pracodawca powinien zatrudnić pracownika o ile ma na to warunki. Dot. to pracowników, z którymi stos. pracy został rozwiązany w ramach zwolnień grupowych o ile pracodawca w ciągu roku od rozwiązania stosunku zatrudnia na takim stanowisku. Jak też pracowników z którymi rozwiązano stos. pracy z przyczyn zdrowotnych lub sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub członkiem rodziny, którzy zgłosili chęć powrotu do pracy.
3. obowiązek poszanowania godności pracownika przez pracodawcę.
/wprowadzony-1996 r./ Do tego roku obowiązywało porzucenie pracy. Teraz nie obowiązuje .
Art. 55§11 zasada równego traktowania pracowników – w oparciu o obiektywne kryteria takie samo stanowisko, takie same pobory, przy takiej samej wydajnej pracy.
4. zakaz dyskryminacji – ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę narodowość, przekonania polit. czy religijne, przynależność związkową.
5. prawo do godziwego wynagrodzenia – aby zapewnić utrzymanie rodzinie.
6. prawo do wypoczynku – Art. 66 –
prawo do codziennego, tygodniowego i corocznego wypoczynku, niedziele i święta.
7. zasada bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
8. obowiązek pracodawcy – zaspokojenie w miarę posiadanych możliwości potrzeb bytowych, socjalnych i kulturalnych pracowników.
9. obowiązek pracodawcy – umożliwienie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
04.03.2001
3 zasady zbiorowego ................dopisać ................
- pełne prawo koalicji – oznacza dla pracowników możliwość tworzenia nowych związków zawodowych i przystąpienia do istniejących – przysługuje pracownikom, członkom sp-ni rolniczych, produkcyjnych, osobom wykonującym pracę na podst. umowy agencyjnej pod warunkiem, że nie są oni pracodawcami.
- ograniczone prawo koalicji – oznacza możliwość przystąpienia do już istniejących zw. zawodowych osobom wykonującym pracę na podst. umowy o pracę nakładczą tzw. chałupniczą
możliwość przystąpienia tych osób do zw.zawodowych działających na terenie zakładu pracu, z którym wiąże ich umowa o pracę nakładczą.
Bezrobotni zachowują członkostwo zw. zawodowych, których byli członkami w momencie stania się bezrobotnymi.
ŹRÓDŁA PRAWA PRACY
Treść stosunków prawa pracy kształtowana jest przez różne źródła :
1. Występujące powszechnie - wydawane przez organy władzy i administracji państwowej – Konstytucja, ustawy, uchwały i rozporządzenia Rady Ministrów, zarządzenia i inne akty wykonawcze poszcz.ministrów, także statuty spółdzielni pracy, kodeks pracy.
2. Występujące specyficznie – układy zbiorowe pracy, regulaminy wynagradzania, regulaminy pracy, zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy.
Konstytucja określa podst. założenia i zasady , na których winien opierać się cały system prawa pracy.
Ustawy – w nich zawarte są przepisy prawa pracy, poprzez które może następować ustalenie obowiązków pracowniczych.
W sprawach nie normowanych przepisami prawa pracy , do stosunku pracy ,mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. Przepisy te mogą być stosowane tylko gdy:
1. jeśli brak jest odpowiedniego unormowania /dot. stos. pracy/ we wszystkich przepisach prawa pracy a nie tylko w kodeksie pracy. Należy zbadać, czy nie ma w prawie pracy przepisu, gdyby ten istniał, należy go przede wszystkim zastosować a nie normę kodeksu cywilnego.
2. mogą być stosowane jedynie wówczas, gdy nie są sprzeczne z podst. zasadami prawa pracy.
Kodeks pracy – podst. źródło prawa pracy .
· Przepisy kodeksu dot. praw i obowiązków ogółu pracowników, niezależnie od podstawy zawarcia stosunku pracy i miejsca zatrudnienia.
· Dot. pracowników, którzy zawarli umowę o pracę na podst. powołania, wyboru, mianowania, umowa o pracę, spółdzielczą umowę o pracę, zatrudnionych w przeds. państwowych, urzędach, spółdzielniach pracy, w prywatnych zakładach i u osób fizycznych.
