37. Na czym polegają gospodarcze funkcje rządu? Gospodarcze funkcje rządu to: funkcja alokacyjna zwana też funkcją efektywności, która oznacza że oprócz działania mechanizmu rynkowego państwo dokonuje mniejszej lub większej ingerencji w zakresie celów rozwoju gospodarczego oraz narzędzi ich realizacji. Działania państwa dotyczące efektywności to wysiłki na rzecz skorygowania ułomności rynku takich jak np. monopol. Funkcja redystrybucyjna- to funkcja przez którą państwo stara się zmienić proporcje podziału dochodów, jakie wynikałyby z zasad mechanizmu rynkowego, w celu złagodzenia nierówności w poziomie życia poszczególnych grup społecznych. Może to przyjąć postać interwencji w fazie pierwotnego podziału dochodu narodowego np. przez ustalenie płacy minimalnej lub transferów dochodowych w formie opodatkowania i składek na ubezpieczenie społeczne. Funkcja stabilizacyjna- to funkcja strażnika stabilności gospodarczej która przejawia się m.in. w oddziaływaniu na wielkość produkcji, zatrudnienia i inflacji.
38. Przedstaw podstawowe cele polityki makro ekonomicznej i podstawowe instrumenty realizacji tych celów. Cele odnoszące się do poziomu produkcji (wysoki poziom produkcji; wysoki wzrost i odpowiednie tempo); cele związane z wykorzystywaniem czynnika pracy (wysoki poziom zatrudnienia; niski poziom bezrobocia); stabilne ceny (niski poziom inflacji); cele przed międzynarodowymi stosunkami gospodarczymi (równowaga w handlu zagranicznym; stabilność waluty w stosunku do podstawowego koszyka walutowego). Instrumenty polityki makroekonomicznej to: polityka fiskalna składająca się z polityki podatkowej, dochodowej i budżetowej; polityka monetarna a w jej ramach polityka w stosunku do ilości pieniądza i polityka w stosunku do ceny; za politykę monetarną odpowiada prezes NBP; polityka handlowa w stosunku do zagranicy-polityka celna, polityka kontyngentów i walutowa. Po lewej stronie znajdują się głównie cele polityki makroekonomicznej we współczesnej gospodarce rynkowej wprowadzane w sposób formalny do ustawodawstwa państwowego. Znajdujemy je w przemówieniach przywódców politycznych i deklaracjach zgromadzeń obywatelskich. Realizacja tych celów prowadzi do wysokiej rosnącej stopy życiowej. Po stronie prawej znajdują się narzędzia polityki. Są to dźwignie i stery za pomocą, których politycy mogą próbować zmienić tempo i kierunek działalności gospodarczej. Konserwatyści są zdania, że powinno się stosować te narzędzia bardzo oszczędnie, liberałowie pragną ich aktywnego stosowania.
39. Wyjaśnij pojęcie budżetu państwa. Omów wpływy i wydatki budżetowe. Budżet państwa-jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki rządowe związane z realizacją przyjętej polityki społecznej i gospodarczej. Jest on sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym jego realizację, czyli gromadzenie dochodów oraz dokonywanie wydatków. Najważniejszym źródłem dochodów budżetowych są podatki. Pozostałe źródła takie jak cła, dochody ze sprzedaży, prywatyzowanie przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, notarialne i inne odgrywają w [praktyce niewielką rolę. Podatki są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych. Płatnikami podatków są zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Wydatki budżetowe można podzielić na trzy grupy: 1. wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji jak: obrona narodowa, administracja i wymiar sprawiedliwości. 2. wydatki związane z realizacją celów społecznych "państwa dobrobytu" (oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne) 3. wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce. Oddziaływanie na inwestycje produkcyjne i w infrastrukturze, dotacje dla rolnictwa, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz wydatki transferowe, które wpływają stabilizująco na koniunkturę np. świadczenia społeczne poza tym, że spełnia funkcję redystrybucyjną, wpływają na wielkość popytu.
41. Omów PKB. PNB. PNN w cenach rynkowych i w cenach czynników produkcji.
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO-jest miarą. wielkości produkcji i usług wytworzonych przez czynniki produkcji danego kraju wyrażone w bieżących cenach rynkowych. niezależnie od tego czy te czynniki produkcji nalezą do rodzimego czy zagranicznego kapitału.
