SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH Z GEOGRAFII
Marzena Szylin
nauczyciel geografii
Gimnazjum nr 1 w Kwidzynie
Temat: Wybrane pomiary rzek na przykładzie rzeki Narewki na obszarze
Puszczy Białowieskiej.
WIADOMOŚCI:
Uczeń:
- definiuje pojęcia: ciek, rzeka główna, dopływ rzeczny, dopływ rzeczny I, II, III, IV... rzędu, lewy i prawy brzeg rzeki;
- wymienia przykładowe gatunki roślin wodnych
- wymienia co najmniej jedną metodę pomiaru prędkości płynięcia wody
- wymienia źródła zanieczyszczeń wód rzecznych.
UMIEJĘTNOŚCI:
- określa główne i pośrednie kierunki świata,
- czyta mapę (orientować się w terenie na podstawie mapy),
- przelicza skalę mapy,
- mierzy szerokość rzeki,
- wykonuje pomiary głębokości koryta rzeki,
- rysuje przekrój poprzeczny koryta rzeki,
- wykonuje pomiary potrzebne do obliczenia prędkości płynięcia wody w korycie rzeki,
- oblicza ze wzoru prędkość płynięcia wody w korycie rzeki,
- analizuje głębokości koryta rzeki i dobiera odpowiednie piony hydrometryczne do pomiaru prędkości płynięcia wody,
- szacuje stopień zarośnięcia koryta rzeki na podstawie obserwacji bezpośredniej,
- analizuje związek między głębokością koryta rzeki, roślin rosnących w korycie rzeki i stopniem zarastania koryta a prędkością płynięcia wody w korycie.
POSTAWY:
- pracuje twórczo w grupie,
- samodzielnie dokonuje wyboru sposobu obliczeń,
- spostrzega związki zachodzące między przyrodą ożywioną i nieożywioną,
- przejawia silną potrzebę ochrony przyrody,
- ustosunkowuje się emocjonalnie do zagadnień ekologicznych.
METODY PRACY:
- obserwacja bezpośrednia,
- praca w grupach (z mapą, i kartą pracy terenowej),
- pogadanka
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- instrukcje z zadaniami do rozwiązania,
- atlas roślin wskaźnikowych,
- plan miejscowości Białowieży w skali 1:25 000,
- dwie taśmy miernicze - na końcówce jednej z nich umocowany jest ciężarek
- 10 pływaków,
- stoper,
- kalkulator, nici, linijka, flamastry, klej
BIBLIOGRAFIA:
1. Atlas geograficzny, PPWK, w skali 1:2 250 000
2. Atlas roślin wskaźnikowych, 1996, PWN, Warszawa (załącznik do przewodnika umieszczonej w niniejszej bibliografii pod numerem 3)
3. Gutry – Korycka M., Werner – Więckowska H., 1996, Przewodnik do hydrologicznych badań terenowych, PWN, Warszawa
4. Karpiński J. J., 1972, Puszcza Białowieska, Wiedza Powszechna, Warszawa
5. Okołów C., 1989, Białowieża, PTTK „KRAJ”, Warszawa
FAZA WPROWADZAJĄCA:
1. Czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie wiadomości:
- Podanie synonimu słowa rzeka,
- Określanie lewego i prawego brzegu rzeki?
- Jak określić, którego rzędu jest dana rzeka?
- Jakie są zasady przeliczania skali mapy?
3. Nawiązanie do tematu lekcji:
- podanie i uzasadnienie tematu oraz celu zajęć,
- podział klasy na cztery grupy,
- zaznajomienie uczniów z kartami pracy dla poszczególnych grup,
- przypomnienie o bhp i dyscyplinie w czasie zajęć.
FAZA REALIZACYJNA:
1. Wręczenie grupom instrukcji i kart pracy – każda grupa ma inne zadanie do wykonania.
2. Odrębne, dokładne wytłumaczenie zadań grupie III.
3. Samodzielne wykonywanie zadań w terenie. Dwóch nauczycieli – opiekunów czuwa nad prawidłowym przebiegiem wykonywania zadań.