· Obowiązuje również w stosunkach między polskim obywatelem a przedstawicielstwem lub inną placówką obcego państwa na obszarze RP, jeżeli umowy lub porozumienia m/narodowe nie stanowią inaczej.
· Nie ma zastosowania wobec członków spółdzielni produkcyjnych, osób wykonujących pracę na podst. umowy agencyjnej. Osoby te nie mają statusu pracownika.
Nie oznacza to jednak, że wszyscy pracownicy w jednakowym stopniu objęci są przepisami kodeksu pracy. Kodeks dopuszcza możliwość odmiennego uregulowania niektórych praw i obowiązków określonych grup pracowników. Dot. to pracowników zatrudn. w urzędach państwowych, zakładach służby zdrowia, w jednostkach wojskowych, służby granicznej, nauczycieli, marynarzy jak również pracowników pozostających w spółdzielczych stosunkach pracy. Stosunek pracy tych pracowników reguluje Prawo spółdzielcze. Przepisy dot. wym. wyżej grupy pracowników mają pierwszeństwo przed przepisami KODEKSU PRACY. Przepisy K.P. stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami. Zasada ta odnosi się do układów zbiorowych pracy, których postanowienia maja pierwszeństwo przed przepisami kodeksu pracy.
Kodeks pracy składa się z działów
I - przepisy ogólne
II - stosunek pracy
III - wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia
IV - obowiązki zakładu pracy i pracownika
V - odpowiedzialność materialna pracownika
VI - czas pracy
VII - urlopy pracownicze
VIII - ochrona pracy kobiet
IX - zatrudnienie młodocianych
X - bezpieczeństwo i higiena pracy
XI - układy zbiorowe pracy i zakładowe umowy zbiorowe
XII - rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy
XIII - odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika
XIV - przedawnienie roszczeń
XV - grupowa organizacja pracy
XVI - przepisy końcowe
UKŁADY ZBIOROWE PRACY – zawiera się dla pracowników zatrudnionych w zakładach pracy należących do danej gałęzi pracy lub zawodu.
· Jest to źródło prawa pracy kształtujący wzajemne stosunki m/ pracownikami a pracodawcą.
· W odróżnieniu od innych źródeł pracy jest stanowiony w drodze negocjacji i dojścia do porozumienia zainteresowanych stron /kompromis/, bez udziału organów władzy czy administr. rządowej.
· Treść układu uzgodniona zgodnie z możliwościami ekonomicznymi , specyfiką i potrzebami występującymi w danej gałęzi pracy, zakładzie.
· Postanowienia układów zbiorowych nie mogą być mniej korzystne od przepisów ustawowych.
· Są zawierane prze poszcz. pracodawców lub ich organizacje z właściwymi organizacjami związków zawodowych.
· Ustalają warunki pracy i płacy, inne świadczenia związane z pracą oraz wzajemne zobowiązania stron zawierających układ przy ich stosowaniu.
· Rada Ministrów w porozumieniu z ogólnokrajową organizacją związkową określa zawody, dla których mogą być zawierane układy zbiorowe.
· W USA, Kanadzie, Japonii są b. Ważnym a nawet podst. źródłem prawa pracy.
PODZIAŁ:
· mogą być zawierane dla pracowników jednego lub kilku zakładów pracy, tworzących jedną organizację gospodarczą np.,. przeds. Wielozakładowe – zawierane w zakładach pracy bez względu na charakter własności, rodzaj działalności, liczbę zatrudnionych pracowników.
· nie mogą być zawierane w państwowych zakładach sfery budżetowej /tu tylko ponadzakładowe układy zbiorowe/
· zakładem pracy, który może zawierać układ zbiorowy jest jednostka organizacyjna, której właściciel ma prawo zatrudniać samodzielnie pracowników, posiada osobowość prawną np. przeds. Państwowe lub spółdzielcze, spółka S.A., sp-ka z o.o.,
2. ponadzakładowe układy
· zawarty na różnym poziomie, wykraczającym poza granice jednego zakładu pracy tej samej branży lub gałęzi zatrudnienia w danej miejscowości, dla wszystkich zakładów pracy przy określonej gałęzi zatrudnienia na terenie kraju.
...
gosicka