prof. dr hab. Barbara Gworek
Katedra Nauk o Środowisku Glebowym
Zakład Gleboznawstwa
Program wykładów z przedmiotu Gleboznawstwo dla studentów Wydziału Ogrodniczego
1. Gleba jako podstawkowy element środowiska przyrodniczego (także chroniony
prawem) oraz iej funkcje ekologiczne i gospodarcze. Podstawówce definicje. Różnice pomiędzy skalą a glebą.
2. Czynniki glebotwórcze (litosfera, biosfera, klimat, hydrosfera, rzeźba terenu, człowiek, czas). Procesy fizycznego i chemicznego wietrzenia minerałów i skat. Produkty wietrzenia i ich właściwości ze szczególnym uwzględnieniem minerałów
ilastych oraz uwalnianych składników pokarmowych dla roślin. «\
3. Części składowe gleb: stałe (mineralne i organiczne), woda. powietrze oraz ich potencjalny wpływ na właściwości gleb. Skład objętościowy gleb mineralnych i organicznych. Właściwości fizyczne gleb - pierwotne (gęstość fazy stałej, gęstość objętościowa, struktura, barwna, porowatość, zwięzłość i pulchność. plastyczność, lepkość, pęcznienie i kurczliwość).
4. Wtórne właściwości fizyczne gleb: wodne, powietrzne i cieplne. Naturalne i
agrotechniczne czynniki wpływające na właściwości fizyczne gleb ze szczególnym uwzględnieniem utrzymania właściwej struktury gleb.
5. Woda w glebie: znaczenie, źródła, kryteria podziału (stany fizyczne, dynamika ruchu siły wiążące, przyswąjalność dla roślin).
6. Wody w glebie. W'ymagania wodne roślin. Bilans wodny.
7. Powietrze glebowe. Właściwości powietrzne gleb, przewiew ność. wymiana gazowa, pojemność powietrzna gleb.
8. Próchnica glebowa: źródła, przemiany (procesy mineralizacji i humifikacji), skład frakcyjny i elementarny, właściwości sorpcyjne. Rola i rodzaje próchnicy.
9. Gleba jako środowisko fizyczne: układy koloidalne i ich trwałość, rodzaje koloidów i ich w/pływ na właściwości fizyczne i chemiczne gleb.
10. Właściwości sorpcyjne gleb. Rodzaje sorpcji (mechaniczna, fizyczna, wymienna, chemiczna i biologiczna) i ich znaczenie w odżywianiu roślin. Pojemność sorpcyjna gleb a skuteczność nawożenia (azotowego, fosforowego, potasowego i innych).
11. Odczyn gleb. Czynniki naturalne i antropogeniczne wpływające na odczyn gleb. Wpływ odczynu na przebieg procesów glebowych i przyswój alność składników pokarmowych. Właściwości buforowe gleb.
12. Edafon glebowy - mikroflora (bakteria, promieniowce, grzyby, glony), mikrofauna (pierwotniaki, nicienie, skoczogonki. roztocze), mezofauna (wazonkowce, dżdżownice, stawonogi), makrofauna (krety, chomiki, króliki itp.). Rola i znaczenie edafonu w procesach glebowych i ich wpływ na żyzność gleb.
13. Geologiczne procesy formowania gleb (aluwialne, deluwialne i torfotwórcze).
Glebotwórcze procesy powstawania gleb: procesy wzbogacające wierzchnie poziomy glebowe w składniki biogenne (akumulacji substancji organicznej i zasolenia). procesy zubożające (przemywanie, bielicow^inie, murszenie), procesy tzw. równowagi dynamicznej (brunatnienia. glejowe).
14. Systematyka gleb. Kryterium wydzielenia jednostek systematyki. Budowa morfologiczna oraz właściwości głównych typów gleb powstałych w wyniku procesów glebotwórczych. Rozmieszczenie gleb na kuli ziemskiej w zależności od stref klimatycznych.
15. Główne kierunki degradacji gleb związane z wpływem rolnictwa, ogrodnictwa.
urbanizacji i industrializacji. Podstawowe metody rekultywacji gleb zdegradowanych:
fizyko-chemiczne, chemiczne, biologiczne (w tym mikrobiologiczne).
Ogrodnictwo