odpowiedzi do panstwa i prawa.doc

1.ZNACZENIA TERMINU PAŃSTWO. 
Państwo jako grupa społeczna – To wielka grupa społeczna, sformalizowana, wyposażona w instytucję władztwa publicznego, obejmująca ludność zamieszkującą dane terytorium.
Państwo jako aparat państwowy – to ogół organów państwowych które działają z jego umocowania i na jego rzecz w ramach powierzonych im przez prawo kompetencji. 
Państwo jako podmiot prawa – występuje jako podmiot prawa wewnętrznego (występuje w charakterze podmiotu stosunków prawnych oraz jako władza publiczna) i międzynarodowego (występuje jako suwerenna jednostka geopolityczna utrzymująca stosunki z innymi państwami przez zawieranie umów, traktatów i porozumień oraz członkostwo w organizacjach międzynarodowych). 
Państwo jako jednostka geopolityczna – występuje gdy jest wyodrębnione terytorium, jedna władza zwierzchnia i grupa ludzi zamieszkująca to terytorium. 
 

2. TEORIE DOTYCZĄCE GENEZY PAŃSTWA. 
Teoria teologiczna – której twórcą był św. Augustyn. Uważał on że państwo jest tworem bożym bo każda władza pochodzi od Boga, państwo to instytucja pożyteczna której obywatel powinien być lojalny. Według św. Augustyna główną funkcją państwa jest funkcja represyjna czyli ma karać i ścigać przestępców aby zapewnić porządek i bezpieczeństwo. Innym ważnym przedstawicielem myśli średniowiecza to św. Tomasz z Akwinu który wyróżnił instytucję władzy – pochodzenia boskiego – od konkretnego jej sprawowania – która jest rzeczą ludzką. Cele państwa ujął on znacznie szerzej bo państwo według niego to organizator życia zbiorowego. Zadaniem państwa jest zapewnienie godziwych warunków życia doczesnego. 
Teoria umowy społecznej – odrzuca ona teorie o bożym pochodzeniu państwa i szuka przyczyn jego powstania. Wspólną cechą tych koncepcji był schemat rozumowania, który mówił że państwo istnieje od zawsze a stan przed państwowy określany jest mianem stanu natury i jakieś przyczyny skłoniły ludzi do zawarcia umowy społecznej powołującej do życia organizacje państwową. Teoria Thomasa Hobbesa – stan natury charakteryzował się tym że panowała w nim absolutna wolność. Ludzie nie poczuwali się do żadnych obowiązków i każdy korzystał jedynie z uprawnień a egoistyczna natura człowieka i rządza panowania nad innymi uczyniła z tego stanu wojnę wszystkich ze wszystkimi. Stan ten zmienił się po zawarciu umowy każdego z każdym w której władza nie była stroną. Ludzie rezygnowali ze swoich wolności w imię zyskania pokoju i bezpieczeństwa. Hobbes uważał że państwo jest jedyna organizacją wypełniającą życie ludzkie. Był przeciwnikiem partii politycznych, związków i korporacji zawodowych ponieważ to wszystko jest przyczyną potencjalnych konfliktów. Teoria Jana Lockea – stan natury rozumiał jako zgodne Zycie ludzi w którym jedyną niedogodnością było to że każdemu człowiekowi przysługiwało naturalne prawo do obrony swego życia i mienia przed naruszycielami. Ludzi ponoszą wtedy emocje i maja skłonność do przesadnego karania i dlatego potrzebny jest bezstronny arbiter do rozstrzygania sporów i ochrony naturalnych przysługujących praw. U Lockea umowa jest dwustopniowa (zgoda wszystkich powoduje powstania społeczeństwa - niewzruszalna, zgoda większości na przekazanie władzy i powołanie rządu – wzruszalna). Podstawowym zabezpieczeniem przed tym żeby władza nie przekształciła się w absolutną była koncepcja podziału władzy. Dopuszczał on inne formy organizacji życia zbiorowego gdyż państwo nie jest jedyną i wyłączną organizacją. Mogły istnieć partie polityczne, związki zawodowe i inne stowarzyszenia. Teoria Jana Jakuba Rousseau – charakteryzował on stan natury jako najpomyślniejszy okres w życiu ludzkości. W stanie natury ludzi początkowo żyli zgodnie w niewielkich grupach a tym co ich zróżnicowało było wynalezienie zboża i żelaza co spowodowało różnice majątkowe między ludźmi i podział na bogatych i biednych. Rzekomo dla ochrony wszystkich powstała organizacja państwowa która służyła jak się okazało tylko bogatym. Biedni buntowali się przeciwko takiemu stanu rzeczy stąd też całe dzieje ludzkości od momentu powstania państwa to ustawiczne rewolucje, konflikty i wojny. Aby wyjść z tego stanu należy zacząć wszystko od nowa i umówić się na nowych zasadach. Te nowe zasady to wolność i równość. Wszyscy oddaja na rzecz zbiorowości te prawa które posiadali żeby z powrotem otrzymać je na takich samych zasadach w postaci praw politycznych i cywilnych. Nie uznawał on podziału władzy gdyż cała suwerenna i niepodzielna władza należy do ludu. Opowiadał się za instytucją mandatu wiązanego. 
Teoria rozwarstwienia klasowego – sformułowana przez Fryderyka Engelsa i Karola Marksa. Uważali oni że państwo jest tworem które pojawiło się na pewnym etapie rozwoju życia społecznego a przyczyn powstania państwa należy szukać nie w czynniku zewnętrznym (podbój) tylko w czynnikach tkwiących wewnątrz danej społeczności a mianowicie w materialnych warunkach życia społecznego. Bezpośrednią przyczyną powstania państwa był rozpad ustroju rodowo-plemiennego i wzrost wydajności pracy i wielkie podziały pracy które doprowadziły do powstania własności prywatnej. Własność prywatna doprowadziła do rozwarstwienia społeczeństwa na posiadających i nieposiadających. Klasy posiadające dla zabezpieczenia własnych interesów dla zabezpieczenia przed wystąpieniami biednych stworzyły organizacje państwową. 
Teoria podboju – to koncepcja która pojawiła się w XIX wieku i nawiązywała do nauk przyrodniczych w szczególności do darwinizmu. Najsłynniejszą teoria podboju była teoria polaka Ludwika Gumplowicza który na życie społeczne patrzył jako na ustawiczną walkę różnych grup społecznych a szczególne znaczenie przypisywał walce ras. 
 

