1
CRANIUM :
( J. W.)
Nerwy czaszkowe (nervi craniales).
I - nerw węchowy (nervus olfactorius) - charakter zmysłowy (czuciowy); wchodzi z jamy nosowej do dołu przedniego czaszki (fossa cranii anterior) przez otwory sitowe (foramina cribrosa) w blaszce sitowej (poziomej) k. sitowej (lamina cribrosa s. horizontalis o. ethmoidalis).
II - nerw wzrokowy (nervus opticus) - charakter zmysłowy (czuciowy); wchodzi z oczodołu do dołu środkowego czaszki (fossa cranii media) przez kanał wzrokowy (canalis opticus).
III - nerw okoruchowy (nervus oculomotorius) - charakter ruchowy i parasympatyczny; wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior).
IV - nerw bloczkowy (nervus trochlearis) - charakter ruchowy; wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior).
V - nerw trójdzielny (nervus trigeminus) - charakter czuciowy i ruchowy. Jego włókna czuciowe nazywamy tzw. częścią większą (portio major nervi trigemini), z kolei włókna ruchowe określa się jako część mniejsza (portio minor nervi trigemini). Nerw trójdzielny posiada zwój czuciowy, tzw. zwój nerwu trójdzielnego, bądź zwój trójdzielny Gassera (ggl. trigeminale). Leży on w wycisku nerwu trójdzielnego (impressio trigemini) na przedniej powierzchni piramidy kości skroniowej w pobliżu jej szczytu. Ze zwoju wychodzą trzy gałęzie (których głównymi składnikami są dendryty wymienionego zwoju) :
V1 - nerw oczny (nervus ophtalmicus) - charakter czuciowy (stanowią go dendryty komórek leżących w zwoju trójdzielnym); wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną.
V2 - nerw szczękowy (nervus maxillaris) - charakter czuciowy (są to dendryty komórek leżących w zwoju trójdzielnym); wychodzi z dołu środkowego czaszki do dołu skrzydłowo-podniebiennego (fossa pterygopalatina s. sphenopalatina) przez otwór
okrągły (foramen rotundum).
V3 - nerw żuchwowy (nervus mandibularis) - charakter czuciowy i ruchowy (oprócz dendrytów komórek leżących w zwoju trójdzielnym, budują go także wszystkie włókna portio minor nervi trigemini, będące neurytami jądra trójdzielnego ruchowego, in. żwaczowego (nucleus motorius trigeminalis s. masticatorius). Wychodzi z dołu środkowego czaszki do dołu podskroniowego (fossa infratemporalis) przez otwór owalny (foramen ovale).
VI - nerw odwodzący (nervus abducens) - charakter ruchowy; wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną.
VII - nerw twarzowy (nervus facialis) - charakter ruchowy, parasympatyczny, czuciowy. Włókna parasympatyczne i czuciowe biegną w tzw. nerwie pośrednim (nervus intermedius).
Nerw pośredni jest utworzony przez :
a). neuryty komórek jądra ślinowego górnego (nucleus salivatorius superior), prowadzące przedzwojowe włókna parasympatyczne.
b). neuryty komórek zwoju kolanka (ganglion geniculi), które prowadzą włókna czuciowe wysoko wyspecjalizowane - włókna smakowe.
Nerw twarzowy wychodzi z dołu środkowego czaszki przez otwór słuchowy wewnętrzny (porus acusticus internus) do przewodu słuchowego wewnętrznego (meatus acusticus internus). Przechodzi przez dno tego przewodu (fundus meatus acustici interni) w tzw. polu górnym przednim, czyli polu nerwu twarzowego (area nervi facialis) i wchodzi do kanału nerwu twarzowego (canalis facialis). Z kanału tego, przez otwór rylcowo-sutkowy (foramen stylomastoideum) wychodzą w głównej mierze włókna ruchowe.
W czasie przebiegu nerwu przez kanał (w piramidzie kości skroniowej odchodzą od niego :
- nerw skalisty większy (nervus petrosus major) - zbudowany głównie z neurytów komórek jądra ślinowego górnego, a zatem jest to nerw o charakterze parasympatycznym.
- nerw strzemiączkowy (nervus stapedius) - ruchowy, unerwiający mięsień strzemiączkowy (musculus stapedius).
- gałąź łącząca nerwu twarzowego ze splotem bębenkowym (ramus communicans nervi facialis cum plexu tympanico) - czuciowa i parasympatyczna.
- struna bębenkowa (chorda tympani) - ma charakter parasympatyczny i czuciowy (prowadzi neuryty komórek jądra ślinowego górnego i dendryty komórek zwoju kolanka).
VIII - nerw przedsionkowo-ślimakowy (nervus vestibulocochlearis) - charakter zmysłowy; wychodzi z przewodu słuchowego wewnętrznego do dołu tylnego czaszki (fossa cranii posterior) przez otwór słuchowy wewnętrzny.
IX - nerw językowo-gardłowy (nervus glossopharyngeus) - charakter ruchowy, czuciowy i parasympatyczny; wychodzi z dołu tylnego czaszki do przestrzeni przygardłowej (spatium parapharyngeum) przez część przyśrodkową otworu szyjnego (foramen jugulare).
X - nerw błędny (nervus vagus) - charakter ruchowy, czuciowy i parasympatyczny; wychodzi z dołu tylnego czaszki do przestrzeni przygardłowej przez część boczną otworu szyjnego.
XI - nerw dodatkowy (nervus accessorius) - charakter ruchowy; powstaje w dole tylnym czaszki z połączenia dwóch części :
a). rdzeniowej (pars spinalis), która wchodzi do dołu tylnego czaszki przez otwór wielki (foramen magnum).
b). czaszkowej (pars cranialis)
Nerw dodatkowy wychodzi z dołu tylnego czaszki przez część boczną otworu szyjnego.
XII - nerw podjęzykowy (nervus hypoglossus) - charakter ruchowy; wychodzi z dołu tylnego czaszki do przestrzeni przygardłowej przez kanał nerwu podjęzykowego (canalis hypoglossi).
Kości czaszki dzielimy na kości trzewioczaszki (twarzoczaszki) - viscerocranium oraz kości mózgoczaszki - neurocranium. Kości neurocranium wg. definicji stykają się (nawet najmniejszą swoją częścią) z jakąś częścią centralnego systemu nerwowego.
Do neurocranium zaliczamy kości parzyste : 1. kk. ciemieniowe (os parietale)
2. kk. skroniowe (os temporale)
Nieparzyste kości neurocranium, to: 1. k. czołowa (os frontale)
2. k. sitowa (os ethmoidale)
3. k. klinowa (os sphenoidale)
4. k. potyliczna (os occipitale)
Sumarycznie neurocranium liczy 8 kości.
Do parzystych kości viscerocranium zaliczamy : 1. kk. łzowe (os lacrimale)
2. kk. nosowe (os nasale)
3. małżowiny nosowe dolne (concha nasalis inf.)
4. kk. podniebienne (os palatinum)
5. kk. jarzmowe (os zygomaticum)
6. szczęki (maxilla)
Niekiedy do parzystych kk. viscerocranium zalicza się kosteczki słuchowe : młoteczek (malleus), kowadełko (incus) i strzemiączko (...
martyna.pyka