nadzieja_korelat_uzalzenieni_od_Seksu.pdf

Seksuologia Polska 2008, 6, 2, 51–56

Marcin Wnuk, Mateusz Hędzelek, Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

P R A C A O R Y G I N A L N A

Nadzieja jako pozytywny korelat

szczęścia wśród Anonimowych

Uzależnionych od Seksu i Miłości

Hope as a positive factor for happiness among

Sex and Love Addicts Anonymous

Marcin Wnuk, Mateusz Hędzelek

Koło Naukowe Diagnozy i Leczenia Uzależnień Uniwersytetu Warszawskiego

Wstęp. Celem przeprowadzonego projektu badawczego było zbadanie, czy nadzieja wiąże się ze szczę-

ściem operacjonalizowanym za pomocą globalnych wskaźników w postaci pragnienia życia, pasji życia,

poczucia szczęścia z perspektywy kilku ostatnich dni, poczucia beznadziejności, satysfakcji z życia oraz

oceny zadowolenia z poszczególnych sfer życia.

Materiał i metody.

Materiał i metody. Zbadano 30 uczestników spotkań grup Anonimowych Uzależnionych od Seksu i Miłości.

Zastosowano następujące narzędzia badawcze: Indeks Nadziei Herth (HHI), Drabinkę Cantrila, Skalę Bezna-

dziejności Becka (BHS), skalę dotyczącą oceny zadowolenia z poszczególnych sfer życia oraz jednopytaniowe

skale dotyczące pragnienia życia, pasji życia i poczucia szczęścia z perspektywy ostatnich dni życia.

Wyniki.

Wyniki. Zanotowano istnienie związków pomiędzy nadzieją i prawie wszystkimi ogólnymi wskaźnikami szczę-

ścia, włączając pragnienie życia, pasję życia, ocenę szczęścia z perspektywy kilku ostatnich dni życia oraz

poczucie beznadziejności. Nadzieja korelowała również z oceną zadowolenia z 6 spośród 12 sfer życia: przyja-

ciół, zdrowia, perspektyw na przyszłość, osiągnięć życiowych, sposobów spędzania wolnego czasu oraz seksu.

Wnioski.

Wnioski. Nadzieja jest ważnym czynnikiem kształtującym poczucie szczęścia i zadowolenia z niektórych

sfer życia wśród Anonimowych Uzależnionych od Seksu i Miłości.

Seksuologia Polska 2008; 6 (2): 51–56

Słowa kluczowe: nadzieja, szczęście, dobrostan, jakość życia, Anonimowi Uzależnieni od Seksu i Miłości

młodego pokolenia Polaków, seksualizmy

Introduction. The aim of this study was to examine whether hope is related to happiness operationalized as

a subjective global feeling of satisfaction with life, desire to life, feeling of hopelessness, passion to life,

feeling of happiness in a few recent days, and perceiving contentment with a few domains of life.

Material and methods.

Material and methods. The sample consisted of 30 participants of Sex and Love Addicts Anonymous gro-

ups. The following tools were used: Herth Hope Index (HHI), Cantril Leader, Beck Hopelessness Scale (BHS),

scale regarding evaluation of contentment with particular domains of life, one-item scales regarding desire

to life, passion of life and feeling of happiness in a few recent days.

Results.

Results. Noticed relationships between hope and almost all global measures of happiness including desire

to life, feeling of hopelessness, passion of life and feeling of happiness in a few recent days. Hope was

related to six from twelve evaluating domains: friends, health, perspective on the future, life achievements,

ways of spending of free time and sex.

Conclusion.

Conclusion. Hope is a important factor in shaping of happiness and contentment with some areas of life

among Sex and Love Addicts Anonymous.

Polish Sexology 2008; 6 (2): 51–56

Key words: hope, happiness, well-being, quality of life, Sex and Love Addicts Anonymous

Adres do korespondencji: mgr psych. Marcin Wnuk

Komputronik S.A. ul. Wołczyńska 37, 60–003 Poznań

tel.: 664 934 268, e-mail: marwnuk@wp.pl

Nadesłano: 6.05.2008

Przyjęto do druku: 3.06.2008

www.seksuologia.med.pl

Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Wstęp.

Streszczenie

Wstęp.

Materiał i metody.

Wyniki.

Wnioski.

Introduction.

Abstract

Introduction.

Material and methods.

Results.

Conclusion.

Polish Sexology 2008; 6 (2): 51–56

Adres do korespondencji:

Seksuologia Polska 2008, tom 6, nr 2

Wstęp

uzależnionych od alkoholu uczęszczających na spo-

tkania grup samopomocy [9]. W psychologii nadzie-

ja jest ujmowana jako cnota, cecha charakteru lub

emocja [10–12]. Definiuje się ją jako wielowymiarową,

dynamiczną siłę życia, którą można scharakteryzo-

wać jako pewność osiągnięcia dobra, które dla oso-

by posiadającej nadzieję jest możliwe do osiągnię-

cia i osobiście znaczące [13]. Wydaje się, że odgry-

wa ona szczególną rolę w procesie zdrowienia osób

uzależnionych od seksu i miłości uczęszczających na

spotkania grup samopomocy. Anonimowi Uzależnieni

od Seksu i Miłości są wspólnotą funkcjonującą na

podstawie analogicznych zasad jak ich „protoplaści”

— Anonimowi Alkoholicy. Kierując się zasadami za-

wartymi w Programie 12 Kroków, udzielają sobie wza-

jemnie wsparcia w konfrontacji z uzależnieniem od

seksu i miłości [14]. Pierwszym krokiem do zdrowie-

nia jest przyznanie się do bezsilności wobec uzależ-

nienia. Następne szczeble Programu 12 Kroków za-

kładają oparcie się na „Sile Większej”, Bogu, jakkol-

wiek jest on pojmowany, przeprowadzenie obrachun-

ku moralnego, wyznanie istoty własnych błędów, za-

dośćuczynienie, dążenie do poznania i wypełnienia

woli Bożej oraz niesienie posłania innym uzależnio-

nym [14].

Założono, że nadzieja jako dyspozycja o charak-

terze psychologicznym, odporna na oddziaływania

obiektywnych czynników zewnętrznych, będzie tak

samo korelowała zarówno z najgłębszymi warstwa-

mi szczęścia w postaci pragnienia oraz pasji życia,

ogólnym poczuciem szczęścia, poczuciem bezna-

dziejności i satysfakcją z życia, jak i z zadowoleniem

z badanych sfer życia. Dodatkowo postanowiono

sprawdzić, czy ogólne wskaźniki szczęścia w postaci

pragnienia życia, pasji życia, poczucia szczęścia, sa-

tysfakcji z życia oraz poczucia beznadziejności są zwią-

zane z zadowoleniem z poszczególnych sfer życia.

W literaturze przedmiotu termin „szczęście” uży-

wany jest zamiennie z pojęciem „dobrostan” oraz „ja-

kość życia” [1–4]. Podejście do szczęścia w psycho-

logii wywodzi się z dwóch nurtów filozoficznych

— hedonizmu i eudajmonizmu [5–7].

Hedonistyczna wizja szczęścia odwołuje się do

przyjemności jako głównego motywatora ludzkich

zachowań. Według niej szczęście jest maksymali-

zacją przyjemnych przeżyć, które niekoniecznie mają

cielesny charakter, przy równoczesnej minimalizacji

doświadczeń przykrych oraz wywołujących smutek

[8]. Według zwolenników koncepcji eudajmonistycz-

nej szczęście jest wynikiem pełnego sensu i warto-

ściowych celów życia, na drodze realizacji potencjal-

nych możliwości jednostki [6]. Do koncepcji o cha-

rakterze eudajmonistycznym można zaliczyć cebu-

lową teorię szczęścia Czapińskiego. Według niej

szczęście jest wielowarstwową strukturą, której naj-

bardziej stabilnym i stałym elementem, najsilniej uod-

pornionym na działanie czynników zewnętrznych, jest

pragnienie i pasja życia [4]. Poziom pośredni struk-

tury szczęścia stanowi zadowolenie z własnego życia

jako całości, natomiast warstwą najbardziej powierz-

chowną jest ocena związana z odczuciami dotyczą-

cymi poszczególnych dziedzin życia. Pragnienie oraz

pasja życia są trwałymi dyspozycjami związanymi

z osiąganiem ważnych celów życiowych, z którymi

utożsamia się dana jednostka, osiągając poczucie

sensu życia i spełnienie w różnych obszarach swojej

egzystencji. Jest to również pozytywne nastawienie do

życia, jego ciągła afirmacja i pragnienie jego konty-

nuacji. Warstwa pośrednia w postaci zadowolenia

z życia jako całości stanowi konstrukt bardziej zależ-

ny od czynników zewnętrznych w stosunku do pra-

gnienia życia. Jest ona natomiast stabilniejsza od ocen

dokonywanych w stosunku do odpowiednich dziedzin

życia, których ewaluacja jest najsilniej determinowa-

na przez obiektywne warunki życia [4].

Wyniki badań dowodzą, że nadzieja jest istotnym

pozytywnym korelatem jakości życia, dobrostanu

i szczęścia. Nadzieja wydaje się ważnym czynnikiem

poprawy jakości życia i adaptacji do zaistniałych

warunków wśród jednostek doświadczających pod-

wyższonego poziomu stresu z powodu straty bliskiej

osoby, wśród umierających, jednostek pracujących

z pacjentami psychiatrycznymi oraz wśród pacjentów

przewlekle chorych. Pozytywne związki pomiędzy ja-

kością życia i nadzieją zostały stwierdzone u pacjen-

tów ze zdiagnozowanymi nowotworami, rodzin pa-

cjentów onkologicznych, pacjentów podlegających

opiece paliatywnej i ich rodzin, pacjentów psychia-

trycznych, pacjentów przewlekle chorych oraz u osób

Materiał i metody

W badaniach wzięło udział 30 osób uczęszcza-

jących na spotkania Wspólnoty Anonimowych Uza-

leżnionych od Seksu i Miłości. Wszystkie badane

osoby wyraziły zgodę na uczestnictwo w projekcie

badawczym. Kwestionariusze były rozdawane przez

psychologa, wypełniane w domu, a następnie zwra-

cane do niego przed rozpoczęciem kolejnego mityn-

gu wspólnoty Anonimowych Uzależnionych od Sek-

su i Miłości.

Średnia wieku badanych wyniosła 33,6 roku (od-

chylenie standardowe [SD, standard deviation ] =

= 8,68). W tej grupie kobiety stanowiły 27%, natomiast

mężczyźni — 73%.

www.seksuologia.med.pl

Marcin Wnuk, Mateusz Hędzelek, Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Użyto następujących narzędzi badawczych: Indek-

su Nadziei Herth (HHI, Herth Hope Index ), Drabinki

Cantrila, skali do mierzenia pragnienia życia, pasji

życia, poczucia szczęścia, narzędzia do badania sa-

tysfakcji z kilkunastu obszarów życia.

Szczęście było definiowane jako poznawczy bi-

lans życia odnoszący się do oceny pragnienia i pasji

życia, satysfakcji z życia jako całości dokonywanej

z 3 perspektyw czasowych (przeszłości, teraźniejszo-

ści i przeszłości) oraz ewaluacją poszczególnych

dziedzin życia dokonywaną ze względu na indywidu-

alne źródła wartościowania.

Drabinka Cantrila jest jedną z najpopularniejszych

metod wykorzystywanych do mierzenia jakości życia,

szczęścia i dobrostanu [6, 15–20]. Skala ta składa się

z jednego pytania. Respondent ocenia swoje ogólne

zadowolenie z życia w skali od 0 do 10. W programie

„Cebula”, prowadzonym przez Czapińskiego, po

2-miesięcznym odroczeniu uzyskano rzetelność 0,76

[6]. W innym projekcie współczynnik rzetelności po

przeprowadzeniu ponownego badania po dwóch la-

tach wyniósł 0,65 [21].

Skala Poczucia Beznadziejności Becka (BHS, Beck

Hopelessness Scale ) jako jedna z negatywnych miar

do badania dobrostanu psychicznego oraz jakości

życia jest dość powszechnie używanym narzędziem

badawczym [6, 18, 19, 22–25]. Odnosi się ona bezpo-

średnio do trzeciego elementu depresyjnej triady po-

znawczej — negatywnej i pesymistycznej oceny przy-

szłości [26]. Narzędzie to składa się z 20 twierdzeń,

na które respondent odpowiada twierdząco lub prze-

cząco, w zależności od tego, czy zgadza się z przed-

stawionymi twierdzeniami. Im wyższą liczbę punktów

uzyskuje badana osoba, tym większe jest jej poczu-

cie beznadziejności. Rzetelność dla całej skali, w za-

leżności od populacji, na której dokonywano pomia-

ru, oraz zastosowanej metody, kształtuje się w grani-

cach 0,65–0,93 [27–29]. Satysfakcje cząstkowe do-

tyczą zadowolenia z 16 dziedzin życia: małżeństwa,

wykształcenia, przyjaciół, pracy, sytuacji w kraju, sta-

nu zdrowia, perspektyw na przyszłość, sytuacji finan-

sowej rodziny, osiągnięć życiowych, sposobów spę-

dzania wolnego czasu, seksu, dzieci. Osoba badana

w skali 1–6 podaje stopień, w jakim jest zadowolona

z danej sfery swojego życia, lub wstawia 0, gdy dana

kategoria jej nie dotyczy [15].

Skala pragnienia życia składa się z jednej pozycji

testowej, na której respondent określa jedną z warto-

ści umieszczonej na kontinuum od 0 do 9, gdzie 0

oznacza całkowity brak pragnienia życia (odpowiedź:

„nie chcę mi się żyć”), natomiast 9 — najsilniejsze

z możliwych pragnienie życia (odpowiedź: „bardzo

mocno chce mi się żyć”). Średnia skali dla populacji

osób bezrobotnych wyniosła M = 7,41; SD = 2,38 [18].

Pasja życia jest skalą złożoną z jednego pytania.

Osoba badana wybiera jedną spośród trzech odpo-

wiedzi alternatywnych (nudne, zwyczajne, pasjonu-

jące). Średnia skali w badaniach Derbisa wyniosła

M = 1,25; SD = 0,56 [18].

Na skali szczęścia w ostatnich dniach badany

ocenia je, zakreślając jedną z czterech odpowiedzi:

niezbyt szczęśliwy, dość szczęśliwy, szczęśliwy, bar-

dzo szczęśliwy, M = 1,72; SD = 0,68 [18].

Indeks Nadziei Herth jest skalą wykorzystywaną

do pomiaru nadziei. Osoby badane udzielają odpo-

wiedzi na 12 pytań, wyrażonych w 4-stopniowej skali

Likerta od — „zdecydowanie zgadzam się” — 4 — do

„zdecydowanie nie zgadzam się” — 1 [30]. Skala ta

posiada zadowalające właściwości psychometrycz-

ne, jej rzetelność w odniesieniu do populacji osób

chorych wyniosła a = 0,97 [30]. Rzetelność badana

metodą test–retest wyniosła 0,91 [30]. Rzetelność tego

narzędzia w przytaczanym projekcie badawczym wy-

niosła a = 0,90.

Wyniki

Wyniki współczynników korelacji przedstawiono

w tabeli 1.

Zanotowano pozytywne korelacje o umiarkowa-

nej sile pomiędzy nadzieją a pragnieniem życia, pasją

życia, poczuciem szczęścia oraz silny negatywny

związek między nadzieją a poczuciem beznadziejno-

ści. Nie stwierdzono istnienia zależności pomiędzy

siłą nadziei i satysfakcją z życia. Zanotowano pozy-

tywne zależności o umiarkowanej sile pomiędzy na-

dzieją i zadowoleniem z 6 spośród 12 badanych ob-

szarów w postaci zadowolenia z przyjaciół, stanu

zdrowia, zadowolenia z perspektyw na przyszłość,

z osiągnięć życiowych, sposobów spędzania wolne-

go czasu oraz seksu. Zadowolenie z osiągnięć życio-

wych było w umiarkowanym stopniu pozytywnie sko-

relowane z pragnieniem życia, pasją życia, poczu-

ciem szczęścia, satysfakcją z życia oraz poczuciem

beznadziejności. Pragnienie życia łączyła pozytyw-

na zależność o umiarkowanej sile z zadowoleniem

z wykształcenia, zadowoleniem z pracy, zadowole-

niem z seksu. Pasja życia była pozytywnie skorelo-

wana z zadowoleniem z osiągnięć życiowych oraz

perspektyw na przyszłość. Poza zadowoleniem z osią-

gnięć życiowych i poczuciem szczęścia nie stwierdzo-

no związków tej zmiennej z zadowoleniem z innych

obszarów życiowych. Ogólna satysfakcja z życia,

oprócz związku z zadowoleniem z osiągnięć życio-

wych, łączyła pozytywną zależność o umiarkowanej

sile z zadowoleniem z wykształcenia, z perspektyw

na przyszłość oraz seksu. Również poczucie bezna-

www.seksuologia.med.pl

Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Tabela 1. Wartości współczynników korelacji uzyskane wśród Anonimowych Uzależnionych od Seksu i Miłości [źródło: badania własne]

0,66**

0,49**

0,32

0,43*

0,15

0,58**

0,29

0,51**

0,30

0,20

–0,72** –0,52**

–0,32 –0,41* –0,35

–0,12

0,18

–0,15 –0,26

0,24

–0,10

0,30

0,45*

0,05

0,27 0,43**

–0,43*

0,03

0,44**

0,18

0,31

–0,07

0,14

–0,38*

–0,23

0,38

0,12

0,40*

0,04

–0,23

0,18

–0,15

0,13

0,38*

0,50*

–0,02

0,02

0,24

0,27

–0,07

–0,16

0,03

–0,17

0,05

0,15

0,36*

–0,10

0,21

0,25

0,15

–0,32

–0,12

0,33

0,42

–0,30*

0,04

0,33*

–0,21

0,42*

0,32

0,37*

–0,54**

0,10

0,25

0,10

0,43*

0,25

0,05

–0,02

0,05

0,12

–0,11

–0,18

–0,29

0,11

0,13

0,11

0,20

0,15

0,41*

0,56** 0,69*

0,43* 0,35* 0,43*

–0,54** –0,27

0,52**

0,55**

0,38*

–0,06

0,28

0,13

0,18

0,50**

0,18

0,16

–0,11

0,15

–0,36

–0,21

0,36*

0,57** 0,54**

–0,20

0,08

0,19

0,39*

0,40*

0,38*

0,16

–0,04 0,54**

–0,44*

0,46*

0,53**

0,37*

0,20

–0,04

0,48** 0,26

–0,14

0,41*

0,11

0,24

–0,07

–0,06 –0,36

0,22

0,07

0,79**

–0,06

0,01

0,23

0,05

0,10

0,23

–0,21

–0,30

–0,19 0,38*

* p £ 0,05; ** p £ 0,01

1. Nadzieja; 2. Pragnienie życia; 3. Pasja życia; 4. Poczucie szczęścia; 5. Satysfakcja z życia; 6. Poczucie beznadziejności; 7. Zadowolenie z małżeństwa; 8. Zadowolenie z wykształcenia; 9. Zadowolenie z przyjaciół; 10. Za-

dowolenie z pracy; 11. Zadowolenie z sytuacji w kraju; 12. Zadowolenie ze stanu zdrowia; 13. Zadowolenie z perspektyw na przyszłość; 14. Zadowolenie z sytuacji finansowej rodziny; 15. Zadowolenie z osiągnięć życio-

wych; 16. Zadowolenie ze sposobów spędzania czasu wolnego; 17. Zadowolenie z seksu; 18. Zadowolenie z dzieci

Marcin Wnuk, Mateusz Hędzelek, Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

dziejności było negatywnie związane z zadowoleniem

z wykształcenia, perspektyw na przyszłość oraz z seksu.

przez oddziaływania mające terapeutyczny charak-

ter. Nadzieja jest również głównym czynnikiem leczą-

cym w procesie psychoterapii oraz predyktorem jej

skuteczności [9]. Dzięki niej człowiek odczuwa szczę-

ście, mając przeświadczenie o możliwości osiągnię-

cia jakiegoś konkretnego dobra lub wartościowych

bliżej niesprecyzowanych celów. W tym pierwszym

wypadku można mówić o nadziei partykularnej, na-

tomiast w tym drugim przypadku o nadziei mającej

zgeneralizowany charakter. Źródłem nadziei mogą

być zarówno oddziaływania natury psychologicznej,

jak i udział w grupie samopomocy [9]. W przypadku

członków grup samopomocy nadzieja jest konse-

kwencją rozwoju religijno-duchowej sfery życia [31–32].

Okazuje się, że duchowy obszar egzystencji odgry-

wa bardzo istotną rolę w powrocie do zdrowia osób

uzależnionych korzystających ze wsparcia grup sa-

mopomocy [33]. Oddziaływania terapeutyczne skie-

rowane na rozwój i kształtowanie nadziei na podsta-

wie duchowych przejawów funkcjonowania pacjen-

tów mogłyby się przyczynić do wzrostu efektywności

tej formy wsparcia. Niestety, wśród wielu terapeutów

i lekarzy można dostrzec opór wobec uznania ducho-

wości za naukowy obszar badań. Z jednej strony bu-

dzi ona pejoratywne skojarzenia, będąc utożsamianą

z religijnością. Z drugiej — jest ona przeciwstawiana

religijności jako twórcza, autentyczna, indywidualna

i autonomiczna wobec zesztywniałych, skostniałych

i zinstytucjonalizowanych form kultu religijnego.

Dyskusja

Hipoteza mówiąca o pozytywnej zależności po-

między siłą nadziei a poczuciem szczęścia została

w znacznej mierze potwierdzona. Zgodnie z wcze-

śniejszymi wynikami badań nadzieja okazała się istot-

nym korelatem szczęścia [9] niezależnie od tego, czy

wskaźnikami szczęścia były miary w znacznym stop-

niu zależne od obiektywnych warunków egzystencji,

czy takie, które nie są wrażliwe na wpływy czynników

zewnętrznych. Nadzieja okazała się pozytywnym ko-

relatem nie tylko ogólnych wskaźników szczęścia, ale

również zadowolenia z niektórych jego obszarów. Im

większą siłę nadziei posiadają członkowie wspólno-

ty Anonimowych Uzależnionych od Seksu i Miłości,

tym większe jest ich pragnienie życia, pasja życia,

poczucie szczęścia oraz niższy jest ich poziom po-

czucia beznadziejności. Są oni również bardziej za-

dowoleni z przyjaciół, stanu zdrowia, z perspektyw na

przyszłość, z osiągnięć życiowych, sposobów spędza-

nia wolnego czasu oraz seksu.

Hipoteza stwierdzająca istnienie zależności po-

między ogólnymi wskaźnikami szczęścia a zadowo-

leniem z poszczególnych dziedzin życia została tylko

częściowo potwierdzona, co oznacza, że ogólne po-

czucie szczęścia i satysfakcji z życia, podobnie jak

pragnienie i pasja życia niekoniecznie muszą się

przekładać na zadowolenia z jego poszczególnych

sfer. Jedynym korelatem wszystkich ogólnych wskaź-

ników szczęścia było zadowolenie z własnych osią-

gnięć życiowych. Innym ważnych korelatem szczęścia

Anonimowych Uzależnionych od Seksu i Miłości było

zadowolenie z wykształcenia, z perspektyw na przy-

szłość oraz seksu.

Przedstawione wyniki badań niosą ze sobą liczne

implikacje natury teoretycznej i praktycznej. Nadzie-

ja okazała się częstszym pozytywnym korelatem za-

dowolenia z badanych sfer życia w porównaniu z ogól-

nymi wskaźnikami szczęścia. Biorąc również pod

uwagę fakt, że siła nadziei była pozytywnym korela-

tem prawie wszystkich, poza satysfakcją z życia, ogól-

nych wskaźników szczęścia, można domniemywać,

że jest ona czynnikiem sine qua non szczęścia oraz

dobrostanu. Nadzieja wydaje się czynnikiem głębo-

ko zakorzenionym w strukturze psychicznej człowie-

ka, względnie niezależnym od obiektywnych warun-

ków egzystencji, będącą jednym z elementów dobro-

stanu jednostek. Można ją określić jako pewną dys-

pozycję osobowościową kształtującą się podczas

rozwoju osobniczego, na którą można wpływać po-

Wnioski

Wśród Anonimowych Uzależnionych od Seksu

i Miłości nadzieja jest istotnym korelatem zarówno dla

ogólnego poczucia szczęścia i dobrostanu, jak i za-

dowolenia z niektórych sfer życia, takich jak: przyja-

ciele, zdrowie, perspektywy na przyszłość, osiągnię-

cia życiowe, sposoby spędzania wolnego czasu oraz

seks.

Piśmiennictwo

1. Stelcer B. Jakość życia jako pojęcie subiektywne i wielowymiarowe. Pie-

lęgniarstwo Polskie 2001; 2: 227–233.

2. Trzebińska E. Psychologia pozytywna. Wydawnictwa Akademickie i Pro-

fesjonalne, Warszawa 2008.

3. Jaracz K. Sposoby ujmowania i pomiaru jakości życia. Próba kategory-

zacji. Pielęgniarstwo Polskie 2001; 2: 219–226.

4. Czapiński J. Psychologia szczęścia: przegląd badań teorii cebulowej.

Akademos. Warszawa–Poznań 1992.

5. Vittero J. Forgiveness and happiness. The differing contexts of forgive-

ness using the distinction between hedonic and eudajmonic happi-

ness. Journal of Happiness Studies. 2005; 6: 1–13.

6. Czapiński J. Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile

i cnotach człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

7. Ryan R.M., Deci E.L. On happiness and human potentials: A review of

research on hedonic and eudajmonic research. Annual Review of Psy-

chology 2001; 52: 141–166.

www.seksuologia.med.pl

Nadzieja jako pozytywny korelat szczęścia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: