POSTĘPOWANIE SĄDOWO ADMINISTRACYJNE
Geneza i rozwój postępowania sądowo-administracyjnego
Postępowanie sądowo – administracyjne jest to normalny proces (zasada kontradyktoryjności).
Niezawisły arbiter rozpoznaje konflikt 2 stron. Postępowanie kontradyktoryjne. Spór na zasadzie równouprawnienia. W postępowaniu sądowo-administracyjnym nie ma sporu o fakty.
Jest sporem prawo.
GENEZA I ROZWÓJ POSTĘPOWANIE SĄDOWO ADMINISTRACYJNEGO
Ma związek z funkcjonowaniem sądów administracyjnych. Gdy powstawało w XIX w postępowanie sądowo administracyjne to Polska była w niewoli. Narodziny sądownictwa administracyjnego nastąpiło w 1922 r po odzyskaniu niepodległości. Polska zaraz po Austrii wprowadziła sąd administracyjny i był to Naczelny Trybunał Administracyjny (NTA), był jednoinstancyjny, był to sąd, który z mocy ustawy z 3 sierpnia 1922 roku nie miał prawa kontrolować uznania administracyjnego.
Ustawa z 3 sierpnia 1922 roku była bardziej ustrojowa i proceduralna.
Po 1945 r nie reaktywowano postępowania sądowo administracyjnego. Na przełomie 1979-1980 r. powołano sąd administracyjny ustawą o Naczelnym Sądzie Administracyjnym z 31 stycznia 1980 roku oraz o zmianie ustawy KPA. Tą ustawą wprowadzono po raz pierwszy w PRL-u sąd administracyjny. Był to sąd jednoinstancyjny i podlegał nadzorowi ze strony Sądu Najwyższego.
Nadzór Sądu Najwyższego nad NSA przejawiał się tym, że od orzeczeń NSA uprawnione podmioty mogą składać rewizję nadzwyczajną do Sądu Najwyższego. Jednak, że uprawnionych było niewielu to mało rewizji szło do SN. W ramach nadzoru SN wydawał w stosunku do NSA wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej. One wiązały podległe mu sądy.
Instrumentem nadzoru nad NSA były uchwały SN, zawierające odpowiedź na pytania prawne składane przez składy orzekające NSA i jego ośrodków zamiejscowych. NSA był poddany także ministrowi sprawiedliwości, który ustalał siedziby ośrodków zamiejscowych.
NSA podlegał również Radzie Państwa o tyle że sędziów NSA powoływała i odwoływała na wniosek M. Sprawiedliwości, natomiast przewodniczących w porozumieniu z prezesem Rady Ministrów.
Na stanowisko prezesa NSA mogła być powołana osoba która:
1. Dawała gwarancje należytego wykonywania obowiązków sędziego w PRL-u
2. Posiadał obywatelstwo Polskie i korzystał z pełni praw cywilnych i obywatelskich
3. Był nieskazitelnego charakteru
4. Ukończył Uniwersyteckie studia prawnicze
5. W tamtym czasie trzeba było ukończyć 35 lat życia
6. Kandydat na stanowisko sędziego musiał najpierw przez co najmniej 10 lat być sędzią, prokuratorem, radcą prawnym, arbitrem (sędzia sądu gospodarczego) lub przez 10 lat był adwokatem lub był na samodzielnym stanowisku admin. Państwa.
7. Fachowa wiedza prawnicza w dziedzinie prawa administracyjnego i dziedzin pokrewnych
8. Pkt 6 nie dotyczył prof. Ani ówczesnych docentów
Kiedy utworzono w 1980 roku NSA w Warszawie i kilka ośrodków zamiejscowych, nie było ustawy o postępowaniu sądowo – administracyjnym. Po 1980 r. sąd procedował w trybie działu VI kodeksu postępowania administracyjnego. Dział ten poświęcony był zaskarżaniu do Sądu decyzji administracyjnych. – od Art. 196 do 216.
Kompetencje NSA z 1980 r.
Badał tylko 3 kategorie spraw:
Zakres właściwości rzeczowej czyli
-zakres przedmiotowy kontroli sądowej w świetle ustawy z 1980 r.
1. NSA i ówczesne ośrodki zamiejscowe rozpatrywały skargi na 20 kategorii decyzji administracyjnych. ART. 196 pkt 1 – 20 kpa (1980).
Nazywało się to klauzulą enumeratywną . Była to klauzula enumeratywna otwarta co oznacza że ustawodawca w 1980 r. godził się na to że będą wydawane ustawy które rozszerzą zakres rozpoznawania NSA.
2. Sąd kontrolował skargę na bezczynność (milczenie) w zakresie przedmiotowym, takim jak decyzje.
3.Oddzielna kompetencja.
NSA okazjonalnie badał legalność aktów normatywnych administracji.
Nikt oprócz NSA nie był władny badać aktów normatywnych administracji.
Przy 1 i 2 pkt musiała wpłynąć samodzielna skarga.
Okazjonalna kontrola oznaczała że nie można było złożyć skargi na akt normatywny (ponieważ jej nie było)
NSA badał akty normatywne przy okazji badania skargi na decyzję. Jeśli sąd badał decyzję to badał podstawę prawną decyzji i wtedy podstawą prawną decyzji głównie były akty normatywne.
Po 1985 roku była to wyłączna kompetencja NSA.
W owym czasie w dziale VI KPA umocowana była:
- konstrukcja prawna skargi na bezczynność (art. 216 kpa)
- okazjonalna kontrola aktów normatywnych
W sensie proceduralnym w kpa (’80) umocowane było:
- kto ma legitymację skarbową
- termin skargi
- instytucja wpisu (opłaty sądowe)
- pośredni typ składania skargi
- uprawnienia sądu (w jakim trybie proceduje sąd)
- podstawy do względnego odrzucenia skargi
- moc wiążąca oceny prawnej wyrażonej przez sąd w wyroku
- instrukcja suspensywności (w kpa wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania decyzji)
NSA w tej postaci funkcjonował do 1995 roku.
W 1995 r. 11 maja wykreowano nową ustawę o NSA. Utrzymano NSA jako sąd 1-instancyjny ale zwiększono liczbę ośrodków zamiejscowych do kilkunastu (było wcześniej tylko 6). Nowa ustawa była szersza niż dział VI Kpa. Wykreślono dział VI ale ustawa go recypowała do swej treści. Unormowanie o postępowaniu sądowo – administracyjnym znalazło się w ustawie z 11 maja 1995 roku oraz odsyłała do KPC jak również posiłkowego stosowania Kpa.
Zakres właściwości rzeczowej NSA:
1. NSA rozpatruje skargi na decyzje administracyjne (klauzula generalna z wyłączeniami) tzn. że każdą decyzję można było zaskarżyć do sądu chyba że przepis zakazywał ( 5 przypadków , potem 7, a dziś tylko 3 wyłączenia) czegoś.
2. NSA rozpatruje skargi na niektóre postanowienia. Były zaskarżane postanowienia na które przysługuje zażalenie, kończyły sprawę lub rozstrzygały ją co do istoty.
3. Skarga na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej.
4. Skarga na bezczynność (uniwersalna czyli każda)
5. Skarga na akty normatywne wydawane przez organy gmin i związki międzygminne
6. Skarga na akty normatywne wydawane przez terenowe organy administracji rządowej
7. Skarga na rozstrzygnięcia nadzorcze nad samorządem terytorialnym ( na nadzór sprawowany nad gminą przez premiera)
Po raz pierwszy w 1995r. sądownictwo uzyskuje sankcje dla realizacji swoich orzeczeń:
1. Mógł nakładać grzywny na te organy , które nie wykonywały jego wyroków. Wysokość grzywny mogła wynosić 10-cio krotne przeciętne wynagrodzenie.
2. Wystąpienia prezesa NSA albo składu orzekającego do organu adm.publicznej z sygnalizacją o nieprawidłowościach w ich pracy stwierdzonych podczas kontroli.
USTAWY
Art. 45 konstytucji – prawo do sądu, zasada II instancyjności – obecnie)
Ustawa Ustrojowa z 25 lipca 2002 roku – prawo o ustroju sądowo administracyjnym
Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, oraz przepisy wprowadzające w/w ustawy (ustawa ta uchyliła ustawę z 11 maja 1995 r.)
„Rewizja Nadzwyczajna”
Dziś już nie ma środka „rewizji nadzwyczajnej”.
USTRÓJ SĄDOWO ADMINISTRACYJNY PO REFORMIE Z 2002 ROKU
Reforma została oparta na 2 – instancyjności postępowania sądowego. Gdy tworzono nową konstytucję przyjęto prawo do sądu w art. 45.