3. KONCEPCJA PAŃSTWA LIBERALNEGO – mówi nam iż naturalnym prawem człowieka jest wolność i własność. Z natury wynika że własność nie jest powszechna i zależy od tego że ludzie różnią się od siebie pracowitością, energią i uzdolnieniami. Takie idee zostały rozwinięte w doktrynie liberalizmu ekonomicznego której twórcami byli Adam Smis i Dawid Ricardo. Najlepszym rozwiązaniem jest brak ingerencji państwa w życie gospodarcze. Najwięcej siły i aktywności wyzwala wolna konkurencja nad rynkiem czuwa zaś tzw. Niewidzialna ręka regulująca procesy ekonomiczne. Funkcja państwa jest zapewnienie porządku i ładu publicznego na zewnątrz i wewnątrz, zapewnienie i dbanie o tzw. Instytucje użyteczności publicznej niezbędne do życia gospodarczego, powinno dbać o edukację społeczeństwa oraz poziom kultury. Taka koncepcja państwa została nazwana przez La Sala koncepcją państwa – stróża nocnego. Cechą charakterystyczna było hasło taniego rządu który tak naprawdę jest do niczego nie potrzebny. Ale mimo to Smis odróżnił wydatki konieczne od reprezentacyjnych które zależą od stopnia zamożności społeczeństwa. 
KONCEPCJA INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO – pojawiła się w latach 60 XVIII wieku i nazywała się inaczej koncepcją państwa socjalnego. Uważano że spontanicznie działające mechanizmy gospodarcze są niewystarczające i państwo powinno być koordynatorem i stymulatorem pewnych procesów gospodarczych w celu zmniejszenia dysproporcji majątkowych, zwiększenia konsumpcji i udziału całego społeczeństwa w podziale dochodu narodowego. Rzecznikiem tych nowych funkcji był Kejnes który uważał że państwo powinno czuwać nad obrotem pieniężnym i stosować właściwą politykę podatkową przerzucając część wydatków na kapitał prywatny. Interwencjonizm bezpośredni – nacjonalizacja pewnych sektorów gospodarki. Interwencjonizm pośredni – państwo wraz z kapitałem prywatnym prowadzą pewne działania za pośrednictwem banków. Państwo w tej koncepcji stało się jednym wielkim właścicielem i pracodawcą, kierownikiem życia gospodarczego i jako takie przejęło na siebie ciężar zapewnienia ludziom pracy, opieki zdrowotnej, ubezpieczeń społecznych i bezpłatnego szkolnictwa. Takie państwo czasami nazywano państwem opiekuńczym. 
 