FAZA PODSUMOWUJĄCA:
1. Prezentacja zadań przez liderów z poszczególnych grup, omówienie wyników badań – wyciąganie wniosków.
2. Zapis końcowych wniosków.
3. Ocena aktywności uczniów przez nauczycieli prowadzących i uczniów biorących udział w zajęciach.
4. Zebranie materiałów, które posłużą jako dokumentacja pracy uczniów oraz elementy gazetki geograficznej w klasie.
KARTA PRACY
Zadanie nr 1 – Ogólne wiadomości o badanej rzece.
a) Wymyśl nazwę swojej grupy. Uwaga! Nazwa musi się kojarzyć z rzekami.
b) Wybierz lidera grupy, który będzie przedstawiał wyniki pracy całej grupy.
c) Na konturowej mapie Polski zaznacz położenie Kwidzyna i Puszczy Białowieskiej (załącznik nr 1).
d) Na czarno – białym planie miejscowości Białowieża (załącznik nr 2) znajdź rzekę Narewkę, pokoloruj ją na niebiesko i zaznacz:
- strzałką kierunek jej płynięcia;
- znakiem „x” miejscowość, w której wykonujemy pomiary.
e) Na podstawie dostępnej literatury znajdź podstawowe informacje o Narewce.
Pomogą Tobie w tym poniższe pytania:
- Na podstawie fragmentu mapy fizycznej w skali 1:2 250 000 oblicz długość rzeki;
1:2 250 000
Legenda:
- granice państwa
- rzeka Narewka
- miejscowość,
w której wykonano
pomiary
- kierunek płynięcia
Narewki
- Jak nazywa się rzeka, do której wpływa Narewka?
- Którego rzędu jest to dopływ?
- Gdzie znajduje się źródło Narewki?
- Czy Narewka przepływa przez obszar Puszczy Białowieskiej?
- Podaj nazwy dopływów Narewki.
f) Wszystkie zebrane informacje przedstaw na arkuszu papieru A 1. Wykorzystaj
do tego materiały plastyczne, które otrzymałeś od nauczyciela.
ZAŁĄCZNIKI DLA GRUPY I
NUMER 1:
Kw. – Kwidzyn
PB – Puszcza Białowieska
NUMER 2:
- miejsce pomiarów
- kierunek płynięcia wód
ODPOWIEDZI NA PYTANIA GRUPY IKARTA PRACY
Zadanie numer 2 – Pomiary koryta rzeki. Przekrój poprzeczny rzeki Narewki.
c) Do podstawowych pomiarów rzek należy przekrój poprzeczny przez koryto cieku. Pomiary będziecie wykonywać z mostu.
d) Lider wyznacza:
- dwie osoby do trzymania nieruchomo dwóch końców taśmy,
- jedną osobę do notowania wyników,
- dwie osoby do wykonywania pomiarów.
e) W poprzek przekroju rozciągnij taśmę mierniczą prostopadle do kierunku płynięcia wody tak aby początek taśmy (0, 00 m) znajdował się na lewym brzegu rzeki. Taśma ma być rozwinięta do momentu, kiedy zaczyna się brzeg prawy (ryc. 1).
Ryc. 1. Przykładowy przekrój poprzeczny przez koryto rzeki.
f) Każdy koniec taśmy musi być unieruchomiony aby w czasie pomiarów głębokości nie przesuwała się (dwóch uczestników grupy przytrzymuje taśmę).
g) Notuj, na którym centymetrze taśmy znajdują się linie brzegowe cieku.
h) Sondowanie koryta zacznij od brzegu lewego wzdłuż wytyczonego profilu.
i) Początkowe punkty, w których będziesz dokonywał pomiaru głębokości podane są w tabelce w załączniku nr 1. Pozostałe punkty pomiaru wyznaczcie sami. Będzie to uzależnione od kształtu dna (jego nierówności):
- jeżeli będą występowały nierówności musisz zagęścić punkty pomiaru głębokości aby uchwycić charakterystyczne załamania dna cieku;
...
sampkk