Państwo.pdf

PAŃSTWO

Jest organizacjĄ polityczno - społecznĄ, posiadajĄcĄ własne, okreŚlone granicami terytorium, własny

system władz i obywateli.

PAŃSTWO UNITARNE

Jest jednolite wewnĘtrznie. Podzielone na nieautonomiczne jednostki administracyjno - terytorialne,

które podlegajĄ władzy organów centralnych. (Polska, WĘgry, Szwecja, Dania, Holandia)

PAŃSTWO ZŁOŻONE

Inaczej zwane federalnym. Podzielone jest na niezaleŻne od organów centralnych jednostki

administracyjno - terytorialne, o zagwarantowanych w konstytucji prawach. (Kanada, Niemcy, USA).

Typami paŃstw złoŻonych sĄ: unie personalne, unie realne, federacje i konfederacje.

SUWERENNOŚĆ

SuwerennoŚciĄ paŃstwa nazywamy niezaleŻnoŚĆ władzy paŃstwowej, autonomiĘ w prowadzeniu

spraw wewnĘtrznych paŃstwa. Władza paŃstwowa nie zaleŻy od Żadnej władzy zewnĘtrznej.

SUWERENNOŚĆ NARODU

KaŻdy naród ma prawo niezaleŻnego paŃstwa. SuwerennoŚĆ narodu przejawia siĘ prawem do

sprawowania władzy za poŚrednictwem swoich przedstawicieli, których obywatele wybierajĄ w

wyborach powszechnych.

OBYWATELSTWO

Obywatelstwem nazywamy przynaleŻnoŚĆ paŃstwowĄ jednostki, łĄczĄcĄ siĘ z uprawnieniami i

obowiĄzkami okreŚlonymi przez prawo danego paŃstwa.

BEZPAŃSTWOWIEC

BezpaŃstwowiec jest osobĄ, nie posiadajĄcĄ obywatelstwa Żadnego paŃstwa. Obywatelstwo to mogło

zostaĆ utracone lub nigdy nie istnieĆ.

WŁADZA PAŃSTWOWA

Jest typem władzy, która jest zdolna zabezpieczyĆ obowiĄzujĄcy porzĄdek prawny, społeczny i

ekonomiczny na terenie paŃstwa. Władza paŃstwowa wypełnia teŻ zadania z zakresu polityki

wewnĘtrznej i zewnĘtrznej. Jest władzĄ suwerennĄ.

LEGITYMIZACJA

Jest to termin oznaczajĄcy nadanie mocy prawnej, usankcjonowanie.

PATOLOGIE WŁADZY

SĄ to deformacje władzy, zagraŻajĄce konstytucyjnoŚci i dyskredytujĄce istnienie instytucji

paŃstwowych. Najbardziej powszechnĄ patologiĄ władzy jest alienacja. Jest procesem, w którym

nastĘpuje izolacja i dystansowania siĘ organów władzy od społeczeŃstwa.

REŻIM

ReŻimem nazywamy system sprawowania władzy. MoŻemy wyróŻniĆ reŻim demokratyczny,

autorytarny i totalitarny.

UNIA PESONALNA

Nazywamy tak zwiĄzek kilku (co najmniej dwóch) paŃstw, które łĄczy osoba monarchy, przy czym

kaŻde z paŃstw zachowuje odrĘbny system instytucji paŃstwowych.

UNIA REALNA

Nazywamy tak rzeczywiste połĄczenie paŃstw. Z historii pamiĘtamy UniĘ LubelskĄ.

KONFEDERACJA

Z takim zjawiskiem mamy do czynienia, kiedy suwerenne paŃstwa łĄczĄ siĘ, Żeby realizowaĆ cele

polityczne.

PaŃstwo – podstawowe informacje

FEDERACJA

CzĘŚci składowe paŃstwa sĄ samodzielne, ale nie majĄ moŻliwoŚci odłĄczenia siĘ od paŃstwa.

DEMOKRACJA

DemokracjĄ nazywamy władzĘ ludu, narodu, społeczeŃstwa. Demokracja jest formĄ ustroju

politycznego, uznajĄcego wolĘ wiĘkszoŚci mieszkaŃców za Źródło władzy. Obywatele majĄ swoje

prawa i wolnoŚci, zagwarantowane w konstytucji.