PKB może być mierzony jako: suma wartości dodanej w procesie produkcji; suma dochodów czynników wytwórczych łącznie z zyskami otrzymanymi przez przedsiębiorców; suma wydatków na dobra finalne; PKB jest to również wartość globalna pomniejszona o zużycie pośrednie (wartość globalna to wartość dóbr materialnych oraz usług materialnych wytworzonych w kraju w ciągu roku), (zużycie pośrednie to wartość kosztów materialnych bez amortyzacji środków trwałych zużytych w gosp. narodowej).
PRODUKT NARODOWY BRUTTO-jest miernikiem całkowitych dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług, czynników produkcji w kraju, czy za granicą. Jest również pieniężnym wyrazem bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gosp. w danym okresie. PNB uważa się również jako zyski, dywidendy otrzymane z tytułu wykorzystania za granica krajowych czynników produkcji. Za PNB uważa się również wydatki na konsumpcję, inwestycje, wydatki rządowe, eksport netto.
PRODUKT NARODOWY NETTO-jest miarą ilości pieniędzy jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy wystarczającej do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitału.
PNN pomniejszony jest o wartości zużytych w trakcie procesów produkcji maszyn i urządzeń czyli pomniejszony o amortyzację kapitału w danym okresie.
42. Jakie są różnice pomiędzy nominalnym a realnym PKB? PKB nominalny mierzy się w cenach bieżących tzn. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PKB dochody. PKB realny (inaczej PKB w cenach stałych) koryguje nominalny PKB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określany jako rok bazowy lub rok podstawowy. RÓŻNICA: PKB realny pozwala uzyskać znacznie bardziej precyzyjny obraz zmian w fizycznych rozmiarach łącznej produkcji wytwarzanej w całej gospodarce.
43. W jaki sposób mierzy się wzrost gospodarczy? Wzrost gospodarczy to proces wzrostu produkcji w gospodarce jako całości. Miernikiem wzrostu gospodarczego są procentowe przyrosty realnego PNB w ciągu roku. Powszechnie stosowanym miernikiem wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu produkcji nazywana również tempem wzrostu produkcji. Wzrost produkcji potencjalnej wynika ze zwiększenia nakładów czynników produkcji tj. ziemia, praca, kapitał i surowców lub efektu postępu technicznego umożliwiające zwiększenie produkcji.
44. Omów cykl koniunkturalny. Cyklem koniunkturalnym nazywamy krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu (tendencji rozwoju). Dochód narodowy, produkcja, konsumpcja, zatrudnienie i inwestycje nie rosną równomiernie, lecz ich tempo wzrostu charakteryzuje się okresowymi wahaniami. Te okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej nazywamy cyklem koniunkturalnym. Rozróżnia się 4 fazy cyklu: kryzys (charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem); depresja-zastój (odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom. Jest to tzw. dolny punkt zwrotny); ożywienie (cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. Gdy wielkości te osiągają stosunkowo wysoki poziom zaczyna się faza ostatnia); rozkwit (charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, lecz w wolniejszym tempie. Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl. Zamiast 4 faz cyklu coraz częściej wymienia się jedynie 2: faza spadkowa-recesja –łączy fazy kryzysu i depresji; oraz faza wzrostu-ekspansji – łączy ożywienie i rozkwit.
45. Na czym polegała rewolucja Johna M. Keynesa?
J.M. Keynes traktował pieniądz jako towar, na który istnieje określony popyt i podaż. Twierdził, że pieniądz stanowi współzależną część całej gospodarki i w żadnym wypadku zmiany w jego popycie i podaży nie mogą być neutralne dla całej gospodarki. Może być wykorzystywany jako narzędzie polityki gospodarczej. 46. Co to jest popyt globalny i jakie są jego składniki? Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi, przy różnej wielkości dochodu. Popyt globalny jest sumą wydatków jakie gospodarstwa domowe planują przeznaczyć na konsumpcję a przedsiębiorstwa na inwestycje. Zakładając, że popyt inwestycyjny jest stały to konsumpcja jest jedyną częścią popytu globalnego, która rośnie wraz ze wzrostem dochodu. Składniki popytu globalnego: wydatki na cele konsumpcyjne; wydatki na dobra inwestycyjne; wydatki rządowe; eksport netto.
47. Omów funkcję konsumpcji. Funkcja konsumpcji opisuje zależność planowanej konsumpcji od produktu krajowego brutto. Krańcowa skłonność do konsumpcji określa, jaką część kolejnej złotówki dochodu do dyspozycji konsumenci przeznaczają na wzrost konsumpcji. Autonomiczny popyt konsumpcyjny jest to stała wielkość konsumpcji, która nie zmienia się nawet przy dochodzie konsumentów równym zeru.
48. Co wyznacza linia 45o? Linia 45o jest zbiorem punktów, których wartość na osi poziomej jest równa wartości na osi pionowej. Punkt przecięcia krzywej AD i linii 45o (punkt E) jest jedynym punktem, w którym popyt globalny AD jest równy dochodowi. Stąd też punkt E jest punktem równowagi , w którym planowane wydatki są równe faktycznej produkcji i faktycznemu dochodowi.
Przy innym poziomie produkcji np. niższym od punktu E planowane wydatki lub globalny popyt będą większe niż dochód i produkcja. Krzywa AD leży powyżej linii 45o. Przy każdej produkcji wyższej niż poziom równowagi, popyt globalny będzie niższy niżdochód i produkcja. Krzywa leży powyżej linii 45o. KONSUMPCJA- to wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi. OSZCZĘDZANIE- to część dochodu, która nie jest konsumowana. Każdą zależność między dochodem a konsumpcją nazywamy funkcją konsumpcji. W każdym punkcie na linii 45o konsumpcja=dochodowi.
49. Jakie czynniki wyznaczają poziom konsumpcji? Zasoby majątkowe gospodarstw domowych; dobra tzw. użytkowe i kredyty (akcje, obligacje, papiery wartościowe, pożyczki, kredyty, pieniądze gromadzone w banku); czynniki demograficzne (wiek, płeć, liczba ludności); gusty kupujących; cechy produktów.
53. Na czym polega polityka fiskalna? Polityka fiskalna obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu oddziaływania na podział dochodów i na ogólny poziom aktywności gospodarczej w kraju. POLITYKA FISKALNA –Istota polityki pieniężnej polega na zwiększeniu lub zmniejszeniu podaży pieniądza oraz na podnoszeniu lub obniżeniu stopy procentowej. Zwiększenie podaży pieniądza i obniżenie stopy procentowej doprowadza do zwiększenia inwestycji globalnego popytu, zatrudnienia i wzrostu PKB. Ograniczenie podaży pieniądza , podwyższenie stopy procentowej, zapobiega nadmiernemu wzrostowi globalnego popytu, który dochodząc do granic zwiększenia globalnej podaży może wywołać inflacje tj. wzrost cen. Politykę finansowa koordynuje Bank Centralny. Prowadzi on emisje pieniądza dostosowanego do wzrostu podaży dóbr i usług w cenach rynkowych z uwzględnieniem szybkości obiegu pieniądza. Bank Centralny wywiera wpływa na wysokość stopy oprocentowania kredytów udzielanych przedsiębiorstwom poprzez banki komercyjne.
54. Na czym polega polityka monetarna? Polityka monetarna służy regulowaniu podaży pieniądza oraz kształtowaniu warunków na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności. Polega na nałożeniu restrykcji na udzielane pożyczki przez bank i podniesienie stopy %. Zabiegi te zmniejszają tempo wzrostu podaży pieniądza; zaostrzenie warunków sprzedaży ratalnej-podwyższenie sumy 1 raty, spłacanie rat w krótszym czasie. Narzędzia te ograniczają popyt przez zmniejszenie dochodu ludności, ograniczenia możliwości uzyskania pożyczek droższych.
56. Omów funkcje pieniądza. Pieniądz w roli dobra rachunkowego pozwala sprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika. Porównujemy wartość towaru z wartością jednostki pieniężnej i w wyniku tego otrzymujemy cenę. Aby pieniądz spełniał funkcje dobra obrachunkowego nie musimy posiadać go przy sobie. Pieniądz pełni zatem tę funkcję w sposób idealny (wyobrażeniowo). Pieniądz jako środek cyrkulacji-w tej funkcji spotykamy go najczęściej. Polega ona po prostu na pośredniczeniu w aktach sprzedaży kupna-sprzedaży potrzebna jest odpowiednia ilość pieniędzy. Pieniądz jako środek płatniczy-w przypadku nabycia towaru na kredyt pieniądz zostaje zastąpiony przez zobowiązanie dłużnika do zapłaty określonej kwoty w określonym terminie. Dopiero z chwilą nadejścia terminu zapłaty musi wystąpić realny pieniądz płatniczy. Pieniądz jako środek przechowywania bogactw-pieniądz może spełniać tę funkcję ponieważ bardzo łatwo przekształcić go w inną. Pieniądz światowy-obsługując stosunki gospodarcze nie tylko w ramach poszczególnych gospodarstw narodowych, lecz również na rynku światowym, obsługując stosunki gospodarcze między poszczególnymi krajami.
62. Jakie znasz problemy związane z pomiarem bezrobocia. Bezrobocie mierzy się stopą bezrobocia: STOPA BEZROBOCIA to % udział bezrobotnych w masie osób wszystkich zdolnych do pracy. Naturalne stopy bezrobocia występują wówczas, kiedy rynek pracy jest w równowadze. Bezrobocie tutaj ma charakter dobrowolny. Bezrobotni ci nie chcą pracować. Za płacę odpowiadają poziomowi równowagi. Naturalna stopa bezrobocia to liczba osób, którzy dobrowolnie podejmują pracę za stawkę odpowiadającą równowadze pracy. Płaca nominalna to kwota pieniężna otrzymana jako wynagrodzenie za pracę. Płaca realna to suma dóbr i usług, która może kupić za dane wynagrodzenie pieniężne. Badania ankietowe dzielą ludzi od 16 roku w z wyż na 3 grupy. 1. Pracujący- ludzie wykonujący różnego rodzaju pracę i przebywający na zwolnieniach. 2. Bezrobotni- osoby nie zatrudnione ale poszukujące pracy. Obydwie grupy to siła robocza, pozostali to bierni z różnych powodów: emerytura, renta, choroba, lenistwo.
63. Wyjaśnij rodzaje bezrobocia
Rodzaje bezrobocia:
- Bezrobocie fikcyjne ( przejściowe) - występuje ono w gospodarce bez względu na panujące warunki do jej rozwoju. Objęte są nim osoby, które chwilowo pozostają bez pracy ze względu na zmianę zatrudnienia (trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy).
- Bezrobocie strukturalne - występuje w sytuacji braku dostatecznej ilości kapitału do stworzenia miejsc pracy. Może być również skutkiem przekształcenia struktury gospodarki, która nie stwarza popytu na oferowane przez ludzi kwalifikacje. Na ogół trwa bardzo długo (kilka lat), aż do momentu kiedy bezrobotni zdobędą inne umiejętności
- Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) zależne jest od aktualnych warunków produkcyjnych, handlowych, kredytowych i innych, w których działają podmioty gospodarcze, co w efekcie może spowodować bankructwo firm i zwolnienie z pracy
- Bezrobocie ukryte, dotyczy ludzi, którzy zatrudnieni są ponad potrzeby faktyczne a także nie ujętych w rejestrach bezrobotnych z różnych względów np. nie wierzą, ze mogą znaleźć dla siebie odpowiednia pracę
BEZROBOCIE- występuje wtedy gdy podaż przewyższa popyt, stan w którym osoba zdolna do pracy i gotowa do jej wykonywana w ramach stosunku pracy pozostaje bez pracy i jest zarejestrowana we właściwym dla jej miejsca zamieszkania.
RODZAJE BEZROBOCIA:
1. Frykcyjne (przejściowe): występuje gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na drugie. co może być spowodowane zmianą zawodu, zmianą miejsca zamieszkania, skutkiem niedoskonałości rynku pracy. Tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych i psychicznych w zasadzie uniemożliwiających podjecie pracy zawodowej. Istnieje nawet wtedy gdy popyt na pracowników przewyższa podaż.
Sposobem ograniczenia tego bezrobocia to lepsza organizacja biur pracy, lepsze wyposażenie biur w sprzęt informacyjny.
2. Strukturalne-dotyczy takiego rodzaju bezrobocia które powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się§ popytu i produkcji
3. Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu-koniunkturalne (typu keynowskiego)-powstaje gdy popyt globalny zmniejszył się a płace i ceny nie zdążyły dostosować się i przywrócić stanu pełnego zatrudnienia. Z niedostatkiem globalnego popytu mamy do czynienia wówczas gdy jest on niższy od poziomu zapewniającego zatrudnienie.
4. Bezrobocie cykliczne-wywołane przez okresowy spadek koniunktury gospodarczej.
5. Bezrobocie klasyczne-gdy płaca jest rozmyślnie utrzymana powyżej poziomu, przy którym krzywa podaży pracy i popytu przecinają się . Może to być spowodowane działalnością związków zawodowych albo ustawodawstwem określającym patce minimalne, co stanowi ograniczenie nie pozwalające na ciągłe dostosowywanie się realnej stawki płac i zlikwidowanie bezrobocia.
6. Bezrobocie dobrowolne-powstaje gdy praca jest mato atrakcyjna dla szukającego pracę:
- oferowane płace nie są wyraźnie wyższe niż zasiłki dla bezrobotnych
- oferty pracy są rozmyślnie odrzucane w nadziei na pojawienie się korzystniejszych płacowo ofert
- oferowane prace są w szkodliwych warunkach dla zdrowia
7. Bezrobocie przymusowe- występuje gdy bezrobotni są gotowi podjąć pracę za obowiązującą. na rynku płacę a mimo to nie mogą znaleźć zatrudnienia
8. Bezrobocie sezonowe- obejmuje miejscowości rekreacyjne, gdzie popyt na prace jest większy w lecie, budownictwo gdzie popyt na robotników jest większy w lecie, rolnictwo gdzie popyt na prace jest największy w czasie zbiorów
Z punktu widzenia form przejawiania bezrobocia:
- Płynne-kiedy każdorazowo istnieje pewna liczba bezrobotnych, lecz skład tego rezerwowego rynku pracy zmienia tzn. ze część pracowników po pewnym okresie pracy znajduje się gdy inna część na pewien czas ją traci (istnieje zawsze nawet w czasie ożywienia gospodarki)
- Chroniczne - spośród bezrobotnych pewna grupa ludzi nie ma żadnych szans lub ma je niewielkie na znalezienie pracy, są to osoby w podeszłym wieku, inwalidzi itp.
- Utajone - stanowi je nadmiar zatrudnionych w przedsiębiorstwach i instytucjach państwowych w ustroju socjalistycznym, nadmiar zatrudnionych w drobnych warsztatach, nadmiar pracujących w gospodarstwach rolnych.
64. Wyjaśnij pojecie inflacji i przedstaw miary inflacji. Inflacja jest to stan gospodarki wynikający z. nadwyżki globalnego popytu nad podażą w warunkach niemożności własnego zwiększenia podaży, przejawiający się w gospodarce rynkowej wzrostem cen a gospodarce centralnie planowanej, brakiem towaru w sklepach. Jej miarą jest stopa inflacji, którą jest procentowy roczny wzrost ogólnego poziomu cen.
Inflacja - zjawisko ekonomiczne związane z obiegiem pieniądza papierowego polegająca na zwiększeniu ilości pieniędzy w obiegu u w stopniu silniejszym do wzrostu masy towarowej na rynku.
Kategorie charakteryzujące inflacje:
- Wzrost cen
- Wzrost plac nominalnych i spadek plac realnych
- Wzrost stopy % na kredyty
- Popyt przewyższa podaż towarów i usług
Miary inflacji:
Mierzy się ja stopa wzrostu cen za pomocą 3 mierników.:
- Indeksu cen dóbr konsumpcyjnych - określa on stosunek kosztów tych dóbr znajdujących się w tzw. koszyku do kosztów tych dóbr z roku bazowego (poprzedniego). Koszt rynkowy tj. lista towarów objętych badaniem, która obejmuje większość dóbr i usług nabywanych przez konsumentów miejskich (np.: żywność, paliwo, lekarstwa, itp.) - najbardziej popularna metoda mierzenia inflacji.
- Indeksu cen dóbr produkcyjnych - jest to stosunek cen nie detalicznych tych dóbr w danym roku do cen nie detalicznych w roku bazowym.
- Indeksu cen PNB - koszt nabycia przez ludność dóbr i usług finalnych w danym roku w stosunku do kosztów nabycia tego samego produktu w roku bazowym.
66. Na czym polega inflacja kosztowa i popytowa? Inflacja popytowa-(nabywców) to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie czasu wywołany szybszym wzrostem całkowitych wydatków niż całkowitej wielkości produkcji. Występuje gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji. Inflacja ta może pochodzić od przedsiębiorstw, gosp. domowych, budżetu państwa. Inflacja kosztowa – podażowa - to wzrost w danym okresie czasu ogólnego poziomu cen w gospodarce wywołany ograniczeniem podaży zasobów lub wzrostem ich ceny, co w efekcie prowadzi do wzrostu kosztów wytwarzania.
40. Przedstaw sposoby podejścia do pomiaru wielkości makroekonomicznych.
51. Przedstaw produkcję (w makroskali) na poziomie równowagi.
sremtir