Podstawy zarządzania – WYKŁADY
rzeczy – przedmioty istniejące w czasie i przestrzeni (namacalne)
cecha – to, że dana rzecz jest pod jakimś względem właśnie taka jaka jest, a nie inna
stan rzeczy – ogół cech danej rzeczy w danej bezwymiarowej chwili lub ogół cech, które nie ulegają zmianom w danym okresie czasu
sytuacja podmiotu – rozpatrywany ze względu na jakiś podmiot stan ogółu rzeczy oddziałujących lub mogących oddziaływać na podmiot
proces – szereg następujących po sobie i w jakikolwiek sposób uzależnionych zmian (zdarzeń)
struktura – całokształt stosunków między elementami jakiejś całości lub między elementami a całością rozpatrywany z określonego względu
relacja – sposób w jaki jedna rzecz ma się do drugiej, albo więcej rzeczy ma się do siebie;
relacje obejmują stosunki:
· przestrzenne
· czasowe
· funkcjonalne
i oddziaływania:
· materialne
· informacyjne
· energetyczne
działanie – dowolne i celowe zachowanie się ludzi mających świadomość i podświadomość, zmierzające do osiągnięcia celów, a polegające na wykonaniu czegoś lub wstrzymaniu się od czegoś
wartość – wytwór odczuć, przeświadczeń lub przekonań jakiegoś podmiotu (człowiek, grupa społeczna) o tym co w rzeczywistości przyrodniczej, psychologicznej, społecznej i kulturowej jest pozytywnie oceniane i uznawane za godne pożądania i dążeń
potrzeba – poczucie braku czegoś, co ze względów biologicznych, społecznych i kulturowych jest niezbędne do życia i rozwoju każdej jednostki i zbiorowości ludzkiej
1. Geneza, przedmiot, zakres zarządzania
2. Obiektywne przesłanki powstania
3. Kierowanie a zarządzanie
4. Funkcje
5. Systemy
6. Koncepcje
Czym jest zarządzanie? – zależy od punktu widzenia
Przeszłość jest potrzebna tylko jako wnioski na dziś dla sukcesów jutro.
Zarządzanie ludźmi - człowiek – człowiek
Zarządzanie pieniędzmi człowiek – pieniądz
Ad. 1
Założenie: Od zarania dziejów istniały zorganizowane formy działalności. Były one potrzebne do przetrwania ludzkości – ochrona życia, zdobywanie pożywienia.
Struktury te rozwijały się do wyodrębnienia suwerennych całości np. państw-miast (i rozwinęła się kultura gospodarcza, społeczna):
· 4000 p.n.e. – miasta sumeryjskie
· 3000 p.n.e. – miasta fenickie
· 2000 p.n.e. – miasta greckie
· 1000 p.n.e. – Wielkie Cesarstwo Rzymskie
Struktury te były rządzone przez wyodrębniony aparat organizacyjny. Organa władzy był pojedyncze lub kolektywne.
Władza państwowa:
- prawodawcza
- wykonawcza
- sądownicza
Wysoko schierarchizowane jednostki organizacyjne (wojsko, instytucje religijne) mają wysoki stopień zorganizowania, są sprawne i wpływowe.
Organizacje tworzone przez ludzi są sztucznymi systemami, powstałymi do realizacji określonych celów – poprawianie egzystencji.
Musi istnieć coś, dzięki czemu można kierować – jest to władza.
Władza – faktyczna możliwość powodowania, aby ludzie działali zgodnie z zamierzeniem tego, który ją ma. Władza jest nieodłącznym atrybutem kierowania. (władza organizacyjna)
Źródła władzy:
· przymus legalny
o konstytucja
o rozporządzenie RM
o regulaminy
o kodeksy (np. policjant ma władzę nad kierującym wynikającą z kodeksu drogowego)
· przymus nielegalny (bez mocy prawnej) – np. działalność terrorystyczna
· dobrowolne podporządkowanie, może wynikać z:
o miłości
o zaufania
o racjonalności
· własność zasobów, dostęp do informacji
W zależności od tego, co jest dominującym źródłem władzy wyróżnia się formy kierowania.
Aby istniało działanie zbiorowe i przewodzenie tym działaniem musi istnieć pewien zbiór wartości materialnych i poza materialnych. Jest on podstawą formułowania celów.
Zbiór wartości, którymi powinien kierować się (ma je „w sobie”) kierownik:
I. Wartości:
a. materialne
b. niematerialne (etyczne, moralne)
Kierownik musi zadecydować, które są ważniejsze – jako menedżer powinien kierować się w stronę materialnych, nie zapominając jednak o wartościach etycznych.