KONSTYTUCJONALIZM

Jest jednym z kierunków w nauce o prawie. Uznaje monarchiĘ konstytucyjnĄ za najlepszĄ formĘ

rzĄdów w paŃstwie. WspółczeŚnie uŻywa siĘ tego terminu równieŻ dla nazwania ustroju, który oparty

jest na konstytucji pisanej.

ORGAN PAŃSTWA

To samodzielna prawnie osoba lub grupa, która uzbrojona jest w kompetencje, które uprawniajĄ jĄ do

wykonywania nadrzĘdnej władzy paŃstwowej. Organy władzy paŃstwowej majĄ kompetencje

ustawodawcze, wykonawcze i sĄdownicze.

PRAWO WYBORCZE CZYNNE

Nazywamy tak prawo obywatela do udziału w głosowaniu.

PRAWO WYBORCZE BIERNE

Takie prawo posiada obywatel. Jest to prawo do kandydowania w wyborach, czyli zdolnoŚĆ do bycia

wybranym.

CENZUS

Mówimy tak o zespole warunków, umoŻliwiajĄcych korzystanie z danych praw politycznych lub tez

przywilejów. Cenzus majĄtkowy, wieku.

ORDYNACJA WYBOCZA

Jest ustawa, która reguluje zasady, procedury i warunki przeprowadzania wyborów.

SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY

Zgodnie z tym systemem w wyborach mandat otrzymuje ten kandydat, który zebrał najwiĘkszĄ liczbĘ

waŻnych głosów.

PRZYMIOTNIKI WYBORCZE:

ZASADA POWSZECHNOŚCI

Zakazuje stosowania cenzusów wyborczych.

ZASADA RÓWNOŚCI

Zgodnie z niĄ kaŻdy z wyborców posiada takĄ samĄ iloŚĆ głosów. Oznacza to, Że wszystkie głosy

majĄ takĄ samĄ wartoŚĆ i znaczenie.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Zgodnie z niĄ wyborcy oddajĄ głosy bezpoŚrednio na kandydatów uzyskujĄcych mandat w wyniku

głosowania.

ZASADA TAJNOŚCI

Gwarantuje prawo oddania głosu tak, Żeby nie widziały tego osoby trzecie.

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI

Zgodnie z niĄ partie otrzymujĄ liczbĘ mandatów proporcjonalnĄ w stosunku do liczby głosów, jakie

uzyskała.

POSTACI:

Georg Jellinek – był niemieckim teoretykiem paŃstwa i prawa; jest twórcĄ klasycznej

trójelementowej definicji paŃstwa. Za główne elementy paŃstwa uznaje on: ludnoŚĆ, terytorium i

system władz

Max Weber – był niemieckim socjologiem, historykiem, religioznawcĄ, ekonomistĄ, prawnikiem,

metodologiem nauk społecznych; twórcĄ tzw. socjologii rozumiejĄcej; wniósł wiele do nauki

społecznej, zwłaszcza do socjologii. NajwiĘcej zdziałał na polu metodologii, socjologii polityki,

socjologii struktur społecznych i gospodarczych oraz socjologii religii.

Ludwik Gumplowicz – był socjologiem i prawnikiem; jako podstawĘ biorĄc teoriĘ darwinizmu

społecznego, dostrzegł w walkach i konfliktach podstawowe procesy społeczne, a w walce ras

widział podstawowe prawa rozwoju społecznego; w zakresie nauki o paŃstwie rozwinĄł tzw. teoriĘ

podboju.

DEFINICJE PAŃSTWA WG FILOZOFÓW:

ARYSTOTELES – Jego zdaniem powstanie paŃstwa wiĄŻe siĘ z naturalnym rozwojem. Człowiek

natomiast jest naturalnie predestynowany do Życia w paŃstwie. Arystoteles twierdzi, Że paŃstwo

jest głównym celem, do którego osiĄgniĘcia dĄŻy cały rozwój społeczny.

ŚW. TOMASZ Z AKWINU – PaŃstwo jest społecznoŚciĄ, którĄ charakteryzuje

samowystarczalnoŚĆ, niezaleŻnoŚĆ, samorzĄdna społecznoŚĆ, która uznaje okreŚlony porzĄdek

prawny i podlega władzy. Władza natomiast ma za zadanie ja chroniĆ i zagwarantowaĆ jej spokój

zewnĘtrzny.