Prawo do sądu znajduje swoje źródło w konstytucji w art. 45 oraz w Europejskiej Konwencji do praw człowieka i oznacza:
1. Prawo do sprawiedliwego procesu
2. Prawo do jawnego/jasnego procesu
3. Na prawo do sądu składa się uprawnienie do załatwienia sprawy bez uzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie - szybkość działania)
4. Prawo do załatwienia sprawy przez sąd właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły
Zasada 2- instancyjności została zapisana w konstytucji i ma zawiązek z art. 175-178 oraz art. 45.
W świetle art. 175 Konstytucji wymiar sprawiedliwości w RP sprawuje:
- Sąd Najwyższy
- Sądy powszechne
- Sądy administracyjne (tylko i wyłącznie kontroluje legalność działań administracji)
- Sądy wojskowe
Sądy administracyjne zostały zaliczone do wymiaru sprawiedliwości
Pyt.
Jak Sąd administracyjny bada legalność organów administracyjnych?
Jak rozumieć wymierzanie sprawiedliwości przez sądy administracyjne?
1. Art.176 Konstytucji – postępowanie jest co najmniej 2 – instancyjne, ustrój i właściwości określają ustawy
2. Zasada 2 – instancyjności oznacza prawo do dwukrotnego, merytorycznego załatwienia sprawy
3. Wymiar sprawiedliwości administracyjnej polega na badaniu legalności działania administracji
4. Jeśli sąd bada tylko legalność to zasada 2 – instancyjności jest prawem do 2 krotnego zbadania legalności działania administracji na wniosek uprawnionego podmiotu.
5. Prawo do 2 krotnego merytorycznego załatwienia sprawy przed sądem administracyjnym oznacza prawo do 2 krotnego skontrolowania czy działania administracji są legalne.
W art. 236 ust 2 konstytucji ustawodawca postanowił co następuje:
W ciągu 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji (czyli przed 17.X.2002 r) mają zostać uchwalone nowe przepisy regulując ustrój i zastąpić przed S.A tak aby wdrożyć zasady 2 instancyjności przed tymi sądami.
Do momentu uchwalenia tych przepisów, obowiązywała rewizja nadzwyczajna przed NSA.
Konstytucja RP art. 45, 175, 236
25 lipca 2002 – prawo o ustroju S.A
30 sierpnia 2002- prawo o postępowaniu przed S.A
I instancja to :
- Wojewódzkie Sądy Administracyjne
II instancja to :
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
W.S.A i N.S.A w świetle obowiązujących przepisów, sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami samorządu, organami samorządu i administracji rządowej pomiędzy SKO przy czym kontrola ta sprawowana jest pod kątem widzenia zgodności z prawem, czyli kontrola legalności funkcjonowania administracji.
Nie jest dopuszczalna kontrola celowości, czyli merytorycznego załatwienia spraw chyba że przepis szczególny ją dopuszcza.
Co to znaczy że sąd administracyjny wymierza sprawiedliwość?
Oznacza tylko i wyłącznie kontrolę legalności i rozstrzyganie sporów. Właściwość rozpatrywaną tylko pomiędzy w/w organami tzn. pomiędzy organami samorządu, organami samorządu i administracji rządowej oraz pomiędzy SKO.
NSA i WSA sprawują kontrolę działalności Administracji publicznej oraz uchwał.
Ad.4
Niezawisłość sądu.
Art. 45 Sędziowie S.A są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawie.
Sędziów WSA i NSA do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje prezydent RP na wniosek KRS (Krajowa Rada Sądownictwa – jest to organ samorządny)
Kwalifikacje kandydata na stanowisko sędziego WSA i NSA:
WSA:
1. Musi mieć obywatelstwo polskie i korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich (pełnia praw cywilnych oznacza m.in. pełnię zdolności do czynności prawnych)
2. Jest nieskazitelnego charakteru
3. Ma skończone Wyższe Studia prawnicze w Polsce i uzyskany tytuł magistra lub studia zagraniczne ale uznawane w Polsce.
4. Właściwy stan zdrowia do pełnienia obowiązków sędziego
*zdrowie psychiczne
*zdrowie fizyczne
5. Ukończone 35 lat życia
6. Wysoki poziom wiedzy w dziedzinie administracji publicznej, prawa administracyjnego oraz innych dziedzin prawa związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej
7. Pozostawanie 8 lat na stanowisku sędziego w innym sądzie, albo na stanowisku prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza lub przez 10 lat pozostawał w instytucji publicznej na stanowisku związanym ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub 2 lata dana osoba pracowała na stanowisku asesora w WSA.
8. Kadry WSA mogą być zasilone przez :
-profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych. Tacy ludzie mają prawo ubiegać się o zatrudnienie w WSA lub NSA i punkt 7 ich nie dotyczy
Sędzia NSA (kwalifikacje):
Do wykonywania funkcji sędziego NSA trzeba spełniać to co dla sędziego w WSA poza:
1-4 – to samo
5) granica wieku 40 lat
6) 10 lat na stanowisku sędziego w innym sądzie lub pełnienie funkcji prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza
8) To samo co WSA
Asesorzy sądowi (kwalifikacje)
1)-4) – to samo
5) 30 lat
6) to samo
7) 4 lata na stanowisku sędziego w innym sądzie, prokuratora, adwokata, radcy prawnego notariusza, lub 6 lat na stanowisku urzędnika w instytucji publicznej związanej z tworzeniem lub stosowaniem prawa.
Referendarz sądowy:
Są w WSA powołani do pełnienia niektórych czynności sędziowskich, oraz prowadzą postępowania mediacyjne
Kwalifikacje Referendarza:
1) Obywatelstwo Polskie …. to samo
2) Nieskazitelny charakter
3) Ukończone wyższe studia prawnicze z tytułem magistra prawa lub zagraniczne uznawane w Polsce
4) 3 lata zatrudnienia na stanowisku związanym ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego.
WYNAGRODZENIE
Dla sędziów WSA są to wynagrodzenia sędziów apelacyjnych
Dla sędziów NSA są to wynagrodzenia sędziów Sądu Najwyższego
Asesorzy jak sędziowie sądu okręgowego.
Sędziowie nie idą na emeryturę lecz przechodzą w stan spoczynku.
WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU:
Właściwość rzeczowa WSA i NSA
Rozpoznają , sprawują wymiar sprawiedliwości odnośnie legalności działań administracyjnych. Te działania to:
- wydawanie decyzji administracyjnych przez organy administracji.
Wyłączenia:
Art. 5 prawa o postępowaniu przed S.A.
a) Sprawy wynikające z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunku między organami administracji publicznej
b) Wszystkie sprawy wynikające ze stosunku przełożony-podwładny
c) Odmowa mianowania na stanowisko lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek do mianowania lub powołania do pełnienia funkcji wynika z przepisów prawa
d) Wizy wydawane przez konsulów z wyjątkiem wiz wydanych cudzoziemcom ale będącym członkiem rodziny obywatela UE albo państwa członkowskiego EFTA oraz strony umowy o europejskim obszarze gospodarczym lub obywatel Szwajcarii.
e) Zezwolenia na przekroczenia granicy w ramach tzw. małego ruchu granicznego wydawane przez konsulów
2. WSA kontrolują te działania administracyjne, które są podejmowane w formie postanowień:
Zaskarżanie do WSA postanowień, które zapadają w postępowaniu administracyjnym regulowanym w kpa lub ordynacją podatkową i mają walor:
a) Postanowienia zaskarżanego w trybie zażalenia
b) Postanowień rozstrzygających sprawę co do istoty
c) Postanowień kończących postępowanie w sprawie oraz postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym jeżeli przysługuje na nie zażalenie.
d) Legalność innych niż decyzję i postanowienia aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej które dotyczą uprawnień lub obowiązków wynikających bezpośrednio z przepisów prawa
- czynności materialno techniczne ( działania egzekucyjne, zaświadczenia, akty potwierdzające)
Koncepcja strony w postępowaniu sądowo – administracyjnym
Jedną stroną jest skarżący a drugą stroną jest organ administracyjny.
Skarżącym może być:
- każdy kto ma interes prawny w zaskarżeniu działania lub bezczynności
- prokurator
- rzecznik obywatelski
Organizacja społeczna, która działa w cudzej sprawie i w zakresie działalności statutowej
Po stronie stron ( skarżący, organ administracji, którego działanie lub bezczynność zaskarżono)
Obok skarżącego występują jeszcze :
- uczestnicy na prawach stron
- inni uczestnicy
PYT (na egzamin)
Uczestnik postępowania na prawach strony – ustawa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, traktuje tak osobę, która brała udział w postępowaniu administracyjnym ogólnym, podatkowym, egzekucyjnym a nie wniosła skargi, tylko wtedy gdy wynik postępowania sądowego dotyczy interesu prawnego tej osoby.
...
aba3434