Na czym polega łączność higieny z epidemiologią

Higiena jest nauką, która bada wpływ środowiska na zdrowie ludności w celu ustalenia związków przyczynowych  pomiędzy czynnikami środowiskowymi a zdrowiem i opracowania na tej podstawie metod i środków profilaktycznych

a)     identyfikacja i określenie czynników środowiska

b)    ocena stanu zdrowia ludności

c)     wykrywanie związków przyczynowych pomiędzy czynnikami środowiskowymi i zdrowiem populacji ludzkich

Do oceny stanu zdrowia i wykrywania związków przyczynowych higiena posługuje się metodami epidemiologicznymi

Epidemiologia – definicja, cele

Nauka o częstości występowania różnych stanów zdrowotnych w populacji  (fizjologicznych i patologicznych) oraz o czynnikach i warunkach związanych z ich występowaniem

Cele epidemiologii:

a)     ocena częstości występowania stanów zdrowotnych

b)    poszukiwanie czynników etiologicznych ryzyka

c)     opracowanie zasad profilaktyki

d)    wprowadzenie w życie

e)     monitorowanie

Jak się rozwijała epidemiologia

Okres I  = nadnaturalne przyczyny, w nauce koniec wraz z poglądami Hipokratesa, potocznie istnieje

Okres II – epidemiologia środowiskowa

ð    idea przewodnia: „ zdrowie człowieka zależy od środowiska”

·        Hipokrates (400 lat p.n.e) – „O powietrzu, wodach i okolicach”

·        Fracastorius – XVI określił  3 drogi szerzenia się chorób zakaźnych: przedmioty, bezpośredni kontakt, powietrze

·        Jenner – XIXw – angielski lekarz wiejski – do szczepienia p/ospie prawdziwej użył wirusa krowianki

·        John Snow – XIXw – ojciec epidemiologii – p/działanie epidemiom cholery w Londynie

·        Panum – odporność gospodarza – populacje, które miały styczność z odrą  przy kolejnej epidemii demonstrowały lżejszy przebieg choroby

Okres III – epidemiologia bakteryjna

ð    ~1890r. Pasteur, Koch – wykrycie bakterii

ð    szukali we wszystkim etiologii bakteryjnej

Początek XX w

ð    poszukiwanie czynników etiologicznych chorób niezakaźnych: układu krążenia, układu ruchu itd.

Lata powojenne

ð    wpływ różyczki w I trymestrze ciąży, talidomid

ð    niedobór fluoru – próchnica

ð    papierosy a rak oskrzeli

Koniec XX w

ð    medycyna pracy, przemysłowa

ð    powrót do problematyki zakaźnej: AIDS, WZW

Metody badań epidemiologicznych

a)     opisowa

b)    analityczna: prospektywna, retrospektywna

c)     eksperymentalna

Epidemiologia opisowa

-         najstarsza metoda epidemiologiczna, wciąż aktualna

-         zastosowanie: jeśli nic nie wiadomo o czynnikach etiologicznych

-         opis za pomocą współczynników i wskaźników epidemiologicznych częstości występowania zjawisk pod kątem 3 elementów: osoby, miejsca, czasu

a)     Osoba: płeć, wiek, zawód, wykształcenie, stan cywilny, sytuacja ekonomiczna

b)    Miejsce: zakłady przemysłowe, kataklizm, tereny endemiczne

c)     Czas: regularność pojawiania się i wygaszania: „zmienność zjawisk epidemiologicznych w czasie”

-         efektem opisu jest postawienie co najmniej jednej hipotezy ( punkt wyjścia do epidemiologii analitycznej)

-         błędem jest po tym etapie badania podawanie we wnioskach końcowych ostatecznych sądów

Rodzaje zmienności zjawisk zdrowotnych w czasie

1.     Zmienność sekularna – zmiany w występowaniu chorób, zgonów lub innych zjawisk zdrowotnych na przestrzeni długiego okresu czasu – np. zmienność poziomu umieralności, w zakresie mierników rozwoju fizycznego i dojrzewania dzieci

2.     Zmienność okresowa – charakterystyczne cykliczne zmiany w występowaniu choroby – okres od kilku do kilkunastu lat: występowanie płonicy, odry, grypy

3.     Zmienność sezonowa – głównie dla chorób zakaźnych, choroby przewlekłe wiążą się z zaostrzeniem objawów – wrzody żołądka

4.     Epidemia – nagły wzrost ilości zachorowań na danym terenie w danym czasie

Epidemiologia analityczna

ð    zastosowanie – przy sformuowanych hipotezach wstępnych

ð    hipotezy te mają na celu określenie przyczyny tłumaczącej charakterystyczne cechy rozprzestrzeniania się choroby w populacji

ð    ogólny schemat: określenie różnicy w częstości występowania danej choroby lub innego zjawiska w grupie badanej i kontrolnej

ð    metody polegają na obserwacji

Epidemiologia eksperymentalna

ð    czynnik obserwacji zastępuje się czynnikiem eksperymentalnym

ð    grupę badaną poddaje się celowo i świadomie czynnikowi eksperymentalnemu

ð    grupa kontrolna pozostaje bez wpływu czynnika eksperymentalnego

ð    zastosowanie: kosmetyki, leki

Badania retrospektywne i prospektywne

A)  Badanie retrospektywne

-         analizuje dane z przeszłości (założenie: czynnik działał w przeszłości, obecnie widoczny jest efekt)

-         grupa badana – np. rak płuc

-         grupa kontrolna – zdrowi

-         weryfikacja: sprawdzenie jaki odsetek w grupie kontrolnej i badanej pali => test istotności Chi 2

-         jeśli hipoteza jest słuszna to procentpalaczy w grupie B >>niż w grupie K

B)   Badanie prospektywne

-         badanie bardzo kosztowne, wymaga dużej grupy, polega na obserwacji

-         grupa badana – pod wpływem czynnika np. pali papierosy

-         grupa kontrolna – nie paląca

-         po wieloletniej obserwacji wyznacza się standaryzowane współczynniki zapadalności w grupie eksponowanej porównywalne ze standaryzowanymi współczynnikami zapadalności w grupie nieeksponowanej => wyznaczenie RYZYKA WZGLĘDNEGO

Mierniki zdrowia populacji:

Zdrowie

ð    całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby czy niedomaganie (wg WHO)

Pozytywne mierniki zdrowia

-         dane obrazujące natężenie zjawisk fizjologicznych – mierzalnych

1.     Rozwój  fizyczny:

-         ciśnienie

-         morfologia

-         masa ciała

-         siatki percentylowe

2.     Sprawność fizyczna:

-         rzut piłką lekarską

3.     Wydolność fizyczna:

-         próba wysiłkowa

-         spirometria

-         badania pułapu tlenowego

Negatywne mierniki zdrowia populacji

-         współczynniki wskaźniki opisujące:

a)natężenie zgonów

umieralność

a) ogólny:                   liczba zgonów/ liczba ludność   * L

a)     szczegółowy

-      wg wieku:           liczba zgonów <40 rż/ liczby ludności < 40 rż    *L

-         wg przyczyny:    liczba zgonów z powodu X / liczba ludności   * L

-         wg płci:               liczba zgonów kobiet / liczby kobiet  * L

śmiertelność

a)     ogólny                liczba zgonów  / liczby chorych      * L

b)    szczegółowy

-         wg wieku            liczba zgonów <40rż / liczby chorych <40rż   *L:

-         wg przyczyny     liczba zgonów z powodu X / liczby chorych z powodu X   *L

-         wg płci                liczba zgonów kobiet  / liczby chorych kobiet  * L

b)natężenie chorób

zapadalność

a)     ogólny                            liczba nowych zachorowań/ liczby ludności *L

b)    szczegółowy

-         wg wieku                            liczba nowych zachorowań <40rż / liczby ludzi < 40 rż  * L

-         wg płci                            liczba nowych zachorowań K/ liczby K  * L:

-         wg przyczyny             liczba nowych zachorowań na chorobę X / liczby ludzi * L

chorobowość

a)     ogólny                            liczba chorych / liczby ludności * L

b)    szczególowy

-         wg wieku                            liczba chorych <40 rz/liczby ludności < 40rż  * L

-         wg przyczyny             liczba chorych na X / liczby ludność  *L

-         wg płci                            liczba chorych K/ liczby K  * L

Mierniki ryzyka

-         czynniki ryzyka

a)     środowisko pracy

b)    środowisko życia: papierosy, nadwaga, brak snu, alkoholizm itd.

Współczynnik

ð    wskaźnik natężenia, współczynnik nieproporcjonalny

ð    liczba względna pokazująca częstość występowania danego zjawiska do wielkości populacji narażonej

Wskaźnik

ð    wskażnik struktury = współczynnik proporcjonalny

ð    liczba obrazująca czestość występowania danego zjawiska do całej populacji/wszystkich tego typu zjawisk itp.

ð    Np. zgony z powodu nowotworów /wszystkich zgonów

Współczynniki umieralności niemowląt

Współczynnik zgonów:

a)     okres niemowlęcy                                          liczba zgonów(0-364(365))/liczba zywych urodzeń z danego okresu     

sprawozdawczego (m) *L

b)    okres wczesnoniemowlęcy                    liczba zgonów(0-27)/ m  *L

c)     okres późnoniemowlęcy                            liczba zgonów (28-364-(365))/ m*L

Współczynnik zgonów okołoporodowych: ur. Martwe+zgon do 6 dnia/ (ur żywe+ur martwe)*L

Współczynnik  martwo urodzonych:              (ur. Martwe)/( ur. Żywych + ur Martwych) * L

Inne współczynniki

a)     Przyrost naturalny              (l. Urodzeń – l. Zgonów)/l. Ludności  * 1000 = (Wur-Wzg) *1000

b)    Rodność:                            l.urodzeń/ l. Ludności * 1000

c)     Płodność                            l. Urodzeń/ l. Kobiet(15-49 lat) * 1000

Urodzenie żywe:    (wg WHO) – całkowite wydobycie/wydalenie z ustroju matki noworodka niezależnie od czasu trwania ciąży, wykazującego >=1z poniższych cech:

a)     skurcze mm szkieletowych

b)    akcja serca

c)     tętnienie pępowiny

niezależnie od tego czy sznur pępowiny został odcięty i czy łożysko zostało wydalone

-         do obliczania współczynnikó bierze się dziecko spelniające:

a)     waga > 500g

b)    ...