KANT – Zdaniem Kanta paŃstwo to pewien rodzaj zbiorowoŚci ludzkiej, która zgadza siĘ ŻyĆ w

zgodzie z jednym, okreŚlonym porzĄdkiem prawnym

HEGEL – Hegel twierdził, Że paŃstwo jest wartoŚciĄ absolutnĄ i nadrzĘdnĄ

MARKS – Marks twierdził, Że paŃstwo jest organizacjĄ przymusowĄ i narzĘdziem w rĘkach klasy

panujĄcej

SUWERENNOŚĆ ZEWNĘTRZNA

Zgodnie z definicjĄ paŃstwo jest podmiotem (a nie przedmiotem) prawa miĘdzynarodowego. Jest

niezaleŻne od innych paŃstw. MoŻe zatem wiĄzaĆ siĘ z nimi róŻnorodnymi stosunkami politycznymi i

gospodarczymi, ma prawo byĆ członkiem wybranych przez siebie organizacji miĘdzynarodowych,

niezaleŻnie kształtowaĆ swój ustrój społeczno- gospodarczy oraz polityczny.

SUWERENNOŚĆ WEWNĘTRZNA

Znaczy tyle, Że władza paŃstwowa jest władzĄ zwierzchniĄ, samodzielnie decydujĄcĄ o swoim

zakresie. Wszystkie inne organizacje majĄ prawo funkcjonowaĆ na terytorium paŃstwa wyłĄcznie za

zgodĄ władzy i na warunkach przez niĄ okreŚlonych

Do terytorium paŃstwa zaliczmy lĄdy, wody przybrzeŻne, przestrzeŃ powietrznĄ, statki, samoloty,

ambasady, konsulaty.

W jaki sposób moŻna nabyĆ obywatelstwo?

1. poprzez dziedziczenie obywatelstwa po rodzicach, czyli zgodnie z prawem krwi

2. rodzĄc siĘ na terenie danego kraju , czyli prawem ziemi

3. na drodze nadania obywatelstwa, czego moŻe dokonaĆ prezydent kraju

4. zawierajĄc zwiĄzek małŻeŃski z obywatelem danego paŃstwa

5. przez zasiedzenie

NARODOWOŚĆ

To przynaleŻnoŚĆ o danego narodu, poczucie tej przynaleŻnoŚci. Od obywatelstwa odróŻnia jĄ to, Że

jest wrodzona, zwiĄzana z pochodzeniem, nie moŻna jej nabyĆ, jak obywatelstwa.

Jak dzielimy paŃstwa ze wzglĘdu na charakter reŻimu politycznego?

PAŃSTWO DEMOKRATYCZNE

NaleŻy do krĘgu europejskiej kultury politycznej. WidaĆ w nim odwołania do zasad, wartoŚci i norm,

jakie praktykuje siĘ i wzbogaca w procesie rozwoju cywilizacyjnego. Zasadami, na których opiera siĘ

paŃstwo demokratyczne sĄ: suwerennoŚĆ narodu, trójpodział władzy i pluralizm polityczny. Na

funkcjonowanie paŃstwa majĄ wpływ zasady zwyczajowe, czyli tolerancja, równoŚĆ wobec prawa,

wolnoŚci i swobody jednostki, sprawiedliwoŚĆ i porzĄdek społeczny,

Rozwój krajów zachodnich wskazuje na dwa modele paŃstwa demokratycznego:

1. model liberalny z czołowĄ pozycjĄ parlamentu. PaŃstwo jest gwarantem prawa własnoŚci i

gospodarki rynkowej

2. model socjalny, w którym duŻĄ aktywnoŚĆ w sferach politycznych i gospodarczych wykazuje

paŃstwo

PAŃSTWO AUTORYTARNE

Jego cechĄ charakterystycznĄ jest brak moŻliwoŚci działania społeczeŃstwa obywatelskiego.

SpołeczeŃstwo jest apatyczne politycznie. JeŚli juŻ obywatele biorĄ udział w Życiu politycznym, to

przypomina to rytuał i jest ŚciŚle kontrolowane przez paŃstwo. Charakterystyczna dla paŃstwa

autorytarnego jest elitarnoŚĆ władzy. Przejawia siĘ to rzĄdami ludzi zwiĄzanych z jakimŚ zewnĘtrznym

krĘgiem, czymŚ siĘ wyróŻniajĄcych. Mamy tu teŻ do czynienia z odpolitycznieniem społeczeŃstwa,

czyli odsuniĘciem obywateli od Życia politycznego. Wpaja siĘ im teoriĘ, zgodnie z którĄ władza

paŃstwowa powinna dysponowaĆ pełniĄ praw. W paŃstwie autorytarnym działa cenzura prewencyjna.

