Prawo gospodarcze publiczne
Literatura:
dr hab. prof. US R. Sowiński:
1. ustawa o swobodzia działalności gospodarczej
2. administracyjna reglamentacja działalności gospodarczej
3. ustawy regulujące swobody gospodarcze
Prawo gospodarcze publiczne zajmuje się stosunkami prawnymi w których pojawiają się:
1. interes publiczny,
2. podmioty publiczne,
3. zadania publiczne,
4. majątek publiczny.
Wystąpienie w/w elementów skorelowane jest z celami gospodarczymi, lub szeroko pojętymi celami ekonomicznymi.
Nie istnieje szczególny interes publiczny gospodarczy, jego waloryzacja ma charakter uniwersalny.
Trzy koncepcje pojmowania interesu publicznego:
☺kategoria interesu publicznego jest kategorią pozaprawną ~ nie ma treści normatywnej; odwołujemy się do znaczeń politycznych, politologicznych, pozaprawnych.
☺skoro ustawodawca używa w aktach normatywnych pojęcia „interes publiczny” to bezzasadne są stwierdzenia, że wyrażenie to nie ma znaczenia na gruncie prawnym; co oznacza, że ustawodawca nie może się posługiwać dowolnie tym pojęciem; może je definiować wg innych dziedzin.
☺kategoria interesu publicznego jest kategorią prawną i obok znaczenia w innych dziedzinach wiedzy ma własne znaczenie prawnicze; sięgając do uzasadnienia w postaci interesu publicznego organ stosujący prawo będzie poddany weryfikacji co do zasadności użycia tego uzasadnienia; interpretacja pojęcia interesu publicznego musi być oparta o całokształt obowiązujących norm w tym także o normy prawa międzynarodowego i konwencje dotyczące praw człowieka i obywatela, ponieważ często kategoria interesu publicznego traktowana jest jako przeciwstawna do interesu jednostki, często ogranicza się prawa indywidualne uzasadniając to koniecznością realizacji interesu publicznego.
Istnienie interesu publicznego jako kategorii ontologicznej jest kwestionowane:
· w państwach demokratycznych, praworządnych istnieje zasada równego traktowania interesów wszystkich członków społeczności;
· istnieje możliwość ochrony swojego interesu przez przeciwstawienie go interesowi publicznemu.
Dobra publiczne
Dobro publiczne jest kategorią przeciwstawianą dobru prywatnemu. Mówi się, że to takie dobro które będąc konsumowane przez jedną osobę nie może być konsumowane przez inną osobę.
Dobro publiczne może jednocześnie służyć wielu osobom, czy to ze względu na swą naturę, czy to ze względu na sposób jego spożytkowania np. bezpieczeństwo narodowe.
Cechą dóbr publicznych jest to, że jedna osoba może je konsumować nie umniejszając praw drugiej osoby. Nie istnieje możliwość wykluczenia kogokolwiek z udziału w konsumpcji, choć mogą być ustalone jej warunki.
Majątek publiczny
powszechnego użytku administracyjny zasoby finansowe
(służący do wykonywania
zadań publicznych)
Istotny jest problem dostępności majątku publicznego:
· powszechnie dostępne,
· o ograniczonym dostępie.
Podział ten jest związany z odpłatnością za korzystanie z dóbr, które dzieli się na świadczone:
· nieodpłatnie,
· częściowo odpłatne,
· odpłatne,
przy czym świadczenie to nie musi być oparte o ekwiwalentność, ponieważ nie musi być tu ustalony zysk, oplata może polegać na zwrocie kosztów.
Przy dobrach publicznych istnieje założenie jak najszerszej dostępności każdego z nich.
Podmioty publiczne
Podmioty publiczne to nie tylko władze publiczne, organy państwa, ale kategoria bardzo szeroka, ponieważ należą do niej podmioty wykonujące zadania publiczne.
Np. Agencja Rynku Rolnego, która nie jest organem administracji, czy też podmioty prywatne wykonujące zadania publiczne państwa.
Cztery sektory pojawiające się miedzy sferą publiczną a prywatną:
I obejmuje podmioty publiczne, które w oparciu o środki publiczne realizują zadania publiczne ~ sektor władzy;
II obejmuje podmioty prywatne, które w oparciu o środki prywatne realizują zadania prywatne ~ sektor przedsiębiorców;
III obejmuje podmioty prywatne, które w oparciu o środki prywatne realizują zadania publiczne ~ sektor obywatelski: fundacje, WOŚP;
IV obejmuje podmioty publiczne, które w oparciu o środki publiczne realizują zadania prywatne;
Trzy podejścia do pojmowania zadań publicznych:
♥ podejście ideowe / teoretyczne
Wyobrażamy sobie ideę państwa ~ model i z niej wywodzimy jakie zadania powinno spełniać państwo.
