PRZEDMIOT: POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE.
MGR MICHAŁ PATER rok ii sem. iii mgr
-test 10-16 pytań
-książka: „Postępowanie sądowo-administracyjne. Podręcznik akademicki” T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, M. Romańska, wyd. 3 Lexis Nexis, Warszawa 2010
-książka: „Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz” J. P. Tarno, wyd. Lexis Nexis, Warszawa 2006
-książka: „Postępowanie sądowo-administracyjne. Ćwiczenia” wyd. Lexis Nexis, Warszawa 2010-10-10
-książka: „Wzory pism i orzeczeń w postępowaniu…” B. Dauter, J. Drachal, M. Niezgódka-Medek
I wykład 02.10.2010r.
Temat: Geneza i funkcje sądownictwa administracyjnego. Przedmiot postępowania sądowo-administracyjnego. Ustrój sądów administracyjnych, Wojewódzkie Sądy Administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny.
1. Podstawowe zagadnienia.
a) prawo do sądu
b) sprawa administracyjna a sądowo-administracyjna
c) postępowanie sądowo-administracyjne
d) model postępowania sądowo-administracyjnego
e) funkcje sądownictwa administracyjnego
f) struktura sądownictwa administracyjnego w Polsce
AD. a prawo do sądu
Art. 45 ust. 1 Konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”.
Art. 78 Konstytucji: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa”. – rozwinięcie art. 45 Konstytucji.
Rola sądu administracyjnego: Art. 184 Konstytucji: „Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej”.
AD. b sprawa administracyjna a sądowo-administracyjna
Sprawą administracyjną jest taka sytuacja faktyczna, w której dokonuje się ukształtowanie stosunku administracyjno-prawnego (nawiązywanego na podstawie norm prawa administracyjnego) poprzez wydanie władczego rozstrzygnięcia (decyzji administracyjnej). Określa ono prawo bądź obowiązek danego niepodporządkowanego organowi administracji publicznej podmiotu.
Sprawa sądowo-administracyjna
Jej istotą jest kontrola działalności administracji publicznej (art. 1 u.p.p.s.a) zarówno pod kątem:
-stosowania prawa przez organy administracji publicznej (poprzez kontrolę podjętych przez nie rozstrzygnięć)
-stanowienia prawa
Sąd administracyjny na skutek zaskarżenia aktu lub czynności nie przejmuje sprawy administracyjnej do końcowego załatwienia, a jedynie kontroluje działalność organu. Zadaniem sądu nie jest rozstrzygnięcie merytoryczne (np. o indywidualnych prawach i obowiązkach obywatela), a jedynie usunięcie z obrotu prawnego aktu, który jest sprzeczny z obowiązującym porządkiem prawnym.
AD. c postępowanie sądowo-administracyjne
*procedura tocząca się wedle określonych prawem reguł, zawartych w ustawie z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed niezawisłymi i niezależnymi organami (sądami administracyjnymi), której celem jest rozstrzygnięcie konfliktu, co do prawa przy użyciu środków przymusu państwowego.
W przeważającej liczbie przypadków celem postępowania sądowo-administracyjnego będzie kontrola prawidłowości ukształtowania stosunku administracyjno-prawnego w decyzji administracyjnej zaskarżonej do sądu przez podmiot legitymujący się interesem prawnym (stronę postępowania administracyjnego).
Wynik kontroli działalności administracji publicznej dokonanej przez sąd administracyjny
Sądownictwo administracyjne jest określane mianem kasacyjnego. Sądy nie rozpoznają sprawy administracyjnej merytorycznie. Wynikiem tej kontroli może być:
-uchylenie kontrolowanego aktu
-stwierdzenie jego niezgodności z obowiązującym prawem
-oddalenie skargi
-stwierdzenie bezczynności organu administracji publicznej (jeżeli przedmiotem skargi była bezczynność)
-rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między organami administracji publicznej
AD. d model postępowania sądowo-administracyjnego
Wniosek!!! : Postępowanie sądowo-administracyjne nie może być wszczęte z urzędu.
Model postępowania administracyjnego (inkwizycyjny):
Wniosek!!! : W postępowaniu administracji prowadzący je organ jest zarówno uczestnikiem, jak i decydentem. Postępowanie to może być wszczętym z inicjatywy organu, który wyda następnie decyzję.
******************************************************************************************
Temat: Geneza sądownictwa administracyjnego.
1. Główny cel powołania do życia sądownictwa administracyjnego: ochrona praw podmiotowych jednostki przed dyskrecjonalną władzą administracyjną.
- 1876 r. w Austrii rozpoczął działalność Trybunał Administracyjny. Została ukształtowana tradycyjna, istniejąca nadal kontrola administracji władczej przez niezawisłe sądownictwo administracyjne jednoinstancyjne.
2. Sądownictwo administracyjne na ziemiach polskich 22.08.1807 r. na mocy Konstytucji Księstwa Warszawskiego powstały 2 organy: Rada Ministrów i Rada Stanu.
3. Kompetencje Sądownicze Rady Stanu.
„4 referendarzów przydanych jest do Rady Stanu już to dla przygotowania spraw administracyjnych i tych, w których rada daje wyroki, jako sąd kasacyjny, już też dla znoszenia się rady z komisjami izby poselskiej”.
Rada ponadto:
- rozpatrywała spory o kompetencje między władzami administracji a sądowymi oraz między organami administracji.
- orzekała w sprawie odpowiedzialności urzędników 19.09.1810 r. dekret księcia warszawskiego Fryderyka Augusta o organizacje Rady Stanu określił jej kompetencje w zakresie sądownictwa administracyjnego
Stała się ona organem II instancji sądownictwa administracyjnego, jej wyroki podlegały zatwierdzeniu królewskiemu. W I instancji orzekała wyjątkowo.
4. Sądownictwo administracyjne w I instancji sprawowały Rady Prefekturalne (interesów spornych)
Celem ich działania było rozstrzyganie sporów administracyjnych m.in.:
*pomiędzy administracją a dzierżawcami dóbr narodowych i majątku
*pomiędzy wykonawcami robót publicznych, dostawcami oraz innymi osobami prywatnymi i uznanie brzmienia zatwierdzonego kontraktu u jego wykonanie
Rady rozpatrywały również prośby o ulgi w podatkach i innych ciężarach publicznych podyktowane różnymi przyczynami.
5. Postęp sądowo-administracyjny w Księstwie Warszawskim.
-uregulowano prawnie w instancji odwoławczej (przed Radą Stanu)
-orzeczeń Rady nie nazywano wyrokami lecz decyzjami
-strony obowiązywał przymus adwokacki
-termin do wniesienia odwołania od decyzji Rady Prefekturalnej wynosił 3 m-ce od chwili jej doręczenia stronie
-rozprawa nie była jawna
6. Polskie sądownictwo administracyjne w dwudziestoleciu międzywojennym.
Organem władzy sądowej w Polsce międzywojennej był Najwyższy Tryb Administracji:
* wzorowany na rozwiązaniach austriackich zawartych w ustawie o wiedeńskim Trybunale Administracyjnym
* jedyny ogólnopolski organ sądowej kontroli administracyjnej
* skład sędziowski wyłącznie fachowy
* uprawnienia kasacyjne – orzekanie o legalności aktów administracyjnych w zakresie administracji zarówno rządowej jak i samorządowej
* działał jako sąd jednoinstancyjny (mimo nakazu utworzenia co najmniej dwuinstancyjnego sądu administracyjnego z udziałem ławników)
7. Najwyższy Tryb Administracyjny.
Rozpoznawał skargi na zarządzenia i orzeczenia wydane w ostatecznej instancji przez organy administracji z wyjątkiem:
-spraw należących do właściwości sądów powszechnych i sądów szczególnych
-spraw, w których władze administracyjne były uprawnione do rozstrzygania według swobodnego uznania w granicach pozostawionych temu uznaniu
-spraw dyplomatycznych, konsularnych, dyplomatycznych; od 1932 r. NTA został wyposażony w nową kompetencję
-możliwość dokonywania wiążącej wykładni przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce organów administracji publicznej
8. Postępowanie przed NTA.
* skarga na indywidualny akt administracyjny mogła być przedmiotem rozpoznania po wykorzystaniu przez stronę środków zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym (po wyczerpaniu toku instancji)
* istniał tzw. przymus adwokacki -> skarga musiała być podpisana przez adwokata, chyba że osoba wnosząca posiadała wykształcenie prawnicze
* NTA nie prowadził odrębnego postępowania dowodowego
* wniesioną skargę oddalał albo uznawał jej zasadniczość i uchylał zaskarżoną decyzję
* uzasadnienie wyroku było wiążące dla organu administracji rządowej lub samorządowej, który zobowiązany był wydać niezwłocznie nową decyzję
* termin do wniesienia skargi na indywidualny akt administracyjny wynosił 2 m-ce od doręczenia stronie zaskarżonej decyzji
* kontrola legalności działań organów administracji publicznej miała charakter następczy, co uniemożliwiało stronie skorzystanie ze skargi w razie bezczynności administracyjnej
* wprowadzono 2 tryby postępowania -> rozprawę oraz posiedzenie utajnione (niejawne)
9. Polskie sądownictwo administracyjne w latach 1980 – 1995.
Po II wojnie światowej NTA nie wznowił działalności. Od 01.09.1980 r. rozpoczął działalność Naczelny Sąd Administracyjny:
-sąd jednoinstancyjny wraz z ośrodkami zamiejscowymi powstałymi w 1981 r. (w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu) w 1983 r. w Lublinie itd.
10. NSA do 1995 r.
* działał w oparciu o przepisy k.p.a oraz ustawy z dn. 31.01.1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy – k.p.a (Dz.U. z 1980 r. nr 4 poz. 8 ze zm.) określała ona ustrój NSA oraz kwalifikacje, jakie powinien spełnić kandydat na stanowisko sędziego
* orzekał w 20 rodzajach spraw wyliczonych w art. 196§2 kpa
* przesłanką wniesienia skargi było jednak wszczęcie postępowania administracyjnego po dn. 01.09.1980 r., tj. po dacie wejścia w życie znowelizowanego kpa.
11. Właściwości NSA do 1995 roku.
- miał prawo rozpatrywania skargi na bezczynność administracji po wykorzystaniu środków przeciwdziałania bezczynności określonych w kpa
- podejmował uchwały zawierające rozstrzygnięcia zagadnień prawnych w kwestiach budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie
12. Postępowanie przed NSA do 1995 roku.
*brak regulacji dotyczącej przymusu adwokackiego (skargę mogła złożyć sama strona postępowania administracyjnego, podmiot na prawach strony)
*pośredni tryb wnoszenia skargi na decyzję administracyjną - za pośrednictwem organu administracji państwowej, który wydał decyzję. Następnie przesyłał skargę wraz z odpowiedzią do NSA w ciągu 30 dni
*postępowanie dowodowe w formie rozprawy (ograniczona jawność jedynie w przypadku odrzucenia skargi z przyczyn formalnych)
*możliwość uczestnictwa w postępowaniu osób trzecich, których interesu prawnego mógł dotyczyć wynik postępowania
*w końcowej fazie – możliwość stwierdzenia przez NSA nieważności decyzji administracyjnej w oparciu o przesłanki art. 156§1 k.p.a
13. Naczelny Sąd Administracyjny po 1995 r.
-działał w oparciu o przepisy ustawy z 11.05.1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. z 1995 r. nr 74 poz. 368 ze zm.)
Orzekał również w sprawach skarg na:
-postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym (zaskarżalne zażaleniem kończące postępowaniem bądź rozstrzygające sprawę co do istoty) oraz zaskarżalne zażaleniem postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym
-akty prawa miejscowego i inne z zakresu administracji publicznej oraz akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego
-posiadał możliwość uchylania aktów nadzoru oraz stwierdzania nieważności aktów prawa miejscowego
Rozstrzygał spory kompetencyjne
14. Najważniejsza zmiana w trybie postępowania przed NSA po 1995 r.
Rezygnacja z pośredniego trybu wnoszenia skargi.
*okres na złożenie skargi – 30 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o podjęciu aktu lub innej czynności organu uzasadniającej wniesienie skargi)
*sąd informował organ administracji publicznej o złożonej skardze i wzywał do udzielenia na nią odpowiedzi
*jeżeli nie uzyskał jej w ciągu 30 dni mógł orzec w sprawie na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze, gdy nie budził uzasadnionych wątpliwości w świetle ustaleń poczynionych przez Sąd w toku rozpoznawania sprawy (art. 35, 38 i 39 u n.s.a)
15. Ogólna charakterystyka postępowania przed NSA.
-sąd wydaje wyroki, które kończą sprawę sądowoadministracyjną (postanowienia wyjątkowo)
-tryb pośredni wnoszenia skargi (w terminie 30 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia organu administracji publicznej)
-postępowanie sądowe można zainicjować również wnioskiem
-koniecznym jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie (nie dotyczy prokuratora i RPO)
-brak przymusu adwokackiego (istnieje jedynie przed NSA przy skardze kasacyjnej)
1
gosicka