II. Cele – odpowiedź na pytanie „ku czemu zmierza organizacja?”, weryfikowalność celów – cele muszą być konkretne
III. Sposoby osiągania celów – wybiera się najlepsze spośród znanych i dostępnych (ze względu na zasoby ludzkie, rzeczowe)
IV. Ustalenie roku działania – potrzeba określenia zadań cząstkowych na drodze do realizacji celów
V. Podział zadań pomiędzy poszczególnych członków grupy – ustalenie struktury organizacyjnej
VI. Stworzenie sytuacji skłaniającej podwładnych do realizacji zadań – motywowanie
VII. Śledzenie przebiegu realizacji zadań poprzez porównanie wyników z wzorcami i wyciąganie wniosków.
Nauki zarządzania zajmują się procesem zarządzania i jego częściami składowymi (dziedzinami). Przedmiotem tych dyscyplin są również kierownicy, a zwłaszcza ich praca, oraz organizacja (ich struktury wewnętrzne, współzależności zewnętrzne). Zarządzanie jest rodzajem działalności kierowniczej.
Działalność kierownicza czyli przewodzenie zbiorowym działaniem zmierzającym do wytwarzania dóbr, występowało już dawniej, o czym świadczą zabytki kultury materialnej.
Ad. 2
Teza: U podstaw działalności człowieka są potrzeby i chęć ich zaspokojenia.
Każdy akt zakupu wiąże się z chęcią zaspokojenia realnej lub wyimaginowanej potrzeby.
Dążenie do zaspokajania potrzeb u podstaw cywilizacji:
I. Potrzeba ognia
II. Wielka Rewolucja Przemysłowa (XVIII / XIX w.) – wyodrębnienie działów produkcji materialnej (przemysł, budownictwo, leśnictwo, łączność)
III. Rewolucja informatyczna (wiedzy) – rozwój usług – na Zachodzie więcej osób pracuje w usługach niż w przemyśle, w rolnictwie pracuje szczątkowa ilość)
Stopniowo doskonalono narzędzia pracy, co stwarzało potencjalne możliwości produkcji dóbr zaspokajających nowe potrzeby. Powodowało to powstanie i wykorzystanie wielkiego społecznego podziału pracy.
Podział pracy był powodem powstania wyodrębnionych elementów procesów wytwórczych. Dawniejszy rzemieślnik musiał wszystko robić sam. Obecnie kilku ludzi pracuje nad elementami tego samego towaru na różnych etapach produkcji.
Realizuje się przez podział produkcji na:
Ø fazy
o operacje technologiczne
§ zabiegi
§ ruchy robocze
Pociąga to za sobą specjalizację przedsiębiorstw oraz stanowisk roboczych w tychże przedsiębiorstwach, a także standaryzację produkcji.
Powoduje to też koncentrację produkcji i umożliwia zwiększenie skali produkcji.
Reprodukcja rozszerzona – nie cały zysk może być konsumowany, część zysku trzeba przeznaczyć na inwestycje i rozwój
To wszystko spowodowało zapotrzebowanie na wiedzę o zarządzaniu, koncepcje, zasady, reguły sprawnego
zarządzania, metody i procedury rozwiązywania różnych problemów związanych z zarządzaniem.
Ad. 3
Kierowanie (management) jest oddziaływaniem informacyjno-decyzyjnym aparatu zarządzającego
przekazywanym kanałami informacyjnymi, ukształtowanymi przez stosunki organizacyjne, na komórki produkcyjne sfery realnej, powodującym, że komórki te poprzez odpowiednie oddziaływania materialno-energetyczne zmierzają do osiągnięcia celów organizacji.
1. należy zbierać dane, „przetwarzać” je w informacje, przygotować warianty decyzyjne, podjąć decyzję
2. przedsiębiorstwo
a. funkcje produkcyjne – oddziaływanie materialno-energetyczne czyli wytwarzanie produktów; jest to sfera realna (warsztaty, obiekty produkcyjne)
b. funkcje zarządzania wykonywane przez aparat zarządzający – kierowanie funkcjami produkcyjnymi; jest to sfera regulacyjna, stanowią ją kierownicy wraz z wyposażeniem technicznym
3. kanały informacyjne – pisma, telefony, rozmowy
4. stosunki organizacyjne
a. zwierzchność – podporządkowanie
b. współdziałania (równorzędne)
c. stosunki uporządkowania – podział zadań, obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień
d. inkluzji – polegają na zwieraniu się nośników działań w komórkach organizacji
e. należą do różnych podsystemów
Sfery działalności organizacji gospodarczej:
Ø sfera regulacji – spełnia funkcje informacyjno-decyzyjne
Ø sfera realna – funkcje wytwarzania, procesy materialne, energetyczne
Kryterium wyróżniania tych dwóch sfer jest odmienność funkcji realizowanych w tych sferach
Kierowanie rozpatruje się w dwóch znaczeniach:
· szerokim (ogólnym)
· wąskim – kierowanie ludźmi, gdy elementem sterującym jak i sterowanym jest człowiek
Kierowanie to oddziaływanie jednego obiektu (kierującego) na inny obiekt (kierowany) zmierzające do tego, aby obiekt kierowany zachowywał się tzn. działał lub funkcjonował w kierunku postawionego przed nim celu. Kierowanie jest procesem, w którym wyróżnia się:
- obiekt kierujący
- obiekt kierowany
- cel
- stosunek nadrzędności i podporządkowania
Podmiot kierowania może być pojedynczy lub zbiorowy (np. kadra kierownicza), najczęściej jest nim człowiek, czasem tylko zastępowany urządzeniem.
Przedmiotem kierowania są często ludzie, zwierzęta oraz mechanizmy np. maszyny, pojazdy w ruchu.
Cel działania to przyszły stan rzeczy lub procesu, który ma być zachowany lub wytworzony po to, aby zaspokajał określoną potrzebę ludzi. Cele mogą być mniej lub bardziej złożone, ale zawsze dzięki nim proces kierowania staje się wyodrębnioną całością, w której istnieje szczególnego rodzaju powiązanie typu nadrzędności i podporządkowania oparte na władzy.
Obiekt kierujący jest nadrzędny w stosunku do obiektu kierowanego, obiekt kierowany jest podporządkowany.
Kierowanie ludźmi jest sztuką pracowania poprzez innych ludzi. Jest to spełnienie z góry określonych zadań poprzez wysiłek innych ludzi. Kierowanie jest działaniem, którego celem jest wywołanie określonego, zgodnego z zamierzeniem kierującego zachowania się innych ludzi( jest to działanie celowe, świadome).
Źródła władzy a rodzaje (formy) kierowania:
· kompetencje materialne – (władanie zasobami) - zarządzanie
· kompetencje formalne – (przymus legalny) – dowodzenie, administrowanie, rządzenie
· kompetencje intelektualne - (autorytet osobisty) – przewodzenie, przywództwo
Zarządzanie (leadership) to takie rodzaj kierowania, w którym tytuł do wywierani wpływu na hierarchię, systemy wartości, interesy, dążenia i postawy, organizacyjne zachowania kierowanych, wynikają w głównej mierze z faktu dysponowania przez kierującego zasobami.
Ad. 4
W praktyce ukształtowały się zbiory typowych powtarzalnych, częściowo zrutynizowanych czynności i decyzji kierowniczych, nazywanych funkcjami zarządzania. Po raz pierwszy wyróżnił je Henri Fayol. Wymienił on 5 funkcji: przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie, motywowanie, kontrolowanie.
Obecnie wyróżnia się 4 funkcje:
1. Planowanie – określenie celów oraz sposobów ich realizacji, a także zasobów potrzebnych do realizacji celów; głównym produktem funkcji planowania, która jest procesem iteracyjnym (krok po kroku) jest plan – wzorzec działania.
Plan zawiera :
o cele
o projektowane działania materialno-energetyczne
o potrzebne zasoby
2. Organizowanie – takie ukształtowanie struktury organizacyjnej aby zapewnić realizację celów. Tworzy się w tym celu określone reguły i procedury organizacyjne. W ten sposób powstaje wzorzec formalnej struktury organizacyjnej określający wzajemne stosunki organizacyjne, pozycje i role indywidualne i zbiorowe.
3. Motywowanie (przewodzenie) – takie sposób kierowania, przy którym podwładni są skłonni wykonywać potrzebne zadania
4. Kontrola – porównanie stanów rzeczywistych z zadaniami, ustalenie różnic, wyciągnięcie wniosków
Ad. 5
Systemy zarządzania przedsiębiorstwem to uporządkowany zbiór instrumentów, reguł i procedur zarządzania oraz aparat zarządzania powiązany z otoczeniem przedsiębiorstwa rozlicznymi więzami.
System zarządzania (złożony, wielopoziomowy, wielofunkcyjny):
1. Elementy konceptualne:
a. Instrumenty
b. Reguły
c. Procedury zarządzania
d. Koncepcje
2. Kadra kierownicza oraz jej wyposażenie – element realny
Instrumenty wpływu:
· bezpośrednie – nagroda i kara
· pośrednie – na hierarchię wartości, postawy, interesy – zmiana „ja”
Reguły zarządzania – zasady konstruowania i modyfikowania tych wszystkich elementów, które umożliwiają wykonywanie funkcji zarządzania (plany, struktura organizacyjna, systemy motywacji i kontroli):
- konstruowanie i modyfikowanie planów działania
- kształtowanie formalnej struktury organizacyjnej
Procedury – szczegółowe techniki zarządzania :
- podejmowania decyzji
- technologiczno-organizacyjne
- ekonomiczne
Ad. 6
Koncepcje (style) zarządzania:
I. Zarządzanie ludźmi – poprzez mechanizmy społecznego wpływu (przymus, nagrody, kształtowanie postaw) – koncepcja ta akcentuje stosunki międzyludzkie
II. &...
orfeusz15