4. FUNKCJE PAŃSTWA – to główne kierunki jego działalności realizujące zadania jakie państwo sobie stawia, określone celami które państwo chce osiągnąć. Istnieją szerokorozumiane funkcje założone i rzeczywiste. Ze względu na strukturę społeczną wyróżniamy: ogólnonarodowe i klasowe. Ze względu na czas trwania funkcji wyróżniamy: trwałe i czasowe. Ze względu na terytorium wyróżniamy: zewnętrzne (obrony, ataku, status quo) i wewnętrzne (organizowania, regulowania, ochronna, gospodarcza, socjalna, kulturowa). Ze względu na podmioty które podejmują działalność państwa wyróżniamy: ochronne, adaptacyjne, innowacyjne. 
 

5. TYPOLOGIE PAŃSTWA 
Typologie idealne – Maxa Webera – to teoria akceptacji władzy i wyróżniała: typ państwa charyzmatycznego (w państwie rządzi osoba z charyzmą), tradycjonalistycznego (uznaje się władzę za którą stoi tradycja) i racjonalistycznego (osoba która rządzi wybrana jest na podstawie jakichś konkretnych i racjonalnych przesłanek) . 
 

6. PAŃSTWO – to sformalizowana grupa społeczna wyposażona w instytucję władztwa publicznego obejmująca ludność zamieszkującą dane terytorium. To wielka grupa społeczna. 
NARÓD – to wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym i przejawiająca się w świadomości swych członków. 
 

7.CECHY PAŃSTWA - państwo to organizacja polityczna, przymusowa, terytorialna, suwerenna, wyposażona w aparat państwowy i sformalizowana. 
 

8. PRZYMUSOWY CHARAKTER PAŃSTWA – rozumiany jest w dwóch znaczeniach. Po pierwsze władza oparta jest na przymusie zarówno formalnym jak i nieformalnym tzn. ma możliwość wpłynąć na zachowanie podmiotu podległego władzy w pożądanym kierunku. Sytuacja przymusu polega na tym że nie dostaniesz tego na czym ci zależy albo zabrane ci zostanie coś na czym ci zależy i jest dla ciebie cenne. Po drugie przymusowość państwa polega na tym że przynależność do państwa nie zależy od swobodnego wyboru człowieka. Stajemy się obywatelami jakiegoś państwa zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym państwie. 
 

9. OBYWATELSTWO – to trwały prawny związek człowieka z państwem. Nabywa się je w sposób pierwotny lub wtórny. Sposób pierwotny polega na nadaniu obywatelstwa z racji urodzenia i są dwie generalne zasady nabycia obywatelstwa w sposób pierwotny. Zasada prawa krwi – obywatelstwo nabywa się niezależnie od miejsca urodzenia w zależności od obywatelstwa rodziców. Zasada prawa ziemi – obywatelstwo nabywa się w chwili przyjścia na świat na danym terytorium. 
 

10. SUWERENNOŚĆ – to nieodłączna cecha każdej władzy państwowej. Suwerenność oznacza niezależność. W pełni koncepcję suwerenności władzy państwowej sformułował Johann Bode. Cechy suwerennej władzy państwowej: władza absolutna, niepodzielna, niezależna od czynników wewnętrznych i zewnętrznych, niezależna od zobowiązań poprzedników i władza trwała. Suwerenność zewnętrzna – to niezależność od innych państw czy organizacji międzynarodowych. Suwerenność wewnętrzna – niezależność zwierzchnich władz wobec wszelkich podmiotów i ich organizacji znajdujących się na terenie danego państwa. 
 

11. FORMA PAŃSTWA – to cecha państwa która charakteryzuje państwa pod względem budowy organów władzy, struktur terytorialnych, stylu rządzenia. Na formę państwa składają się trzy elementy: budowa naczelnych organów władzy i ich wzajemne relacje, organizacja terytorialna państwa, styl i metody rządzenia zwane reżimem politycznym. 
 

