Polityka to pojęcie szerokie i obejmujące każdy rodzaj samodzielnej działalności kierowniczej. Max Weber przez polityke rozumie w swym dziele kierowanie lub wywieranie wpływu na kierowanie związkiem politycznym czyli państwem.
Państwa nie da się socjologicznie zdefiniować na podstawie treści podejmowanych przez nie działań. Definicja socjol. może odwoływać się tylko do środka który właściwy jest państwu czyli do przemocy fizycznej ( bez tego byłaby anarchia)
Weber podkreśla iż państwo jest taką wspólnota ludzką, która w obrębie określonego terytorium rości sobie prawo monopolu na wywieranie prawomocnej przemocy fizycznej.
Państwo jest jedynym źródłem prawa dla przemocy.
POLITYKA – jeszcze jedna koncepcja to : dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy czy to między państwami czy tez w obrębie państwa między grupami ludzi, jakie ono obejmuje.
Kto uprawia politykę dąży do władzy – do władzy rozumianej jako środek w służbie innych celów, idealnych bądź egoistycznych lub do władzy „dla samej siebie, po to , by rozkoszować się poczuciem prestiżu, jakie ono daje.
Państwo to oparty na środkach prawomocnej przemocy stosunek panowania ludzi nad ludźmi.
Ludzie poddani rzecz jasna muszą podporządkować się autorytetowi.
SĄ 3 WEWNĘTRZNE UPRAWOMOCNIENIA PANOWANIA:
a) tradycyjne (patriarcha lub książę patrymonialny dawnego typu)
b) charyzmatyczne (autorytet niecodziennego, osobistego daru łaski)
w tym panowaniu jest zakorzeniona idea powołania - władca jako wewnętrznie powołany przewodnik ludzi, którzy są mu posłuszni bo w niego wierzą a nie na mocy obyczaju czy tradycji). Honor wojenny i łup w zamian za posłuszeństwo wojenne, wyzysk poddanych panowaniu możliwy dzięki monopolowi sprawowania urzędów, politycznie uwarunkowane profity i sycące próżność nagrody za ślepe posłuszeństwo)
c) legalne (panowanie na mocy wiary w ważność legalnego ustanowienia i uzasadnionej poprzez racjonalne utworzone reguły „kompetencji” rzeczowej; tzw. „sługa państwa”)
W kwestii utrzymania władzy rozstrzygający jest raczej rodzaj środków pomocniczych jakie pozostają do ich dyspozycji. Zewnętrzna forma w jakiej wyraża się sprawowanie panowania to sztab administracyjny (elementem wiążącym jest tu wynagrodzenie materialne i godność społeczna)
Dla utrzymania panowania opartego na przemocy potrzeba pewnych materialnych zewnętrznych dóbr rzeczowych
Porządki państwowe można podzielić w zależności czy władca ma we własnym posiadaniu środki administracyjne czy też sztab administracyjny jest oddzielony od środków administracyjnych. Wiec kwestia w tym czy władca sam w sposób zorganizowany dyryguje a funkcje administratorów sprawują jego słudzy czy mamy sytuacje przeciwną.
Związek polityczny gdzie rzeczowe środki administracyjne całkowicie lub częściowo pozostają w osobistym władaniu zależnego sztabu administracyjnego będziemy nazywać związkiem podzielonym STANOWO.
