Stanis�aw Maczek Od podwody do czo�ga Wspomnienia wojenne 1918_#1945 wydawnictwo "Orbis Books (London) Ltd", Londyn 1984 �o�nierzom moim z lotnej, szturmowego, kawalerii i 1 dywizji pancernej ksi��k� t� po�wi�cam Autor "Bo kto siedzi w Ojczy�nie i cierpi niewol�, aby zachowa� �ycie, ten straci Ojczyzn� i �ycie; a kto opu�ci Ojczyzn�, aby broni� Wolno�� z nara�eniem �ycia swego, ten obroni Ojczyzn�, i b�dzie �y� wiecznie." Mickiewicz "Ksi�gi Pielgrzymstwa Polskiego" Przedmowa Autora do drugiego wydania W pierwszym wydaniu "Od podwody do czo�ga" poda�em �o�nierskie sprawozdanie z dzia�a� naszych tak w kraju, jak i na obczy�nie. Nak�ad pierwszego wydania przez firm� "Tomar" w Edynburgu i jej wydawc� �p. Antoniego Herbicha jest ju� od dawna wyczerpany. Obecne drugie wydanie nak�adem "Orbisu" dotrze do r�k czytelnik�w w czterdziest� rocznic� walk Pierwszej Dywizji Pancernej o wyzwolenie Europy. Wdzi�czny jestem "Orbisowi", �e dzi�ki niemu moje wspomnienia znajd� zn�w ch�tnych czytelnik�w w kraju i na Zachodzie. Chcia�bym, by m�ode pokolenie Polak�w zna�o prawdziw� histori� walki wojsk polskich na obczy�nie o wolno�� i niepodleg�o�� narodu polskiego, kt�ra, mimo �e nie ma "ostrego strzelania", trwa nadal. Stanis�aw Maczek Przedmowa Wydarzeniem s� te wspomnienia wojenne jednego z najt�szych polskich dow�dc�w drugiej wojny �wiatowej, tw�rcy i dow�dcy pierwszej "lotnej" kompanii na podwodach w zaraniu naszej niepodleg�o�ci, pierwszego dow�dcy jednostki pancerno_motorowej w wojsku polskim w przededniu ostatniej wojny, w kampanii wrze�niowej i francuskiej, pierwszego dow�dcy naszej pierwszej dywizji pancernej w wyzwole�czej kampanii we Francji, Belgii, Holandii, w zwyci�skiej ofensywie ko�cowej na Wilhelmshaven. Jak�e bogaty ten zaw�d wojskowy m�odego Polaka chorwackiego pochodzenia, akademika lwowskiego, polonisty "filozofa" (ze szko�y Twardowskiego), kt�rego mobilizacja austriacka wyrwa�a z szereg�w naszego Zwi�zku Strzeleckiego i zamieni�a w "strzelca tyrolskiego" z doborowego pu�ku "Kaiser_Jaeger". Da�a mu w wyniku znakomit� cho� tward� szko�� przez lata wojny g�rskiej, wymagaj�cej w najwy�szym stopniu energii fizycznej i moralnej, zr�czno�ci, wytrzyma�o�ci, przytomno�ci umys�u, sztuki wyzyskania terenu, rzutko�ci, odwagi osobistej i dow�dczej, inicjatywy na ka�dym szczeblu. A tej inicjatywy, od razu powa�nie wykraczaj�cej poza zwyk�e ramy jego stopnia nigdy nie zabraknie m�odemu oficerowi_intelektuali�cie, gdy z upadkiem Austrii znajdzie si� b�yskawicznie w szeregach powstaj�cego wojska polskiego, poszukuj�c od razu okazji, by bi� si� za ukochany Lw�w. Co uderza w jego �yciu wojskowym, to niestrudzona praca my�li wci�� z��czona z wol� walki, nie s�abn�c� w najkrytyczniejszych sytuacjach, w kt�rych niejednokrotnie natchnienie przychodzi�o mu z pomoc�. Ale ksi��ka ta to nie tylko pami�tnik �wietnego i szcz�liwego �o�nierza, kt�ry nigdy humanist� by� nie przesta�. Jest od pocz�tku do ko�ca relacj� doskona�ego znawcy wojskowego rzemios�a, kt�ry zagadnienia nowoczesnej wojny nie tylko do gruntu przemy�la�, ale i eksperymentowa� od m�odo�ci. Sam tytuz�: "Od podwody do czo�ga" zawiera w sobie pewn� syntez�: poszukiwanie uparte jedynej drogi do zwyci�stwa w nowoczesnej wojnie, zaskoczenia przez po��czenie szybko�ci z pot�g� dzia�ania - zatem w warunkach polskich 1918 r. z si�� ogniow� broni samoczynnej przy os�onie strzelc�w. Wtedy z braku motor�w improwizuje por. Maczek "lotn�" sw� kompani� na podwodach i pokazuje, czym mo�e by� taka jednostka przez zwi�kszon� szybko�� ruch�w i spot�gowan� energi� bojow�, skoro wchodzi w walk� nie utrudzona marszami. Po tej kompanii przychodzi jego "batalion szturmowy" tak�e na wozach, w ramach 1. dywizji kawalerii. My�l ta sama, kt�ra si� w tej�e kampanii zaznaczy w zagonie samochodowym na Kowel; ale b�dzie to improwizacja dora�na. Idzie o stworzenie jednostek szybkich sta�ych, o wielkiej sile dzia�ania. Przysz�o�� w tym wskazuj� Liddell Hart (1927), Fuller (1928), de Gaulle (1934), Sikorski (1935). Wyrastaj� wielkie jednostki szybkie i pancerne w Niemczech i w Sowietach. A gdy wreszcie utorowa�a sobie i u nas drog� my�l powi�kszenia szybko�ci kawalerii przez jej zmotoryzowanie a jej pot�gi dzia�ania przez czo�gi i stworzenia kawalerii pancernej, na tego �wietnego piechura pada wyb�r jako dow�dcy pierwszej takiej jednostki zmorotyzowanej z przydaniem czo�g�w; jemu przypad�o zademonstrowa� stawiaj�c czo�o ca�emu XXIII korpusowi pancerno_motorowemu nieprzyjaciela, jak wielk� rol�, niewsp�miern� ze stosunkiem si� obustronnych mog�a by�a odegra� w tej kampanii nasza bitna i liczna kawaleria, gdyby obok tej 10 brygady kilka innych zdo�ano w por� zmotoryzowa� i upancerni�. A ju� by�a jakby ostrzegawcza ksi��ka Guderiana: "Achtung, Panzers". Swoim i obcym m�wi�a: tej pot�dze nic si� nie oprze. Maczek pokaza�, �e mo�na szczup�ymi si�ami skutecznie j� szachowa�. Cudownym by� zbieg okoliczno�ci, dzi�ki kt�remu gros brygady Maczka znalaz�o si� po przej�ciu granicy na W�grzech, stamt�d wyw�drowa�o szcz�liwie do Francji, tutaj ��cznie z wyewakuowanymi oficerami i szeregowymi formacyj czo�gowych stanowi�o mocn� podstaw� do sformowania dywizji pancerno_motorowej. W samych pocz�tkach jej tworzenia, gdy ostatnia wielka bitwa o Francj� bra�a obr�t krytyczny i ��dano od nas wprowadzenia tej dywizji w akcj� z alternatyw�: oddania �wie�o otrzymanego sprz�tu i broni dla jednostki francuskiej, gen. Maczek z nieomylnym swym instynktem �o�nierskim znalaz� wyj�cie - sam poszed� do walki z reprezentacyjnym niejako, kombinowanym oddzia�em i zaznaczy� krwawo udzia� swej brygady. Jej gros i trzy bataliony czo�g�w zosta�y na ty�ach i cho� bez sprz�tu znalaz�y si� w Wielkiej Brytanii. A p�niej, pojedynczo czy grupkami do��cza� zacz�li ci spod Montbard, i cudem prawdziwym sam genera� po nowym epizodzie swej Odyssei, o kt�rym daje pasjonuj�c� opowie��. Grunt �e by�o z kogo stworzy� mocne kadry dywizji pancernej w W. Brytanii. Brakowa�o dw�ch rzeczy do�� istotnych: ludzi i sprz�tu. Tymczasem wobec gro��cej inwazji trzeba by�o wej�� jako pe�nowarto�ciowe jednostki bojowe w sk�ad si� maj�cych broni� tej wyspy. Wszystko musia�o si� zamieni� w brygady i bataliony przewo�onej piechoty, w sk�adzie I Korpusu W.p., zanim nap�yw sprz�tu nie pozwoli� na przej�cie do pierwszej fazy motoryzacji, a wreszcie, zim� 1941, ukaza�y si� pierwsze czo�gi, dos�ownie jako nagroda dla naszych spieszonych czo�gist�w za doskona�� postaw� �o�niersk�. Odt�d szybko dojrzewa koncepcja naszej dywizji pancernej - i dow�dca korpusu patrzy� na post�py w tym kierunku z uczuciem, �e to si� dokonuje rzecz wielka a zarazem i z niepokojem, �e ten �ar�oczny noworodek ca�y korpus poch�onie. Poch�ania� istotnie zgodnie z etatami gros elementu kadrowego i specjalist�w, a gdy zawiod�y rachuby na wydobycie z Rosji niezb�dnego �o�nierza na uzupe�nienie, poch�on�� w ko�cu i same bratnie oddzia�y. Ale dojrza�a w ci�gu trzech lat dywizja tak wy�wiczona, z�yta i zgrana, jakby si� sk�ada�a nie z �o�nierzy tu�aczy cudem tu pozbieranych, ale ze starego, zawodowego regularnego wojska, wyposa�ona w sprz�t tak pot�ny, jak marzy� sobie przed laty w odwa�nej ksi��ce "Vers l'arm~ee du m~etier" pu�kownik de Gaulle. I taki by� na jej czele dow�dca, jakiego wyobra�a� sobie wtedy - nie w odleg�ym, g��bokim schronie przy lampce naftowej czekaj�cy na zestawienie wiadomo�ci, ale sam na polu walki, bezpo�rednio, osobi�cie j� prowadz�cy - dodajmy, �e jak Maczek pod Falaise z czo�gu dowodzenia, g�osem - a w nocy �pi�cy w wygrzebanym pod czo�giem dole. Ca�o�� ksi��ki napisana jest porywaj�co. Ale kampania w Normandii przedstawiona przez gen. Maczka to fragment epopei. Tylko �e roi si� on od tak rzeczowego, prozaicznego pozornie materia�u jak numery korpus�w i dywizyj niemieckich, z kt�rymi nasza pancerna musia�a przez trzy dni prowadzi� samotnie walki na wszystkie strony, liczby czo�g�w i dzia� zniszczonych, je�c�w wzi�tych - i liczby strat w�asnych, ci�kich, wielokrotnie mniejsze od niemieckich; za ka�dego �o�nierza polskiego zabitego lub rannego pod Falaise paru Niemc�w by�o w niewoli, a drugie tyle zabitych czy rannych. By� w tym zadziwiaj�cy zbieg okoliczno�ci, �e to polskiej dywizji przypad�o by� - jak wyrazi� si� marsz. Montgomery - korkiem zatykaj�cym butelk� z Niemcami - ale by�o mo�e i przewidywanie, �e ten polski korek ca�y ich nap�r wytrzyma. A by� i inny zbieg okoliczno�ci: �e w�r�d dywizji niemieckich, potrzaskanych tu przez nasz� dywizj� pancern� - by�a 2 dywizja pancerna, z kt�r� bi�a si� brygada Maczka pod Wysok� w pierwszych dniach kampanii wrze�niowej. Odwet by� jednak nie tylko na niej i na kilku innych - elicie niemieckiej broni pancernej. To by� punkt, w kt�rym rozstrzyga�y si� losy kampanii na Zachodzie. I w tym w�a�nie punkcie bro� polska odnios�a druzgoc�ce zwyci�stwo. Podobnie jak genera�owi Andersowi, zwyci�zcy spod Monte Cassino, tak i genera�owi Maczkowi, zwyci�zcy spod Falaise, zarzucaj� niekt�rzy w Kraju i na emigracji, �e wojska swego nie szcz�dzili w tych i innych bitwach. Straty w dywizji gen. Maczka by�y du�e, bolesne, ale nie wi�ksze ni� w dywizjach sprzymierzonych, a pomszczone sowicie. A na teori� wojny bez nara�ania si� na straty daje on dobitn� odpowied�. Istotnie...
magazyn13