Prawo finansowe- zespół norm prawnych, które regulują gromadzenie środków pieniężnych przez różne instytucje i ich wydatkowanie.
Administracja finansowa- administracja zajmuje się gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków pieniężnych.
Prawo finansowe ma silny związek z:
a. prawem cywilnym np. umowy o otwarcie rachunku bankowego
b. prawem administracyjnym- wszyscy działają pod nadzorem i kontrolą państwa; działalność gospodarcza w obrębie finansów jest bardzo ważna i istnieje obowiązek uzyskania zezwoleń od organów państwowych, składania różnych sprawozdań, aby zapewnić bezpieczeństwo
Prawo finansowe niegdyś nazywało się skarbowym. Ograniczało się do gromadzenia i wydawania środków finansowych przez instytucje państwowe.
Prawo finansowe jest bardzo rozległe, stąd wewnętrzna systematyka ze względu na podmioty zajmujące się gromadzeniem pieniędzy oraz ze względu na zakres przedmiotowy. Prawo finansowe nie jest skodyfikowane.
Działy prawa finansowego:
· prawo budżetowe/ finansów publicznych
· prawo bankowe
· prawo podatkowe
· prawo ubezpieczeniowe
· prawo walutowe
· prawo dewizowe
· prawo bilansowe/ prawo finansowe podmiotów prywatnych
Kolejność tych praw jest bez znaczenia. Stanowią one materie prawa finansowego, wzajemnie się uzupełniają. Do V. 2004 istniało prawo celne. Po wejściu do UE zostało ono zastąpione wspólnotowym prawem celnym. Na organach naszego państwa spoczywa obowiązek stosowania tego prawa.
Normy z zakresu prawa finansowego zbudowane są podobnie jak w innych gałęziach prawa.
HIPOTEZA
NORMA DYSPOZYCJA
SANKCJA
1. HIPOTEZA –powołanie się na akt normatywny, źródło, z którego wynika, że norma zaczyna wobec nas działać. Przywołanie zdarzenia, faktu, stanu faktycznego, który powoduje, że powinniśmy zainteresować się tym aktem prawnym, szczególnie dyspozycją odnoszącą się do tego zdarzenia.
2. DYSPOZYCJA- reguluje zachowanie podmiotu uprawnionego (czynnego) i zobowiązanego (biernego)
3. SANKCJA- dolegliwości natury karnej i materialnej grożące w przypadku niezachowania się zgodnie z dyspozycją. Na gruncie prawa finansowego sankcje mają głównie charakter materialny- reguluje to kodeks karny skarbowy.
Strony stosunku prawnego na płaszczyźnie prawa finansowego nie są równorzędne względem siebie (szczególnie widoczne w prawie podatkowym).
Normy prawa finansowego
a. ustrojowe b. materialne c. proceduralne
Ad a.) Normy ustrojowe
Określają kompetencje i organizację organów administracji państwowej wyspecjalizowanej w zakresie finansów oraz formy prawne realizacji tych kompetencji.
Ad b.) Normy materialne
Tworzą uprawnienia i obowiązki pomiotów stosunków prawnych, które będą wynikały bezpośrednio z normy bądź będą powstawały w drodze decyzji wyspecjalizowanych organów administracji finansowej.
Ad c.) Normy proceduralne
Określają reguły postępowania w procesie stosowania norm materialnych. Wywodzą się z KPA.
Na gruncie prawa finansowego występuje tzw. ekonomizacja prawa. Zjawiska ekonomiczne mogą być ujęte w normach prawnych wg pewnych schematów:
1. normy ogólne tzw. delegacyjne/ programowe, których istotą jest określanie jakiegoś zjawiska np. używanie, odwoływanie się do pojęcia samofinansowania w normach prawa finansowego, które z pkt. widzenia prawa jest jasne i przejrzyste
2. budowanie norm wyjaśniających, kwalifikujących dane zjawisko w sposób szczegółowy np. precyzyjne wyjaśnienie pojęcia dochód (przychód pomniejszony o koszty jego utrzymania)
3. tworzenie nowych norm dla powstających zjawisk ekonomicznych np. rozstrzygnięcie takich pojęć jak: opcja, gwaranty itp.
Na gruncie prawa finansowego można mówić o różnych podmiotach, które będę realizować te normy
Podmioty realizujące normy prawa finansowego:
· podmioty uprawnione
· podmioty zobowiązane
Relacje między nimi powstają na skutek określonych zdarzeń zależnych (np. założenie własnego interesu) bądź niezależnych (np. upadłość banku) od woli ludzi.
Podmioty prawa finansowego to osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne.
W procesie publicznej działalności finansowej występują dwie grupy podmiotów:
Ø organy państwowe, które mogą stanowić normy prawne
Ø organy samorządowe, które mogą tworzyć lokalne prawo finansowe wydawane w formie uchwał, kiedy mają delegacje prawne ku temu
W praktycznej działalności (na rynku), działalność organów publicznych realizowana jest przez Skarb Państwa (zajmuje się mieniem państwowym), jednostki samorządu terytorialnego (osoby prawne o charakterze publicznym, które dysponują mieniem publicznym→ komunalnym).
Administracja finansowa zajmuje się gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych.
- szczebel rządowy administracji finansowej, Ministerstwo Finansów, urzędnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy izb skarbowych
- szczebel lokalny, wójt, burmistrz, prezydent miasta, a jako organ drugiej instancji Kolegium Odwoławcze Sejmików Samorządowych
2
barasobczynska