12. MONARCHIA – to taka forma państwa gdzie władza należy do jednego człowieka. Władza ta jest dana na czas nieokreślony czyli dożywotnio. Rodzaje monarchii : absolutna, konstytucyjna, parlamentarna . 
REPUBLIKA – to taka forma państwa gdzie najwyższa władza należy do kolegialnego i wieloosobowego organu czyli do parlamentu powoływanego na określony czas. Rodzaje republik: arystokratyczna, demokratyczne 
 

13. MONARCHIA ABSOLUTNA - cała władza należy do jednego człowieka który przed nikim nie odpowiada i nie jest kontrolowany, z nikim się też tą władzą nie dzieli a sposób zorganizowania władzy oparty jest na zasadzie jednolitości władzy. 
 
MONARCHIA PARLAMENTARNA - polega na tym że głównym organem władzy staje się parlament do którego należy władza ustawodawcza i kontrola nad rządem zaś rola monarchy sprowadzona jest do funkcji reprezentacyjnych, sposób zorganizowania władzy oparty jest na zasadzie podziału władzy. 
 

14. REPUBLIKA DEMOKRATYCZNA - polega na tym że wszystkim obywatelom przysługują prawa wyborcze. 
REPUBLIKA ARYSTOKRATYCZNA - członków do parlamentu wybierali tylko niektórzy członkowie społeczeństwa, nie wszyscy mieli prawo wyborcze. 
 

15. DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA – polega na tym że każdy obywatel bierz udział w stanowieniu prawa oraz jego wykonywaniu. Do podstawowych form demokracji bezpośredniej należy: zgromadzenie ludowe, referendum, veto ludowe, inicjatywa ludowa. 
DEMOKRACJA POŚREDNIA – polega na tym że obywatele wybierają swoich przedstawicieli którzy ich reprezentują. 
 

16. MANDAT ZWIĄZANY – wybrany przedstawiciel reprezentuje interesy tych którzy go wybrali jest związany ich instrukcjami i odpowiedzialny przed nimi. Może być w każdej chwili odwołany. 
MANDAT WOLNY – wybrany przedstawiciel reprezentuje cały naród a nie grupę która go wybrała. Nie jest związany poleceniami jakiejś grupy wyborców i nie może być odwołany do końca mandatu. 
 

17. ZGROMADZENIE LUDOWE – zebranie wszystkich obywateli w jednym miejscu i podejmowanie decyzji. 
REFERENDUM – podejmowanie decyzji przez lud w różnych miejscach w tym samy czasie. 
VETO LUDOWE – pewna liczba obywateli może zgłosić sprzeciw przeciwko lub wobec jakiemuś prawu. 
INICJATYWA LUDOWA – pewna liczba obywateli uprawnionych może wnieść projekt ustawy do parlamentu. 
 

18. ZASADA JEDNOLITOŚCI WŁADZY – cała władza spoczywa w rękach jednego organu. 
ZASADA PODZIAŁU WŁADZY – to reakcja na omnipotencję władzy jednolitej. Władza została podzielona miedzy różne organy. 
 

19. ZASADA PODZIAŁU WŁADZY – polega na tym że na płaszczyźnie funkcjonalnej wyróżnia się: władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Takiemu podziałowi odpowiada podział na płaszczyźnie organizacyjnej a za tym idzie też podział personalny czyli ta sama osoba nie może pełnić roli ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władze te są rozdzielne ale współpracują ze sobą i nawzajem się hamują. 
 

20. SYSTEM RZĄDÓW – mówi nam o wzajemnych relacjach pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą. Występują następujące systemy rządów: parlamentarny (parlamentarno-gabinetowy, kanclerski), prezydencki, parlamentarno-prezydencki. 
 

21. CECHY SYSTEMU PARLAMENTARNO GABINETOWEGO – istnieje dwuczłonowa władza wykonawcza, głowa państwa powołuje szefa gabinetu i na jego wniosek członków gabinetu co wymaga akceptacji parlamentu, gabinet jako całość oraz poszczególni członkowie ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, zarówno Glowa państwa jak i cały gabinet ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną, władza wykonawcza może rozwiązać parlament i doprowadzić do wcześniejszych wyborów. 
 