Zgodnie z jej zasadami o władzy moŻna mówiĆ wyłĄcznie dobrze, ewentualnie wcale. PaŃstwo

autorytarne likwiduje albo zawiesza niektóre swobody obywatelskie, np. ogranicza wolnoŚĆ słowa.

PAŃSWO TOTALITARNE

Jest najwiĘkszym zagroŻeniem dla demokracji. Jego istotĄ jest wszechobecnoŚĆ we wszelkich

przejawach Życia społecznego. PaŃstwo takie posługuje siĘ powszechnĄ indoktrynacjĄ. Usiłuje na

wszelkie sposoby wpoiĆ ludziom swojĄ ideologiĘ poprzez stosowanie propagandy. Władza powołuje

siĘ na mity, historiĘ i ideologiĘ eksponujĄcĄ cele socjalne i narodowoŚciowe. Władza w paŃstwie

totalitarnym skupia siĘ w rĘkach jednej partii. Nie ma podziału władzy, nie ma opozycji. Próbuje siĘ

podporzĄdkowaĆ obywatela władzy, stosujĄc do tego celu cały system kontroli policyjnej, czĘsto

opartej na terrorze. Uniformizuje siĘ Życie społeczne, monopolizuje ideologiĘ, wprowadza zbiorowĄ

odpowiedzialnoŚĆ. Gospodarka jest sterowana centralnie.

Ze wzglĘdu na system rzĄdów paŃstwa dzielimy na:

MONARCHIA

Jest to forma rzĄdów, w której władzĘ suwerennĄ reprezentuje monarcha (król, cesarz, sułtan, szach).

Monarcha sprawuje władzĘ doŻywotnio. MoŻe to robiĆ samodzielnie lub teŻ wspólnie z innymi

organami paŃstwa.

MoŻemy wyróŻniĆ:

- monarchie nieograniczone

a) monarchia absolutna

b) monarchia despotyczna

- monarchie ograniczone

a) monarchia konstytucyjna

b) monarchia parlamentarna

REPUBLIKA

W tej formie rzĄdu najwyŻsze organy władzy wybiera siĘ na czas okreŚlony. Wyboru dokonujĄ

obywatele lub specjalne kolegia wyborcze. Mówimy o republikach demokratycznych, autorytarnych,

parlamentarnych i prezydenckich.

Cztery koncepcje genezy paŃstwa:

1. koncepcja umowy społecznej

jej zwolennikami byli J. J. Rousseau, T. Hobbes, J. Locke

Zgodnie z niĄ powstanie paŃstwa jest nastĘpstwem umowy, jakĄ zawarli członkowie danego

społeczeŃstwa lub społeczeŃstwo z władzĄ. Istnieje poglĄd, głoszĄcy, Że paŃstwo powstało na drodze

porozumienia jednostek ŻyjĄcych w stanie pierwotnym. Inna koncepcja mówi o dwóch umowach.

Pierwsza ma byĆ umowĄ o zjednoczeniu siĘ jednostek, druga zaŚ podporzĄdkowaniu siĘ

społeczeŃstwa władzy.

2. teoria podboju i przemocy

jej zwolennikiem i twórcĄ był L. Gumplowicz

Zgodnie z tĄ teoriĄ paŃstwo powstało jako nastĘpstwo podboju rzĄdzonych przez rzĄdzĄcych.

3. koncepcja teistyczna

zbudował jĄ Św. Tomasz z Akwinu

Zgodnie z tĄ teoriĄ paŃstwo pochodzi od Boga, jego powstanie zwiĄzane jest z działaniem istoty

nadprzyrodzonej. Z biegiem lat koncepcja ta Bogu przypisywała stworzenie zasady władzy, a paŃstwo

człowiekowi.

4. koncepcja marksistowska

sformułował jĄ Fryderyk Engels.

Zgodnie z niĄ paŃstwo zrodziło siĘ, poniewaŻ rozpadła siĘ wspólnota pierwotna i powstały klasy

społeczne.

PojĘcie władzy

Władza jest zdolnoŚciĄ do podejmowania i egzekwowania decyzji. Podmiotem władzy politycznej

nazywamy osobĘ, wydajĄcĄ decyzje i polecenia i wymagajĄcĄ ich wykonania. Adresatami sĄ wiĘc ci,

którzy sĄ podporzĄdkowani władzy. SferĄ władzy nazywamy obszar Życie społecznego, który podlega

władzy.

Podstawy legitymizacji władzy, wg Maxa Webera

władza legalna, opierajĄca siĘ na przekonaniu, iŻ rzĄdzĄcy zdobyli i sprawujĄ władzĘ na mocy

istniejĄcego prawa

władza tradycyjna, wywodzi siĘ z tradycji i oparta jest na prawie do jej dziedziczenia.

władza charyzmatyczna, jest władzĄ, która oparta jest na przekonaniu, Że osoba, która nami

rzĄdzi jest wyjĄtkowa.

Patologie władzy (Alienacja władzy paŃstwowej):

centralizacja uprawnieŃ, czyli koncentracja uprawnieŃ decyzyjnych w rĘkach władzy i

ograniczenie uprawnieŃ władzy lokalnej

koncentracja uprawnieŃ, czyli zcentralizowanie uprawnieŃ na najwyŻszym szczeblu władzy

centralizacja biurokratyczna, czyli skumulowanie władzy na szczeblu centralnym

centralizacja technokratyczna, czyli rzĄdy specjalistów, których fachowa wiedza wywiera duŻy

wpływ na decyzje polityczne organów władzy

centralizacja plutokratyczna, czyli rzĄdy wĄskiej grupy najbogatszych, skupiajĄcej w swoich

rĘkach całĄ władzĘ

biurokratyzacja, czyli bezwzglĘdne poszanowanie przepisów i ich zbyteczne mnoŻenie.

partykularyzm, czyli dbałoŚĆ jedynie o własne interesy z pominiĘciem interesu ogółu.

nepotyzm, czyli obsadzanie wysokich stanowisk krewnymi.

korupcja, czyli przyjmowanie korzyŚci majĄtkowych w zamian za okreŚlone decyzje.

Etapy rozwoju systemu demokratycznego:

1. Demokracja ateŃska

Była pierwsza, zapoczĄtkował jĄ Solon w VI w. p.n.e. Zgodnie z zasadami demokracji ateŃskiej prawo

wyborcze przysługiwało dorosłym mĘŻczyznom, którzy ukoŃczyli 20 lat. Musieli byĆ rdzennymi

obywatelami Aten. NajwaŻniejsze jednak było to, Że musieli to byĆ ludzie wolni. W Atenach panowała

demokracja bezpoŚrednia, co dawało kaŻdemu prawo osobistego i bezpoŚredniego uczestnictwa w

sprawowaniu władzy.

2. StaroŻytny Rzym

Lata 509 - 27 p.n.e. to kres republikaŃski w historii Rzymu. CechĄ charakterystycznĄ było

sprawowanie urzĘdów paŃstwowych przez arystokracjĘ. Bardzo istotnĄ rolĘ w Życiu politycznym

paŃstwa spełniało zgromadzenie ludowe. Lud był pozbawiony inicjatywy gospodarczej. W staroŻytnym

Rzymie pojawiła siĘ funkcja trybuna ludu, który miła za zadanie broniĆ praw ludu. StaroŻytny Rzym był

paŃstwem prawa.

3. Pierwsze gminy chrzeŚcijaŃskie

Wszyscy obywatele byli równi wobec Boga. Członkowie wspólnoty wybierali biskupów i diakonów.

4. Demokracja plemienna

PodstawĄ jej funkcjonowania były wiece, czyli zebrania wszystkich dorosłych członków plemienia; w

czasach pokoju wiec rozstrzygał o najwaŻniejszych dla plemienia kwestiach, w czasie wojny natomiast

kompetencje swoje wiec przekazywał w rĘce naczelnika (wodza) plemiennego.

5.Demokracja szlachecka (stanowa)

Na terenach polskich demokracja szlachecka zaczĘła siĘ kształtowaĆ w drugiej połowie XV wieku.

Swój najwiĘkszy rozkwit przeŻyła w XVI wieku. Ustrój ten nadawał szlachcie pełniĘ praw politycznych i

ekonomicznych. Pozostałe stany były słuŻebne bĄdŹ podrzĘdne. Wszelkie prawa i przywileje zebrane

były w Artykuły Henrykowskie. NajwaŻniejszym organem władzy był sejm. Do niego naleŻały decyzje o

wojnie, podatkach itd. Wprowadzenie zasady wolnej elekcji ograniczyło władzĘ króla. Demokracja

szlachecka wprowadza tolerancje religijnĄ.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: