Termoterapią nazywamy przeniesienie energii cieplnej ( definiowane jako dostarczenie lub odebranie energii kinetycznej ) zachodzący dzięki nośnikom energii lub pośrednio poprzez absorbcję energii z tkanek.
      W ujęciu fizycznym jest to dostarczenie energii ( ocieplenie tkanek ) lub pobranie energii ( oziębienie tkanek ).
      Jest wiele metod przenoszenia terapeutycznego energii z tkanek, które poza zasadniczą kwestią sposobu pobierania lub dostarczania energii organizmowi różnią się w zależności
      Od ich natężenia w miejscu aplikacji, czasu działania jak również związaną z tym odpowiedzią organizmu.
      W wyborze metody terapii, jej dawkowaniu należy uwzględnić charakter schorzenia podstawowego, stan ogólny pacjenta, choroby współistniejące.
      Pomimo różnic w fizjologicznym działaniu efekty terapeutyczne stosowania ciepła i zimna są podobne :

•        zmniejszenie nasilenia bólu

•        rozluźnienie mięśni

•        hamowanie procesu zapalnego, ostry odczyn zapalny - leczenie zimnem

•        przewlekły proces zapalny - leczenie ciepłem

Tabela A

Leczenie zimnem - krioterapia

Terapia zimnem obejmuje szereg metod o zróżnicowanej specyfice i spectrum działania
Metody leczenia zimnem

•        Zimna hydroterapia ( z krótkotrwałym skurczem naczyń )

•        Lód ( kąpiele, okłady, masaże, nacieranie )

•        Łatwo parujące substancje płynne

•        Zimne opatrunki ( mankiety ), zimne peloidy

•        Kriożel

•        Gazy chłodzące ( azot ), nadmuch zimnego powietrza, komory chłodzące - krioterapia ogólnoustrojowa

•        Chłodzenie termoelektryczne

      Łagodne terapie leczenia chłodem wykorzystują temperatury od 15 do 35 C na przykład w hydroterapii.
      Intensywne leczenie zimnem obejmuje temperatury od 0 do minus 130 C ( temperatura parowania ciekłego azotu ).
      Istotną kwestią przy krioterapii jest czas ekspozycji na zimno i rodzaj zastosowanej metody terapeutycznej. Temperatura i czas trwania krioaplikacji warunkuje zróżnicowanie mechanizmów działania. Przy krótkotrwałym działaniu zimna początkowo mamy skurcz naczyń, a po zakończeniu terapii rozkurcz, długotrwała terapia daje trwałe schłodzenie tkanek połączone ze zwolnieniem metabolizmu i obniżeniem perfuzji.
      Niskie temperatury stosowane przez krótki czas dają efekt przeciwbólowy, miorelaksacyjny, naczynioruchowy. Stosowanie zimna prze średni i długi czas powoduje za pośrednictwem procesów humoralnych i mechanizmów fizycznych, hamowanie procesów zapalnych, miejscowe obniżenie metabolizmu oraz skurcz naczyń.

