Dessuant Narcyzm wtórny.doc

Roi  dal 4

Narcyzm wtórny

Wprowadzenie

Clyf

/Larcyzm wtórny jest definiowany przez wycofanie do podmiotu libido, które odłączyło się od dotychczas obsadzanych obiektów świata zewnętrznego. Ta definicja podkreśla ideę ruchu. Wiemy skądinąd, że jedną z cech libido jest możliwość dość łatwego prze­chodzenia z jednego obiektu na drugi. W ten sposób możliwe jest traktowanie narcyzmu wtórnego jako rezultatu regresywnego ru­chu, podczas którego libido przyjmuje za obiekt sam podmiot.

Pierwotne Ja jest „zbiornikiem" libido pochodzącego z To. Właśnie Ja przypada później zadanie dystrybucji libido. Z tego libi-dalnego zbiornika korzysta Ja, kiedy zaczyna obsadzać reprezenta­cje obiektualne. Ta pierwotna akumulacja libido nie powinna być mylona z obsadzeniem. Obsadzenie, w ścisłym znaczeniu, następu­je dzięki dynamicznemu ruchowi zgodnemu z określonym kierun­kiem. Kiedy Ja zostaje obsadzone przez libido, oznacza to, że libido potraktowało je jako obiekt. Odtąd możliwe jest sprecyzowanie na­tury narcyzmu wtórnego: narcyzm Ja jest „narcyzmem wtórnym wycofanym z obiektów". Ta definicja zakłada istnienie już uformo­wanego Ja (nie byłoby kwestii narcyzmu wtórnego przed pojawie­niem się Ja) oraz równolegle istnienie relacji obiektualnych (można mówić o narcyzmie wtórnym tylko w takim stopniu, w jakim libido, zanim odpłynie do Ja, obsadzi najpierw obiekt). Narcyzm wtórny,

>ółistni'i;.y z pojawieniem się ■  . przeciwstawia się w ten spo-ub narcyzmowi pierwotnemu char .Kteryzującemu stan aobiektual-ny, w którym Ja nie jest jeszcze wyodrębnione z To i którego proto­typem jest wewną!r tonowe życiu płodu.

Nie powracając do problemu genezy Ja, trzeba jednakże przy­pomnieć, że Ja, którym interesuje się narcyzm wtórny, przez wszyst-'• b autorów jest traktowane co najmniej jako już ukonstytuowana jedność psychiczna.

Dla niektórych autorów wtórne obsadzenie narcystyczne poja­wia się wraz z powstaniem Ja psychicznego; bezpośrednie obsadze­nie tej struktury definiuje narcyzm wtórny. Konsolidacja popędów autoerotycznych, które dotąd funkcjonowały niezależnie od siebie, umożliwia dążenie do: integracji Ja, a następnie obsadzenie go (Ale-xander). Taka definicja narcyzmu wtórnego nie wymaga koncepcji odpływu libido z obiektów zewnętrznych (obsadzenia obiektów przed powrotem do Ja).

Jak już wspomniano w rozdziale dotyczącym narcyzmu pier­wotnego, według Federna tym, co definiuje Ja, są jego różne funkcje i ich obsadzenia, i to dzięki nim Ja się jednoczy. Według tego autora - inaczej niż u Freuda, dla którego Ja jest wynikiem progresywnego rozwoju - poczucie Ja istnieje od początku. Pochodzi ono z obsa­dzenia narcystycznego, które pojawia się od razu. Libido, będące za­sadniczo pochodzenia narcystycznego, obsadza najpierw Ja jako podmiot nieoddzielony od świata. Obsadzenie całości świat^Ja do­starcza satysfakcji narcystycznej, jak również popędowej poprzez zaspokajanie potrzeb. Ta satysfakcja płynie od obiektu ze świata zewnętrznego, który jednak nie jest jeszcze odłączony od Ja (np. pierś matki). Następnie obsadzenie narcystyczne kieruje się do Ja traktowanego jako obiekt. Wraz z frustracją płynącą z oddalenia od obiektu dokonuje się rozdzielenie Ja i świata zewnętrznego - poja­wiają się „granice Ja". Libido może odtąd kierować się do obiektu, który jest spostrzegany jako istniejący poza granicami Ja. Obsadze­nia obiektualne, zdaniem Federna. nie wycofują się tak jak pseudo-podia, ale mogą podążać w sposób niezależny swoją własną drogą.

11

NARCYZ.-'

NARCYZM W I : :NY

115

Je także libid > związane z obiekten będące wynikiem ruchu od-środkowego narcystycznego libido - może w niektórych okoliczno­ściach napotkać lib;do, które pozostało związane z Ja Ten powrót libido do Ja jest p< n wnym obsadzeniem wcześniej już zajmowane­go miejsca, gdyż niezależnie od kierunku działania, libido jest za­wsze pochodzenia narcystycznego.

Według Tauska, jak wiemy, płód na począł ku istnieje w stanie aobiektualnym, ma już jednak Ja psychiczne. Właśnie to Ja obsa­dzone przez libido określa narcyzm wrodzony. Ja psychiczne odkry­wa następnie obiekt częściowy traktowany jako zewnętrzny, chociaż należący do własnego ciała, które jest przeżywane jako coś na ze­wnątrz. Te różne części - obiekty ciała - jednoczą się stopniowo, aby utworzyć Ja cielesne. Ja psychiczne identyfikuje się więc z Ja cie­lesnym, obsadzonym z kolei przez libido narcystyczne; odpowiada to wtórnemu obsadzeniu narcystycznemu i Tausk nazywa to narcyz­mem nabytym. Podczas niektórych stanów patologicznych może dojść do regresji aż do tej fazy rozwoju, kiedy ciało było przeżywane na zewnątrz Ja psychicznego i gdzie tylko Ja psychiczne było obsa­dzone libido narcystycznym (narcyzm wrodzony).

Według Schildera, innego autora współczesnego Freudowi, do­piero gdy zostanie osiągnięta faza edypalna, która ustala prymat genitalnej strefy erogennej, dziecko będzie mogło zbudować obraz swojego ciała równolegle z obrazem świata zewnętrznego. Obsadze­nie tego pojawiającego się względnie późno obrazu cielesnego two­rzy narcyzm wtórny.

Otto Kernberg, Edith Jacobson i Margaret Mahler twierdzą, że od początku istnieje pierwotna reprezentacja niewyodrębnionego self i obiektu: z tej reprezentacji rozwijają się równocześnie obsadze­nia obiektów i obsadzenia narcystyczne. Oznacza to, że prawidłowo rozwój narcyzmu dotyczy relacji self z reprezentacjami wewnętrz­nych i zewnętrznych obiektów. Dla Kohuta obsadzenia narcystycz­ne i obiektualne zaczynają się razem, lecz później ewoluują nieza­leżnie. Według Kernberga narcyzm pierwotny i obsadzenia obiek­tów toczą się równocześnie; autor ten nie podziela więc klasycznej koncepcji, zgodnie z k :ą obsadzenie narcystyczne libid-- < , narcyzm pierwotny) poprzedza obsadzenie obiektu.

Percepcja zintegrowanego self (tzi sposób, w jaki osoba spo­strzega siebie w wielorakich interakcj ., z obiektami) tworzy dla Kernberga poczucie self. Poczucie własnej wartości (czy szacunek do siebie) zależy od libidinalnego obsadzenia zintegrowanego self. Na to obsadzenie, definiujące narcyzm normalny, ma wpływ wielo struktur wewnątrzpsychicznych. Tak więc Nad-Ja, ale również Ja sprawują stale funkcję krytyczną, w ten sposób zarządzając poczuciem własnej wartości. Jeśli pojawiają się napięcia między „self idealnym" i self re­alnym (np. kiedy stan idealny nie jest osiągnięty), podmiot doświad­cza uczucia niemocy i porażki. Kiedy self (któremu autor niekiedy przypisuje funkcje przynależące typowo do Ja) może pogodzić w spo­sób satysfakcjonujący swoje wewnętrzne potrzeby (satysfakcje po-pędowe To) z wymaganiami środowiska zewnętrznego, wówczas po­czucie własnej wartości zostaje wzmocnione.

Zdaniem niektórych autorów Ja jako jedność mogłoby powstać na bazie obrazu siebie, który podmiot stworzył za pośrednictwem wyobrażenia, jakie ma o innych. Ja tworzy się w ten sposób przez identyfikację z obrazem innego, co w konsekwencji wprowadza wy­miar relacyjny. Według tej perspektywy narcyzm wtórny opiera się na uwewnętrznieniu relacji, szczególnie tej, którą dziecko tworzy z matką. Ta relacja, nawiązywana za pośrednictwem słów matki, jest również odbiciem jej pragnień. W tych słowach ważniejsze jest brzmienie głosu, który dziecko słyszy podczas zaspokajania popę-dowego, niż ich treść. Słowa - poza satysfakcją popędową - biorą udział w szczególnych doświadczeniach, które dla części analityków są najbardziej podstawowymi czynnikami kształtującymi narcyzm. Spójność i jedność popędów może więc ustanowić się w relacji dziec­ka z mową matki. W ten sposób u dziecka utrwalałyby się narcy­stycznie obsadzone obrazy jego ciała (Francoise Dolto) nawet przed fazą lustra, opisywaną przez Lacana. Obrazy te powstawałyby przez pobudzenie niektórych organów podczas matczynego dyskursu w odniesieniu do potrzeb i pragnienia.

Według Lacana Ja wywnH i się z uchwycenia dziecka pr jego własne odbicie w lustrze 10 podstawowe doświadczenie, w którego formuje się świat obiektów. Odbity obra mający z nu. ■/-nie i kształt, po. ala Ja sio rozpoznać. Narcyzm orny może być tu zdefiniowany jako miłosne uchwycenie podmiotu w jego obrazie. Ma on wartość jako punkt odniesit nia formujący Ja - obiekt narcy...