22. CECHY SYSTEMU PREZYDENCKIEGO – istnieje jednoczłonowa władza wykonawcza, prezydent jest głową państwa i szefem władzy wykonawczej i pochodzi z wyborów powszechnych, ścisłe rozdzielenie władzy ustawodawczej i wykonawczej czyli prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej, zakaz łączenia członkostwa w parlamencie i władzy wykonawczej, prezydent nie ma możliwości wcześniejszego rozwiązania parlamentu. 
 

23. REŻIM POLITYCZNY – mówi nam jakie występują relacje pomiędzy władzą a społeczeństwem. 
REŻIM DEMOKRATYCZNY – to taki rodzaj relacji między społeczeństwem a władzą gdzie społeczeństwo ma faktyczny wpływ na władzę. 
REŻIM AUTOKRATYCZNY – to taki rodzaj relacji między społeczeństwem a państwem gdzie władza nie liczy się ze społeczeństwem mimo że nawet obowiązujące prawo gwarantuje takie stosunki z różnych powodów. Występują następujące rodzaje reżimu autokratycznego: policyjny (istnieje szereg drobiazgowych przepisów prawnych które regulują różne sfery życia publicznego), wojskowy (to taki styl rządzenia gdzie wojskowi obejmują najwyższe funkcje i organy w państwie i rządzą tak jakby wydawali rozkazy i ciągle realizując wizję wojska), totalitarny (to państwo które wchłania całe życie obywateli z rozbudowanym aparatem przymusu z objęciem wszystkich dziedzin życia państwo jest własnością jednej partii). 
 

24. PAŃSTWO UNITARNE – jednolite – występuje w nich jeden najwyższy organ władzy, jeden system organów władzy, występują organy centralne i podporządkowane im organy terenowe, występuje jeden system prawa dla całego państwa. 
PANSTWO FEDERACYJNE – złożone – państwa przystępując do federacji częściowo zrzekają się swojej suwerenności na rzecz władzy wspólnej całej federacji lecz pozostawiają sobie pewien stopień samodzielności. Występuje dualizm podstawowych organów państwowych. Federacja jest trwałym związkiem państw. 
KONFEDERACJA – czasowy związek państw które przystępując do konfederacji zachowują swoja suwerenność. Konfederację zawiązuje się dla jakiegoś konkretnego celu i po jego osiągnięciu ulega ona rozwiązaniu. 
 

25. MECHANIZM PANSTWOWY – to ogół organów państwowych które składają się na aparat państwowy oraz wszelkie siły polityczne i społeczne związane z funkcjonowaniem państwa. 
APARAT PAŃSTWOWY – to ogół organów państwowych za pomocą których państwo realizuje swoje funkcje. 
ORGAN PAŃSTWOWY – to jednostka lub zespół ludzi wyposażony przez prawo w określony zakres uprawnień władczych i realizująca go w określonym trybie. 
URZĄD – we właściwym tego słowa znaczeniu – to zespół osób dysponujących odpowiednim zespołem środków technicznych i materialnych niezbędnych do realizacji funkcji danego organu państwowego. 
 

26. KRYTERIA KLASYFIKACJI ORGANÓW PAŃSTWOWYCH – ze względu na budowę (jednoosobowe, wieloosobowe), ze względu na czas trwania organu (kadencyjne, dożywotnie), ze względu na sposób funkcjonowania (stałe, periodyczne), ze względu na sposób powołania (ustawowe i konstytucyjne, pierwotne i wtórne), ze względu na kompetencje (decydujące i doradcze, wyłączne i wymienne, rządowe i samorządowe, centralne i lokalne, ustawodawcze i wykonawcze i sądownicze, zwyczajne i specjalne), ze względu na wzajemne stosunki ( najwyższe, samodzielne, niesamodzielne). 
 

27. PARTIA POLITYCZNA – to dobrowolna organizacja występująca pod określoną nazwą która chce wywierać wpływ na życie polityczne demokratycznymi metodami, jej sensem istnienia jest zdobycie i utrzymanie władzy. 
GRUPA NACISKU – to grupa ludzi formalna lub nieformalna która nie chce zdobyć władzy ale chce zdobyć i wywierać wpływ na władzę dla załatwienia jakiegoś własnego interesu. 
 

28. SYSTEM PARTYJNY – jest to układ wszystkich partii politycznych a także organizacji partyjnych. Występują następujące systemy partyjne: system jednopartyjny, system dwupartyjny, system wielopartyjny (rozbicie wielopartyjne, system dwublokowy, system kooperacji partii). 