Państwo służy do realizacji szeroko rozumianej potrzeby bezpieczeństwa :
- zewnętrznego (agresja, inwazja, naruszenie suwerenności terytorialnej),
- wewnętrznego rozumianej nie tylko jako utrzymanie porządku, ale też bezpieczeństwa ekonomicznego, sanitarnego, prawnego, technicznego.
W zależności od ideowego wzorca do państwa przypisujemy większą albo mniejszą liczbę zadań w tym także gospodarczych.
Im bardziej będziemy państwu przypisywać właściwości przedsiębiorcy tym większa liczba jego zadań w sferze gospodarczej.
Minimalną liczbę zadań przypiszemy państwu w systemie skrajnie liberalnym, tu możemy określić je mianem stróża nocnego. Maksymalna liczba zadań przypadnie natomiast państwu w systemie totalitarnym.
Liczba i rodzaj zadań publicznych zależy od jego modelu ustrojowego, ale też od koniunktury.
♥♥ podejście pragmatyczne / praktyczne
Tu nie zastanawiamy się jaki jest model państwa, obserwujemy jednak zadania realizowane przez władzę publiczną w praktyce. Powyższe prowadzi do wniosku, że skoro władza publiczna powołana jest do wykonania zadań publicznych, to wszystko co wykonuje jest zadaniem publicznym.
♥♥♥ podejście normatywne / prawnicze
Tu nie interesuje nas idea państwa, czy tez jego modelowe ujęcie, ani praktyka funkcjonowania władz publicznych. Interesuje nas sposób wyrażenia powinności władz publicznych w normach prawnych i jesteśmy skłonni uznawać za zadania publiczne te, które zostały uznane za takie przez ustawodawcę.
Trudność w tym, że po pierwsze nie ma normatywnej definicji zadania publicznego, a po drugie w tym, że nie ma aktu prawnego, który kompleksowo redagowałby zadania publiczne przypisane różnym podmiotom w państwie. Normy dotyczące zadań w państwie są wyrażone w aktach prawnych różnej rangi (dyspersja norm).
Wykład z 10.12.2005r.
Sposoby wykonywania zadań publicznych
Zadania publiczne wyrażane są w aktach różnej rangi (od Konstytucji do aktów prawa miejscowego). Są rozproszone w przepisach różnego rodzaju. Nie ma aktu, który by precyzował wszystkie zadania.
Zadania zawarte w Konstytucji mogą być poprzez normy wskazujące na:
Ø cele funkcjonowania państwa
Ø wyrażone w wartościach naczelnych organów organizacji państwa (np. wolności, równości itp.)
Ø formułowane przez wskazanie instytucji społecznych i prawnych akceptowanych przez państwo np. rodzina
Ø może być ustalona pula zadań publicznych bez wskazania do jakich struktur publicznych zostaną zakwalifikowane (ustawa z dnia 24.04.2003 o działalności pożytku publicznego i wolontariatu art. 4 sfera zadań publicznych)
Ø przypisane mogą być wprost konkretnym organom i podmiotom
Ø mogą wynikać z praw obywateli albo mogą wynikać obowiązku obywateli
Egzemplifikacja zadań publicznych – to podanie przykładu zadań publicznych.
Zadania publiczne mogą być wykonywane przez organy państwowe ale także przez organy państwowe (prywatyzacja zadań publicznych)
Prywatyzacja zadań publicznych polega na ograniczeniu bezpośredniego wykonywania zadań publicznych przez aparat państwowy. Może nastąpić przez zmianę podmiotu świadczącego, świadczącego może także ujawniać aspekty zmiany formy poprzez zamienianie form władczych przez formy niewładcze np. stosunek publicznoprawny przez stosunek cywilnoprawny. Prywatyzacja zadań publicznych nie koniecznie łączy się z prywatyzacją majątku. Obszar prywatyzowania- to może być cały obszar zadań publicznych np. prywatyzacja notariatu. Może być prywatyzowana tylko część dziedziny np. służby zdrowia, szkolnictwa.
Mogą być także prywatyzowane poszczególne formy działalności np.:
- przygotowanie
- organizowanie
- kontrola
- działania kadrowe
Sprywatyzować można różne zadania publiczne oprócz czynności należących do władztwa publicznego np. wydawanie decyzji.
Procesy ograniczania omnipotencji (wszechpotencji, oddziaływania) państwa.
4 procesy
Ø Państwa
Ø Społeczeństwa
Ø Podmiotu
Powinno się w tym przypadku równoważyć te interesy. Korzyść lub korzyści dla państwa to odciążenie struktur państwowych od wykonywania zadań. Oszczędności budżetowe z tym związane mogą być przemieszczone w inne dziedziny (alokacja środków w potrzeby). Na skutek tych procesów powinna następować weryfikacja kadr. Korzyści dla obywateli – maksymalizacja zaspokojenia potrzeb, zwiększenie dostępności do usług. Poprzez wybór technologii powinny następować minimalizacja obciążeń. Podmioty – trwałość kontraktów (prywatyzacja zakładów karnych). Pewność świadczenia publicznego.