Własny zarząd pana : poprzez zależnych od niego osobiście niewolników , urzędników domowych , służbę usiłuje on przejąć w swoje ręce administracje i tworzyć wszystko zależne od niego osobiście. Władca opiera się na poddanych jego domu albo na plebejuszach – na warstwach bez majątku które są pozbawione własnej godności społecznej. (np. patriarchalne i patrymonialne panowanie, sułtańska despotia czy biurokratyczny porządek państwowy)
Rozwój państwa nowoczesnego nabiera tempa gdy książęta rozpoczynają wywłaszczanie zajmujących podobne jak oni pozycje samodzielnych „prywatnych” przedstawicieli władzy administracyjnej. Żaden urzędnik nie jest już właścicielem pieniędzy które wydaje, ani budynków którymi rozporządza. W dzisiejszym państwie dokonano więc oddzielenia sztabu administracyjnego od rzeczowych środków zarządzania. Rewolucja dokonała tego w takiej mierze że na miejsce ustanowionych władz zwierzchnich przyszli przywódcy którzy przez uzurpację lub wybór sięgnęli po władze rozporządzania politycznym sztabem ludzi oraz aparatem dóbr rzeczowych a prawomocność tej władzy wywodzą z woli poddanych panowaniu.
Nowoczesne państwo jest zinstytucjonalizowanym związkiem panowania dążącym do monopolizacji prawomocnej przemocy fizycznej jako środka panowania i w tym celu skupił w rękach swoich kierowników rzeczowe środki zarządzania. Wymusiło to pojawienie się „polityków zawodowych „ wiec ludzi którzy nie chcieli być panami jak charyzmatyczni wodzowie a podejmowali służbę u politycznych władców (oddali się do dyspozycji książętom a polityka dawała im pieniądze i ideały)
uprawiać politykę można w dwojaki sposób – „okazjonalnie” (wszyscy jesteśmy politykami okazjonalnymi np. gdy wrzucamy nasza kartę do głosowania) albo można uprawiać politykę jako zawód główny – i tu też jest podział na 2 części.
Albo żyje się z polityki albo dla polityki – nie jest to podział całkowicie rozłączny (bynajmniej...)
Jak ktoś żyje dla polityki to „stanowi ona w sensie wewnętrznym całe jego życie” , nie traktuje polityki jako źródła dochodu (logiczne wiec że musi być majętny albo mieć posadę prywatna. Najdoskonalszy jest rentier czyli ktoś kto ma dochód bez pracy – właściciele ziemscy , panowie wysokiego rodu...)
Kierowanie państwem lub partią przez ludzi którzy zyją wylącznie dla polityki a nie z polityki, oznacza „plutokratyczną” rekrutacje warstw przewodzących politycznie.
Całkowicie bezkompromisowy i bezwarunkowy idealizm polityczny pojawia się akurat u tych którzy właśnie ze względu na brak majątku w żaden sposób nie należą do warstw opowiadających się za zachowaniem porządku ekonomicznego – odnosi się to szczególnie do okresów rewolucyjnych.
Żyjąc z polityki jest się beneficjentem albo płatnym urzędnikiem. W przeszłości wynagrodzeniem było lenno , a teraz przywódcy partii rozdają w nagrodę wszelkiego rodzaju urzędy, które są środkiem do celu, którym jest zabezpieczenie bytu. (jest to związane z rosnąca biurokratyzacją i większą liczbą urzędów)
Pojawia się nowoczesna klasa urzędnicza (specjalistycznie i fachowo wyszkolona) – jej cechą jest uczciwość i ma ona wysoko rozwinięte poczucie godności. (w Europie fachowa klasa urzędnicza powstawała stopniowo w wyniku trwającego pół tysiąclecia rozwoju)
Wraz z jej rozwojem pojawili się „politycy zajmujący się kierowaniem”. Wymuszone to zostało przez rozwój porządku konstytucyjnego. Zaczęły powstawać ciała kolegialne – pod osobistym przewodnictwem księcia. Od tego zaczęła się utajona walka miedzy klasa urzędników fachowych a samowładztwem. Wszystko zmieniło się wraz z pojawieniem się parlamentów. Działo się tak ze interesy księcia i interesy klasy urzędniczej zaczęły łączyć się solidarnie przeciw parlamentowi. Chcieli oni zastąpienia systemu kolegialnego przez osobę szefa gabinetu. Monarcha potrzebował jednej osobistości która by go osłaniała i była za niego odpowiedzialna. Monarcha w teorii miał pozostać z dala od walki partyjnej i partyjnych ataków. ( w Anglii parlament zyskał przewagę nad monarchą – powstał tam gabinet z przywódcą parlamentu „liderem” na czele – reprezentacja najbardziej liczącej się partii
– przyjęło się to na całym kontynencie)
rozwój polityki do poziomu instytucji wymusił podział publicznych funkcjonariuszy na dwie kategorie: urzędnicy – fachowcy, urzędnicy polityczni (w każdej chwili mogą być dowolnie przesuwani zwalniani lub przenoszeni w stan spoczynku – np. francuscy prefekci)
POLITYCY ZAWODOWI (pojawili się przy okazji walki książąt ze stanami)
W walce przeciw stanom książę opierał się na warstwach o niestanowym charakterze. w średniowieczu byli to duchowni (bo nie podlegali pokusie by wbrew swemu panu dążyć do władzy politycznej), drugą tego rodzaju warstwą byli literaci o humanistycznym wykształceniu (był to czas gdy kształcono ich na doradców książęcych i mieli oni być autorami jego politycznych memoriałów), trzecia warstwa to szlachta dworska (którą po wywłaszczeniu ze stanowej służby politycznej ściągali na dwór i wykorzystywali np. do dyplomacji), czwarta warstwa to twór angielski patrycjat obejmujący drobna szlachtę i miejskich rentierów – gentry – początkowo przeciw baronom – uchroniła Anglie przed biurokracją., piąta warstwa to prawnicy uniwersyteccy (byli odpowiedzialni za racjonalizacje panstwa w dobie rozwoju biurokracji, prawnik zajmował się skutecznym prowadzeniem spraw osob uprawiających politykę w partii)
Prawdziwy urzędnik – nie powinien uprawiać polityki ale administrować i być bezstronnym (nie powinien zatem robić tgo co polityk czyli namiętnie walczyć). Honor urzędnika określa sumienne wykonanie pracy nawet jeśli nie jest przekonany co do słuszności. Ludzie o predyspozycjach urzędniczych nie są dobrymi politykami – ich kwalifikacje moralne są niskie.
Typem polityka-przywódcy na Zachodzie jest DEMAGOG. Bardzo istotne w polityce jest słowo pisane więc Weber pisze o dziennikarzach.
Pisze niewiele bo stwierdza ze wychodzi to poza ramy tego wykładu. dziennikarz dzieli los demagogów ale na kontynencie również adwokata – z tego wynika ze jego pozycja nie jest trwale określona. Społeczeństwo szacuje dziennikarza na najnizszym poziomie etycznym nie zdając sobie sprawy ze dzieło dziennikarskie wymaga wiele intelektu co dzieło uczonego. Na dziennikarzu ciąży dużo większa odpowiedzialność niż na uczonym (dzieje się to dlatego że w pamięci zostają głównie te czyny które mają okropne skutki)
Publiczność przywykła traktować prasę z mieszanymi uczuciami – pogardy i tchórzostwa.
W tej chwili istotne jest pytanie o polityczny los zawodu dziennikarza i o jego szanse na przywództwo polityczne.(dotychczas wyglądało to korzystnie tylko w partiach socjaldemokratycznych. )
Oczywiste jest że każdy przywódca partyjny potrzebuje wpływu na prasę i dobrych z nią stosunków.
Przyczyna nie wyłaniania się przywódców partyjnych z szeregu prasy jest spowodowane coraz większą „niezbędnością” dziennikarza tzn. nie posiadającego majątku i skazanego na uprawianie tego zawodu. Weber stwierdza ze pracownik – żurnalista zdobywa coraz mniej wpływów politycznych a kapitalistyczny magnat prasowy coraz więcej. (w postaci „lorda”)
Obecnie kariera dziennikarska nie jest normalną drogą awansu przywódców politycznych.
Niemiecka prasa czasu wojny była kierowana przez specjalnie werbowanych, utalentowanych pisarsko osobistości – zdobyli oni majątek ale nie szacunek i nie mieli oni rozwiniętego poczucia odpowiedzialności za to co czynią.
Życie dziennikarza wg Webera jest czystym hazardem , wystawianiem na próbę jego wewnętrznego bezpieczeństwa.
Dziennikarzom odnoszącym sukcesy stawiane są szczególnie wysokie wymagania wewnętrzne.
O ile postać polityka zawodowego ma za sobą bogata przeszłość to urzędnik partyjny zrodził się dopiero w ostatnich dziesięcioleciach.
By zrozumieć tą postać należy zastanowić się nad istotą partyjności i przyjrzeć się organizacji partii (uprawianie polityki w związku politycznym jest realizacją interesów politycznych. Partie działają tak że relatywnie mała grupa osób werbuje sobie stronników prezentuje siebie lub protegowanych jako kandydatów wyborczych, zbiera środki pieniężne, i rusza na połów głosów. przywódcy i stronnicy uczestniczą w dobrowolnym werbowaniu. Różna jest struktura partii : w średniowieczu były to grupy stronników konkretnych osób, kiedyś organizacją militarną partii było po prostu wojsko rycerzy, a Anglii partia było to stronnictwo arystokracji.)
Tylko dziennikarz jest opłacanym politykiem zawodowym, a pisanie i wydawanie gazet jest jedyną formą nieprzerwanego uprawiania polityki. Inna forma jest już tylko sesja parlamentarna. Prawdziwe życie polityczne istnieje tylko w czasie wyborów.
Zainteresowanie parlamentarzystów możliwością ponadlokalnych kompromisów wyborczych, skutecznego oddziaływania jednolitych programów, uznanych przez szerokie kręgi stanowi silę napędową coraz energiczniejszego jednoczenia się partii. Rozrost lokalnych komórek partyjnych oraz pojawienie się „mężów zaufania’ z którymi członek partii utrzymuje stała korespondencje. Lokalne komórki są kierowane przez ludzi ogólnie ‘szanowanych” – są to notable parlamentarni. Wysyłana przez partię korespondencja staje się tematem miejscowych zebrań. Regularne składki członkowskie stają się niezbędne, część musi pokrywać koszty centrali. Deputowani sprawują patronat nad urzędami oraz wszelki patronat nad sprawami okręgu a także utrzymują kontakt z notablami miejscowymi. Od takiego idyllicznego stanu panowania kręgów notabli i parlamentarzystów różnią się najnowocześniejsze formy organizacji partyjnej. Zrodziła je demokracja, masowe prawo wyborcze, konieczność werbowania mas, masowej organizacji, rozwój w kierunku jedności kierowania i surowej dyscypliny. Panowanie notabli i kierowanie sprawowane przez parlamentarzystów kończy się.
Ster w swe ręce biorą ludzie którzy traktują politykę jako zawód główny. Są to albo ”przedsiębiorcy” albo urzędnicy pobierający stała pensję.
Kandydaci są wybierani przez zebrania zorganizowanych członków partii. Faktyczna władza jest w rękach tych, których nieprzerwana pracę stanowi uprawianie polityki albo tych, od których uprawianie polityki jest uzależnione pod względem finansowym lub personalnym. Tworzy się MACHINA - i pojawia się demokracja plebiscytowa.
Stronnicy partii oczekują zysków w postaci urzędów i takich tam a przywódca jest dla nich charyzmatyczny dlatego warto za nim stanąć murem. Nowa forma torowała sobie drogę najpierw w partiach mieszczańskich w USA i w socjaldemokracji w Niemczech. regres następuję gdy nie ma uznanego przywódcy.
Trudna jest kariera przywódców tam gdzie wpływ mają notable bo np. na wsi wyborca widząc nazwiska notabla – znanego mu ziomka – zagłosuje właśnie na niego bo niedowierza nieznajomemu.
W Anglii do 1686 r. Organizacja partyjna była prawie wyłącznie organizacją notabli Torysi opierali się na anglikańskim pastorze a wigowie na nonkonformistycznym kaznodziei, kowalu, poczmistrzu, krawcu, rzemieślnikach.
Ponad tym istniał parlament, lider i partie z gabinetem Pojawił się też whip czyli człowiek który miała za zadanie dbać o przestrzeganie dyscypliny wśród współtowarzyszy (patronował urzędom) pojawił się też election agent czyli kapitalistyczny przedsiębiorca. Podział władzy między liderem a notablem wypadał na korzyść tego pierwszego. Od roku 1868 rozwijał się system caucus – powołany przez Chamberlaina i jakiegoś kaznodzieje ale Weber nie podaje jego nazwiska..... powodem była demokratyzacja życia wyborczego – trzeba było utworzyć związki w dzielnicach miast, zbiurokratyzować wszystko itd. siłą motoryczną były koła lokalne – zainteresowane głównie polityką komunalną. doszło do walki między whipem a powstającą nową machiną czego rezultatem była centralizacja całej władzy w rękach nielicznych a w koncu w rękach jednej osoby. W partii liberalnej cały ten system powstał po dojściu do władzy Gladstone`a. w roku 1877 caucus zadziałał po raz pierwszy przy wyborach – upadek Disraeliego był tego rezultatem. Machina ta potrzebowała licznego aparatu osobowego - obecnie w Anglii 2000 osób żyje bezpośrednio z polityki. Efektem tego systemu jest to ze angielscy parlamentarzyści nie są niczym innym jak zdyscyplinowanym stadem do głosowania. Członek parlamentu ma tylko głosować i nie dopuszczać do zdrady partii.
Weber zadaje pytanie o selekcje przywódców. Oprócz czynnika woli ważna jest demagogiczna siła przemówień.(najpierw posługiwano się zasadą „fakty mówią same za siebie” a teraz działa metoda środków czysto emocjonalnych i wykorzystuje się emocje mas.)
System caucus w USA to wg Waszyngtona Ameryka rządzona przez „gentelmenów” – właściciel ziemski lub wyedukowany w college`u młodzieńców. Tak było na początku. Tworzenie partii zapoczątkowało roszczenia członków Izby Reprezentantów do stanowisk kierowniczych. Organizacja partii był bardzo luźna. Formalny koniec kierowania partiami przez parlamentarzystów nastąpił po roku 1940 (za Andrew Jacksona) kiedy wielcy parlamentarzyści Calhoun i Webster ustąpili z życia politycznego.(parlament stracił władze na rzecz machiny partyjnej)Przyczyną tak szybkiego rozwoju machiny „plebiscytowej” było to że prezydent był szefem egzekutywy i niezależny od parlamentu. Konsekwencją tego był system łupów [spoil system] który za Jacksona stal się zasadą (przyznawanie urzędów federalnych stronnikom zwycięskiego kandydata). Naprzeciw siebie stają partie pozbawione własnych przekonań, organizacje karierowiczów, które dostosowują programy zmieniając je tak często jak nigdzie indziej. Partie są nastawione na prowadzenie walki wyborczej. Programy ustala się na narodowych konwencjach partii bez udziału parlamentarzystów.. W rękach prezydenta jest ok. 300 do 400 tysięcy nominacji urzędniczych które nadaje po porozumieniu się z senatorami. Izba reprezentantów jest stosunkowo bezsilna ponieważ nie sprawuje patronatu nad urzędnikami.
System łupów w USA jest możliwy z powodu młodości amerykańskiej kultury. (oraz jest to kraj o nieograniczonych możliwościach ekonomicznych)
Postacią ważną jest tzw boss czyli polityczny, kapitalistyczny przedsiębiorca który na swój rachunek stara się o głosy wyborcze. (zaczyna np. od bycia adwokatem, właścicielem tawerny i dzięki sprytowi rozsnuwa swoje nici i jest w stanie kontrolować określoną liczbę głosów. boss jest niezbędny dla partii bo organizacja partii jest scentralizowana w jego rękach. Środki zdobywa ze składek członkowskich, łapówek, napiwków. Bezpośrednio przyjmuje pieniądze od wszelkich magnatów finansowych. Boss jest trzeźwo myślącym człowiekiem, nie dąży do społecznych honorów a szuka wyłącznie władzy. Pozostaje jednak w cieniu przyjmuje tylko urząd senatora w senacie federalnym. Boss nie ma przekonań i zasad. Pyta tylko jak można uzyskać głosy. Nie martwi go fakt ze jest pogardzany towarzysko. To ze nie sięga po urzędy pozwala obcym osobom zostać kandydatami.
Funkcjonowanie partii jest wiec sprężyście zorganizowane od góry do dołu niczym kapitalistyczny zakład.
Silą wspierającą stały się silne, zorganizowane kluby które chciały zysków poprzez polityczne opanowanie administracji komunalnych. Zależność ta (między klubami a partiami) sprawiły ze system łupów powoli zaczyna zamierać.
Weber pisze że system łupów powoli zanika a 100 tysięcy urzędów przestało być już łupem. Tworzy się dożywotnie, emerytalne stanowiska na których obsadzani są NIEPRZEKUPNI ludzie. (trzeba udowodnić swe kwalifikacje)
W Niemczech Weber dostrzega bezsilność parlamentów. Żaden człowiek nie może zagrzać tam miejsca a rozdawanie stanowisk odbywa się po znajomości. poza tym pisze o ogromnym znaczenie wykształconej klasy urzędników fachowych (przodują na świecie) i o tym ze w przeciwieństwie do Ameryki były tam partie o przekonaniach politycznych.
Stawia pytanie o polityków zawodowych – politycy nie mieli władzy, poczucia odpowiedzialności wiec odgrywali rolę podrzędną. Była klika notabli która nie pozwalała innym się przebić. Od lat 80 partie mieszczańskie stały się całkowicie klikami notabli podobnie jak partie parlamentarne. Weber mówi że obecnie dokonuje się być może przemiana. są zalążki aparatów partyjnych nowego typu – składają się ze studentów, ludzi interesu
Kierowanie partiami przez plebiscytowych przywódców powoduje pozbawienie duszy stronników – ich duchową proletyzacje. Aby być użytecznymi dla przywódców muszą być mu ślepo posłuszni, być machiną w sensie amerykańskim.
Wybór jest tylko jeden ; albo demokracja z przywódcami ale i z machina albo demokracja bez przywódców tzn politycy zawodowi bez powołania ten drugi przypadek to tzw klika.
Nie sposób przewidzieć jak będzie kształtowało się uprawianie polityki jako „zawodu”
Wewnętrzne radości z polityki to poczucie władzy .A ważne cechy polityka to namiętność w sensie rzeczowym – oddanie sprawie, odpowiedzialność i wyczucie w ocenie (dystans wobec rzeczywistości , brak dystansu to grzech śmiertelny polityka)
Polityk każdego dnia musi pokonywać próżność.
Dążenie do władzy jest nieuniknionym środkiem w pracy polityka - „instynkt władzy”
W polityce mamy 2 grzechy śmiertelne – nierzeczowość (pozory władzy zamiast władzy rzeczywistej) i brak odpowiedzialności.
”Polityk silnej ręki” – Weber go krytykuje i pisze ze jego działania są jałowe i pozbawione sensu – wytwór żałosny, powierzchowny, wyniosły.
Końcowy rezultat działania politycznego jest całkowicie nieadekwatny do założeń początkowych. Zawsze musi być służba sprawie – wiara w postęp – wszystko jedno w jakim sensie – musi być JAKAŚ wiara.
Problem „etosy polityki jako s p r a w y” jakie powołanie może ona odgrywać w całej moralnej ekonomii życiowej.
Jakie jest jej etyczne umiejscowienie? Weber pisze o odpowiedzialności wobec przyszłości która ciąży na zwycięscy.
Weber pisze ze etyka zamiast martwić się o to co jest rzeczą polityka zajmuje się jałowo roztrząsaniem win z przeszłości. Jaki jest więc stosunek miedzy etyka a polityką?
kiedyś uważano ze wykluczają się nawzajem. ale weber wychodzi z załozenia przyrównując stosunki erotyczne i handlowe i dochodzi do wniosków ze nie można obwarowywać ich tymi samymi nakazami. Otóż trzeba być świętym we wszystkim , przynajmniej chcieć być, trzeba żyć jak Jezus czy apostołowie i dopiero etyka ma sens wtedy – Weber podaje tu sprzeciw wobec wojny. Dla polityka natomiast kieruje się zdanie – powinieneś przeciwstawić się złu przy użyciu siły inaczej będziesz odpowiedzialny za cała sytuacje. Dla etyki bardzo ważny jest obowiązek głoszenia prawdy – trzeba publikować wszystkie dokumenty. Polityk zauważy ze jest to bardzo niesprzyjające prawdzie bo ją tylko zaciemnia o utrudnia rzeczywistość.
Etyczne działanie może opierać się na 2 maksymach – może kierować się etyka przekonań i etyka odpowiedzialności. Pierwsza nie kłóci się z brakiem odpowiedzialności a druga z brakiem przekonań. Etyka odpowiedzialności liczy się z ludzkimi wadami. Wyznawca etyki przekonań czuje się odpowiedzialny za to jedynie by nie zgasł płomień przekonań- to cel jego czynów. Jeśli skutki działania z czystych przekonań są złe to za to jest odpowiedzialny nie ten kto działa lecz głupota ludzi lub wola Boga, który ich takimi stworzył.
Dla polityka środkiem decydującym jest przemoc. etyka przekonań ma jedna możliwość – odrzucić każde działanie które stosuje środki moralnie niebezpieczne. Jest to jednak tylko czysta teoria bo w praktyce przemoc jest stosowana pod argumentem tego ostatniego razu.
Nie jest możliwe pogodzenia etyki przekona i odpowiedzialności.
Nie jest prawdą że z dobra tylko dobro może wyniknąć a ze zła zło.
Etyka religijna rozmaicie radziła sobie z faktem ze należymy do różnych porządków życia w których rządzą różne prawa. Weber przytacza tu hinduistyczny porządek (było tam miejsce na wojnę i politykę – w bhagavadgicie jest rozmowa o tym między Kriszną i Ardżuną). Zepsucie świata przez grzech pozwalało do etyki włączyć przemoc stanowiący środek karny przeciw grzechowi i kacerzom którzy zagrażają zbawieniu dusz. Luter zdejmował z jednostki etyczną odpowiedzialność za wojnę i przerzucał ją na zwierzchność.
Kto chce przemocą zaprowadzić na ziemi absolutną sprawiedliwość potrzebuje stronników aparatu ludzkiego. (nagrody są potrzebne inaczej aparat nie będzie działał – nagrody wewnętrzne to zaspokojenie nienawiści i zaspokojenie resentymentów a zew to przygoda, zwycięstwo, łup)
Kto chce uprawiać politykę musi być świadomy etycznych paradoksów .Zadaje się on z diabelskimi mocami kryjącymi się za każdą przemocą.
Nie wiek decyduje o politycznych umiejętnościach ale wyćwiczona bezwzględność spojrzenia na realia życiowe i sprostanie im.
point_cik