Leczenie ciepłem

      Leczenie ciepłem polega na miejscowym lub systemowym dostarczaniu organizmowi energii cieplnej. Ogrzanie tkanek może zachodzić bezpośrednio poprzez nośniki ciepła, promieniowanie cieplne oraz pośrednio dzięki absorbcji energii przez organizm i dalszej jej zamianie na ciepło na przykład zastosowanie pola elektrycznego wysokiej częstotliwości.
      Przenoszenie ciepła w organizmie człowieka zachodzi przewodnictwo cieplne, konwekcję ( przepływ ciepła ), radiację - promieniowanie cieplne.
      W praktyce poszczególne nośniki ciepła różnią się parametrami pojemności, przewodnictwa i ilości emitowanej energii.
      Działając miejscowo na skórę, podnosząc jej temperaturę prowadzimy stymulację miejscową jak również stymulujemy reakcję ogólnoustrojową. Dostarczone ciepło powoduje w miejscu projekcji zwiększenie perfuzji i wzrost aktywności metabolicznej tkanek co w efekcie przyspiesza redukcję toksycznych metabolitów komórkowych umożliwiając zmniejszenie bólu i reakcji zapalnej, wzrasta również aktywność fagocytarna. Reakcje wysiękowe ulegają nasileniu pod wpływem ciepła. Ciepło wywołuje złagodzenie bólu a przy spastycznym napięciu mięśniowym przez obniżenie napięcia mięśniowego hamuje przewodzenie bólu.
      W trakcie emisji ciepła poprawia się rozciągliwość tkanek, zmniejsza się lepkość płynu stawowego.
      Należy podkreślić iż wszystkie zabiegi ciepłolecznictwa wymagają sprawnego układu termoregulacji, gdyż równocześnie dochodzi do obciążenia układu krążenia i nasilonego rozkurczu naczyń obwodowych.
      Parametry krążeniowe winny być stale nadzorowane w trakcie termoterapii.
      W zastosowaniu ciepłolecznictwa w schorzeniach reumatycznych duże znaczenie odgrywają reakcje układu wewnątrzwydzielniczego i immunologicznego.
      Aktywacja układu sympatycznego prowadzi do uwalniania katecholamin i innych hormonów reakcji stresowej oraz stymulacji układu przysadkowo nadnerczowego.
      Badania doświadczalne wykazały odmienne reakcje układu immunologicznego w przypadku hipertermii umiarkowanej i skrajnej.
      Reakcje limfocytarne i stężenie cytokin w obu przypadkach różnią się.
      Hypertermia umiarkowana stosowana w postaci serii zabiegów daje stymulację układu immunologicznego. Natomiast skrajna hypertermia działa immunosupresyjnie.
      Reasumując wskazaniem do stosowania ciepłolecznictwa są przewlekłe schorzenia zapalne z niewielkim odczynem ogólnoustrojowym i brakiem ostrego odczynu wysiękowego.
      Oprócz stałych przeciwwskazań do leczenia ciepłem należy uwzględnić stan wydolności układu krążenia, wówczas możemy uzyskać optymalną termoregulacyjną odpowiedź organizmu.
      Ciepłolecznictwo jest jedną z podstawowych dziedzin fizykoterapii mających szerokie zastosowanie w schorzeniach pourazowych jak również zapalnych, są to zabiegi bezpieczne i obarczone nielicznymi przeciwwskazaniami.

Wskazania do miejscowego leczenia ciepłem w schorzeniach układu ruchu

•        Reumatyzm tkanek miękkich ( zapalenia mięśni i ścięgien, choroby ścięgien, entezopatie, przewlekłe periartropatie )

•        Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów obwodowych

•        Przewlekłe stany zapalne stawów, choroba Bechterewa (zzsk )

•        Fibromialgia ( reakcje indywidualnie zróżnicowane )

Przeciwwskazania do ciepłoterapii miejscowej

1.     Ostre stany zapalne stawów ( możliwe nasilenie odczynu zapalnego ), ostre periartropatie

2.     Zaostrzenie wtórnego odczynu zapalnego w zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych stawów

3.     Zapalenia naczyń

4.     Przepuklina krążka międzykręgowego w okresie ostrym

5.     Zaawansowane zaburzenia perfuzji naczyniowej, obrzęki, krwawienia, skaza krwotoczna

6.     Nowotwory, ciężkie schorzenia układu sercowo-naczyniowego, ostrożnie w przypadku ludzi starszych

7.     Zaburzenia termoregulacji

Piśmiennictwo

•        Buhring M.: Die Beeinflussung des Immunsystems durch Thermoitherapie. Z Phys Med. Baln Med. Klim, 1985; 14: 32-45

•        Mika T. Fizykoterapia 1997 str. 21-40

•        Spodaryk K. Rehabilitacja Med. Tom 4 Nr.2 str. 27-28

•        Sobieska M., Samborski W Interleukin .6 ( IL-6 ) after whole body cryotherapy. Eur J Phys Med. Rehab, 1993; 3 ( 5 ); 205

•        Wadowski A. Biuletyn OIL Nr.1/2004 str. 17-18

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zastosowanie ciepłolecznictwa w kosmetyce

Ciepłolecznictwo należy do najstarszych metod leczenia we wszystkich kulturach, bez względu na ich historyczne czy nawet regionalne odrębności. Ciepłolecznictwo, czyli leczenie ciepłem polega na dostarczeniu do ustroju energii cieplnej, poprzez wykorzystywanie ciepłych okładów lub powietrza o podwyższonej temperaturze(sauna).
Do wykonania ciepłych okładów lub kąpieli wykorzystuje się parafinę, fango, parafango lub borowinę. Gorące okłady nie przekraczają temperatury 50-55°C. Działanie polega na przegrzaniu skóry i tkanek głębiej położonych. Parafina i inne surowce pomimo wysokiej temperatury nie powodują oparzeń skóry, ponieważ w chwili zetknięcia się ze skórą natychmiast krzepną i tworzą cienką warstwę izolacyjną. Ciepło zmniejsza bóle, poprawia krążenie, wpływa na lepsze odżywienie tkanek, poprawia ich metabolizm. Efektami towarzyszącymi jest rozluźnienie mięśni i działanie relaksujące.
Zabiegi, w których wykorzystuje się bodźce cieplne są dość rozpowszechnione i znajdują swe zastosowanie zarówno w specjalistycznym leczeniu fizykoterapeutycznym jak i w kosmetyce. Do najprostszych źródeł przekazujących organizmowi ciepło w wyniku przewodzenia należą termofory, poduszki elektryczne czy woreczki z rozgrzanym piaskiem. Ciepło z tych urządzeń przenika do organizmu stosunkowo płytko i raczej nie daje efektów głębokiego przegrzania. Zabiegi te są powszechnie stosowane w warunkach domowych.
W warunkach gabinetów fizykoterapeutycznych i gabinetach kosmetycznych wykonuje się podobne zabiegi ciepłolecznicze. Z tymże inny jest ich przebieg i efekt, jaki chcemy uzyskać. Wśród wspólnych zabiegów ciepłoleczniczych wykonywanych w tychże odrębnych dziedzinach należy wymienić: saunę, parafinę, ciepłe peloidy (borowinę) i promieniowanie podczerwone(lampa sollux). To właśnie te zabiegi ciepłolecznicze, których zastosowanie spotyka się w kosmetyce, opiszę w mojej pracy.

BOROWINA
Zabiegi borowinowe kojarzone są raczej z terapią dla schorowanych i starych ludzi, przeprowadzaną w sanatoriach, okładami z borowiny leczy się tam głównie dolegliwości związane z narządami ruchu, czy przemianą materii. Prozdrowotne właściwości borowiny znane są od dawna, stąd gości ona w polskich uzdrowiskach już od połowy XIX wieku, służąc do ciepłych okładów, zawijań i kąpieli. Niedawno zaczęto wykorzystywać ją także w kosmetyce i ośrodkach odnowy biologicznej.
Leczniczy torf
Borowina jest rodzajem leczniczego torfu, naturalnym surowcem powstającym z roślin w wyniku rozkładu substancji organicznych przez mikroorganizmy (m.in. grzyby i bakterie). Torfy powstające w naszym kraju są bardzo dobrej jakości, nieskażone zanieczyszczeniami środowiska. Za najlepsze złoża uznaje się te występujące na Mazurach, w dolinie Dunajca, Polesiu i na Pojezierzu Pomorskim. Borowina zawiera wiele cennych składników, m.in. brom, potas, żelazo, magnez i mangan, fitoestrogeny, enzymy, cynk, ami...