Funkcje gospodarcze państwa
Interwencjonizm państwa w XVI w kojarzony był z interwencjonizmem w wytwórczość, gospodarkę. Szeroko rozumiane funkcje zostały wyartykułowane w Anglii. Interwencjonizm państwa przejawia się w 5 dziedzinach:
Ø edukacji
Ø ochronie zdrowia
Ø przeciwdziałaniu bezrobociu
Ø polityce mieszkaniowej
Ø bezpieczeństwie dochodów
W latach 70 XX wieku Francja dodała:
Ø politykę kulturalną.
Interwencja państwa w sferę gospodarki zależy od modelu państwa i gospodarki. Przy ingerencji w sferę gospodarki sformułowane są zasady:
niezbędności – naturalne mechanizmy rynkowe nie zapewniają harmonizacji rozwoju, ani konkurencyjności zewnętrznej, dynamiki wzrostu. Gospodarka rynkowa pozbawiona interwencjonizmu powoduje napięcia społeczne, kumulację bogactwa i narastanie nędzy. Wzrastając napięcia społeczne sprzyja wytwarzaniu się mechanizmów nielegalnych.
nieszkodzenia – polega na niestosowaniu takich mechanizmów, które ograniczałyby, blokowały prawidłowo działające mechanizmy państwa. Zasada ta nakazuje działanie ex post, a nie ex ante (uprzedzające) Działania te muszą mieć charakter wyrównawczy. Działania ex ante blokują rozwoju, hamują rozwój.
poszanowania reguł rynkowych – żeby szanować reguły rynkowe trzeba je znać
weryfikacji założeń ideologicznych – chodzi o to, żeby była faza korekt. Chodzi o umiejętność wycofania się z błędnych rozwiązań.
elastyczności – umiejętność prowadzenia negocjacji , prowadzenia sztuki negocjacji, polityki.
Klasyfikacje funkcji, które przypisuje się państwu:
a) wg Korna wyróżnia się:
funkcje regulujące
realne
b) wg Lindberga wyróżnia się:
administratora
regulatora
gacza
c) wg Thompsona wyróżnia się:
wspomagającą
kierującą
d) wg Howels’a wyróżnia się:
alokacyjną
stabilizującą
redystrybucyjną
e) wg Ropera wyróżnia się:
podażową
popytową
f) wg Sadzikowskiego wyróżnia się:
krótkookresową (antykryzysową)
długookresową (stymulacji wzrostu gospodarczego)
g) wg Gościńskiego
celowościową
regulacyjną
Rozwinięta koncepcja funkcji państwa mówi o 6 funkcjach:
q koncepcyjno-ustrojowej – na władzy publicznej ciąży obowiązek wskazania typu ustroju społeczno gospodarczego. Władza posiada kompetencje do wskazania tego ustroju i określenia go. Nie ma jednego typu gospodarki rynkowej. Są różne ustroje, które mieszczą się w gospodarce rynkowej. Np. koncepcja Niemiecka ( rozwinięty socjal), koncepcja Francuska (nowa klasa średnia). W Polsce obowiązuje zgodnie z art. 20 Konstytucji społeczna gospodarka rynkowa.
q Instytucjonalno-organizacyjnej – do państwa należy dokonanie wyboru i ustanowieniu struktur wykonawczych władzy. Wybór dokonywany jest w pewnych granicach . Struktury instytucjonalne mają charakter stały: obrona narodowa, finanse, sądownictwo. Przy kształtowaniu struktur państwo wino kierować się dorobkiem TOiZ (teorii organizacji i zarządzania).
q Sterowniczo-celowościowej – chodzi tu o wskazanie celów długookresowych połączonych z aspiracjami społecznymi. Ustalenie celów, do których dąży państwo związane jest z aspiracjami, ideałami kulturowymi, aspiracjami rozwoju kulturalnego. Formułuje się nie jeden cel, lecz wiązkę celów. Podstawową płaszczyzną formułowania celów jest ustalenie dobrobytu społecznego. W ramach tego celu zakłada się:
· Walkę z bezrobociem
· Wzrost gospodarczy
· Równowagę gospodarczą
· Integrację z gospodarką globalną
q Regulacyjnej – funkcję tą można potraktować z punktu widzenia nauk cybernetycznych, które traktują gospodarkę pastwa jako złożony system społeczno-ekonomiczny. Gospodarka postrzegana jest jako organizm zachowujący się logicznie tzn. zdolna jest do modyfikowania, ekwiwalentnych działań (czyli dojścia do celu w wyniku zastosowania innych sposobów). W takim ujęciu istnieje możliwość ustalenia ścieżki dojścia do celu w różny sposób. Państwo dokonuje:
Ø Minimalizacji odchyleń gospodarki
Ø Kompensacji zakłóceń
Ø Eliminacji zakłóceń
...
gosicka