W-1
Komórka – najmniejsza funkcjonalna i strukturalna jednostka organizmu
Cechy organizmu: odżywianie
Metabolizm (m.in. oddychanie)
Wydalanie
Wzrost
Ruch
Reakcja na bodźce
Rozmnażanie
Usuwanie resztek pokarmowych (wydzielanie)
Budowa komórkowa
- przetwarzamy i powstają materiały budulcowe, zapasowe i to co niepotrzebne, szkodliwe wydalamy
WYDALANIE- usuwanie związków zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii
WYPRÓŻNIANIE- usuwanie niestrawionych resztek pokarmowych (wielokomórkowce i jednokomórkowce) egzocytoza (opróżnienie fagosomu)= defekacja
- ruch- nie równa się przemieszcznieà roślini i grzybyàruch cytoplazmatyczny; mitoza, mejoza
- rekcja na bodźce ‘obok Bliklego pączek fruwa’;) wzrokowe, dźwiękowe, dotykowe
Komórki ewoluują w różnych kierunkach:
Eukariotyczne- mają mrawdziwe ; waściwe jądra komórkowe
Prokariotyczne- nie wykształciły w ewolucji jądra komórkowego. ‘pro’- przed jądrowymi, komórki przedjądrowe
· Erytrocyt ssaków- bezjądrowyà ale nie jest prokariota bo miał jądro i zatracił je (bezjądrzasty); w procesie apoptozy wyrzucił jądroà śladem po jądrze jest zapadnięcie w środku
Eukariota- roślinne, zwierzęce, grzybowe, kom. protistów
Prokariora- bakteryjne, sinice to bakterie chemoautotroficzne
à ściana kom.- rośliny, bakterie (niektóre), protisty (niektóre), grzyby
à podzxiał wg. Funkcji- jednokomórkowe- wszystkie funkcje a inne wyspecjalizowane- określone funkcje.
Nukleoplazma + cytoplazma = protoplazma
Retikulum
Aparat Golgiego
Rybosomy (polisomy na powierzchni RER)
Diktiosom – jeden stos (cysterna) w ap. Golgiego. Aparat to wiele diktiosomów połączonych
Mitochondria (wpuklenia błony wewnętrznej, płaskie lub tubularne)
Peroksysomy
Proteasomy – kompleksy enzymatyczne o aktywności proteazowej; biorą udział w wewnątrzkomórkowycm trawieniu białek
Na cytoplazmę składają się: cytozol, organella, cytoszkielet oraz wtrąty komórkowe
Rzęski, wici, akrosom plemnika czy parzydełko w komórkach parzydełkowych też są organellami
Tkanki człowieka:
- łączna
- mięśniowa
- nerwowa
- nabłonkowa
TKANKA- zespół komórek o określonej budowie i określonej funkcji i zajmujących określone miejsce w organizmie
TKANKA ŁĄCZNA
- zespół kom. o określonej budowie, najczęściej w dużej ilości substancji międzykomórkowej która jest wydzieliną tych komórekà osocze nie jest wydzieliną komórek krwià zespół leżący w dużej ilości substancji międzykom. (to krew!)à nie ma tkanki płynnej
NABŁONEK
- pierwsza w rozwoju
- wszystkie zwierzęta pokryte są nabłonkiem
- pokrywa ciała zwierząt i wyścieła jamy ciała
- wsztstkie komórki nabłonka spoczywają na błonie podstawnej
- zwarta organizacja i polaryzacja budowy ( część apikalna – szczytowa i podstawna)
- regularna budowa
Kształt:
- płaskie- szerszy niż wyższy; inny kształt jądra
- sześcienne- równie szeroki jak wysoki
- walcowate- wyższy niż szerszy
· prawie wszystkie kręgowce pokryte są nabłonkiem jednowarstwowymà nowe komórki powstają z sąsiadujących
· u wielowarstwowych nowe komórki powstają z podziałów komórek poniżejà komórki podstawne a wyżej warstwa rozrodcza; cały czas się dzieląà zewnętrzne warstwy złuszczają się; wszystkie wielowarstwowe się złuszczająà te nabłonki niektóre rogowacieją a niektóre nieà rogowacenie-odkłąda się w nich substancja rogowa (keratyna) nabłonki skeratynizowaneà pojawienie się zrogowaciałego nabłonka związane z wyjściem na ląd; płazy wyszły na ląd.à wylinka – u gadów zrzucanie nabłonka zrogowaciałego
· ryby nie mają nabłonka zrogowaciałego
Skóra właściwa
- jest pod błoną podstawnąà naskórekà nabłonki na skórze właściwejà u większości bezkręgowców nabłonek jednowarstwoey; lancetnik pokryty nabłonkiem jednowarstwowym bo jest bezkręgowcem
- nabłonek leży na skórze właściwej /9jeden który ma naskórek, reszta bezkręgowców nie ma)
- nabłonki wyściełają powierzchnie wewnętrzne organizmuà nabł. Jednowarstwowy
nabłonek jamy ustnejà wielowarstwowy nierogowaciejącyà te co są we wnętrzu ciała i wnikają do wnętrza się niezrogowaciałe i w pierwszych odcinkach wielowarstwowy... np. końcowy odcinek jelita i końcowe odc. Narządów rozrodczych
à nabłonek wielowarstwowy na powiece, rogowaciejący, przechodzi w rogówkę
pierwsze odcinki wielowarstwowe , nierogowaciejące
· nabłonki wielorzędowe- w n. Jednowarstwowych wszystkie kom. stykają się a w wielowarstwowych tylko warstwa rozrodcza się styka à w n, wuekirz ediwtn jednowarstwoweà nabłonek tchawicy- urzęsiony
· nabłonek sześcienny- kolisty na przekroju, nabłonek w tarczycy
· walcowate- w jelicie, mikrokosmki
· naskórek – wielowarstwowy, rogowaciejący
· desmosomy – połączenia międzykomórkowe ‘kolce’ warstwa kolczysta
à pomiędzy kom. warstwy rozrodczej są melanocyty zawierające melaniny (kilka rodzajów)à różne kolory skóry- różna ilość melanin określonych kolorówàzdolność do opalaniaà chroni przed promieniowaniem UV które powoduje zmiany mutagenne w DNAà ochrona warstwy rozrodczejà komórka jest najbardziej kapitalistyczną z kapitalistyczntcgà najmniej pracy, energii ale skuteczna
à położenie melanocytów w naskórkuà UV pobudza do produkcji melaninyàprodukowana na dole w melanocycie à keratynocty pochłaniają fragmenty cytoplazmy melanocytów lub tworzą się mostki i melanina przelewa się z cytoplazmąà kolejne warstwy nabywają melaninyà kolejne warstwy wypychane; brązowa skóraà koniec wszystkie warstwy zawierają melaninęà później melanina w warstwie górnej a na dole mniej melaniny bo ni ema słońca, złuszczamy warstwę z melaniną i kolejne kom. tej melaniny nie zawierająà produkcja witaminy D
· nabłonki tworzą różne twory nabłonkoweàwłosy, paznokcie gruczoły (łojowe , potowe, mlekowe, wątroba-największy)
Funkcje:
- ochronnopowłokowa
- wyściełająco- ochronna
- wydzielnicza (wszystkie gruczoły są pochodzenia nabłonkowego)
- transportująca
- lokomotoryczna (tchawica, jajowody)
- potrafi przekształcać się w twory nabłonkowe: włosy, paznokcie, gruczoły potowe, łojowe, mlekowe, soczewka oka
- w kom. nabłonkowych centriole wędrują do części szczytowej i tworzą bazy dla wici i rzęsek
- tkanka nabłonkowa może być pochodzenia ektodermalnego (np. skóra) endodermalnego (jelito) lub mezodermalnego (otrzewna)
- nabłonki można podzielić na rogowaciejące ( u kręgowców, które wyszły na ląd) i nierogowaciejąceà zrogowaciale są wyłącznie nabłonki wielowarstwowe
- wszystkie kręgowce są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym, bezkręgowce mają nabłonek jednowarstwowy
TKANKA MIĘŚNIOWA
- dwa typy: gładka i prążkowana ( sercowa i szkieletowa)
- obecność prążków jest powodowana przez obecność aktynu i miozyny przyczepionych do prążka Z
- występuje izotropowy prążek jasny (jednołomny) i ciemny prążek anizotropowy(dwułomny)
- skurcz polega na wślizgiwaniu się włókien miozyny między aktynę
- obszar pomiędzy jednymprążkem Z a drugim to sarkomer
- nie ma włókien kurczliwych !!!
- Miofibryle – pęczki włókien poprzedzielane i otoczone cysternami gładkiej siateczki śródplazmatycznej zawierającymi wapń, który powoduje skurcz
- Mioblasty w czasie rozwoju zlewają się w syncytia – wielojądrowe włókna mięśniowe
- Komórki mięśnia sercowego są jedno czasem dwujądroweà są połączone ze sobą połączeniami jonowymi i desmosomalnymi – wstawkami
- Mięsień gładki ma jedno jądroà filamenty przyczepione do tzw.ciałek gładkich tworzą mechanizm skurczu (zasada ślizgowa podobna do tej w mięśniu prążkowanym)
- Nie istnieje aktywny roskurczà działają grupy antagonistyczne (nie tylko inny mięsień może być antagonistą)à mięśnie potrafią się tylko kurczyć, przy rozkurczu muszą być rozciągane ‘na siłę’
- Poprzecznie prążkowana szkieletowa, sercowa i gładka
- Obecność prążków wynika z regularnego ułożenia aktyny i miozynyà ciemne- miozyna; jasne- aktyna
- Linia Z- do tego przyczepione prążki
- W czasie skurczuà filamenty aktynowe wsuwają się pod miozynowe
- Szerokość prążka ciemnego jest bez zmian; zmianie ulega szerokość prążka jasnego
- Nie ma rozkurczu mięśnia!!!à rozciągnięcie = relaksacja
- Wyciąfanie filamentów aktynowych spod miozynowychà grupy antagonistyczne
- Mięśnie prążkowane są zbudowane z włókien mięśniowych
- Fuzja mioblastów tworzących włókna
- Wiele milionów jąder we włóknie
- Włókna zakotwiczone od przyczepu do przyczepu
- Wstawkaà między połączenia kardiocytów (m. Sercowe) 1 jądro komórkowe a gładkie też jednoà w gładkich nie widać prążkówà mechanizm skurczu taki sam, ślizgowy
TKANKA NERWOWA
- z neuronów
- odbiór i przekaz bodźcówà do mięsni, sygnał do gruczołu lub jego kom. mięśniowychà efektor to zawsze miesień
- 1 akson wiele dendrytów, najczęściej
- narządy zmysłówà nie ma nabłonków zmysłowych!!!
- Komórki pręcikonośne i czopkonośne odbierają bodziedz wzrokowyà kom. siatkówki
- Kubki smakoweà komórki bez aksonu i dendrytu ale to jest komórka nerwowa.
biologia