29. ZWIĄZKI PAŃSTWA Z PRAWEM: 
- genetyczne – państwo i prawo kształtowały się mniej więcej równolegle ale najpierw było państwo a potem prawo; 
- funkcjonalne – państwo dla prawa (twórcą prawa jest państwo, państwo gwarantuje realizacje prawa pod groźbą przymusu państwowego); prawo dla państwa (prawo legitymizuje władzę państwową i określa sposób wybierania tej władzy, za pomocą prawa państwo wypełnia swoje funkcję i realizuje swoje zadania, prawo wyznacza położenie człowieka wobec władzy jak i wobec innych obywateli, prawo pełni funkcję kulturotwórczą). 
 

30. FORMALNE PAŃSTWO PRAWNE – to takie państwo gdzie za pomocą prawa określony jest zakres władzy państwowej. Koncepcja taka pojawiła się jako reakcja na absolutyzm państwowy. Prawo wyznacza obowiązki, zakres władzy, nakazy i zakazy oraz stosunki między obywatelami. 
MATERIALNE PAŃSTWO PRAWNE – to formalne państwo prawne które przyznaje nam podstawowe wolności i swobody i skuteczne środki obrony przed nadużyciami władzy. Mówi nam o materii prawa i tego jak daleko to prawo sięga w życie społeczeństwa. 
DEMOKRATYCZNE PAŃSTWO PRAWNE – to materialne państwo prawne gdzie władza liczy się z obywatelami i prawo służy obywatelom. Państwo takie gwarantuje obywatelom podstawowe prawa i wolności. 

PRAWO

1. RODZAJE NORM POSTĘPOWANIA 
Norma postępowania – to wypowiedź językowa wskazująca jak określeni adresaci lub adresat w danych okolicznościach powinien się zachować. 
Indywidualne – określają adresata co do tożsamości oraz dokładnie okoliczności. 
Generalne – adresat i okoliczności wskazane są generalnie. Określenie adresata następuje na trzy sposoby: poprzez podanie cechy rodzajowej, poprzez użycie zaimka osobowego, poprzez podanie stanowiska. 
Konkretne – w normie wskazane jest zachowanie jednorazowe. 
Abstrakcyjne – w normie wskazane jest zachowanie wielokrotne. 
Autonomiczne – (wewnętrzne) – w których adresat i twórca normy to ta sama osoba. 
Heteronomiczne – (zewnętrzne) – w których adresat i twórca normy to dwie różne osoby. 
 

1. RODZAJE UZASADNIENIA OBOWIĄZYWANIA NORMY 
Sposób uzasadnienia obowiązywania normy – to jest to co odróżnia normę prawną od innych norm. To pewnego rodzaju argumentacja która sprawia że norma prawna uznawana jest za obowiązującą. 
Norma obowiązującą (wiążąca) – to taka której każdy powinien się podporządkować z którą każdy powinien się liczyć i wyznacza ona zachowanie. Są trzy rodzaje uzasadnienia obowiązywania norm: aksjologiczne (uważam normę za obowiązującą bo zgadzam się z jej treścią i jest ona dobra i mieści się w systemie moich wartości), tetyczne (uważam normę za obowiązującą bo tę normę stworzył ktoś kto ma nade mną władzę), behawioralne (uważam normę za obowiązującą bo w moim środowisku większość ludzi postępują zgodnie z tą normą). 
 

2. CECHY NORMY PRAWNEJ 
Cechami charakterystycznymi normy prawnej jest: generalne określenie adresata i okoliczności, abstrakcyjność bo nikt nie tworzy normy dla konkretnego zachowania, ma charakter heteronomiczny i uzasadnienie tetyczne wystarczy dla uznania normy za obowiązującą. 
 

3. RELACJE MIĘDZY PRAWEM A MORALNOŚCIĄ 
Uregulowania zbieżne – polegają na tym że temu samemu adresatowi w tych samych okolicznościach to samo zachowanie jest nakazane lub zakazane zarówno przez normę prawną i moralną. 
Uregulowania rozbieżne – polegają na tym że temu samemu adresatowi w tych samych okolicznościach tego samego zachowania zakazuje norma prawna a nakazuje norma moralna lub odwrotnie tzw. Sprzeczność radykalna – wybierając jedną normę łamiemy drugą. Instytucja dozwolenia – to element który pozwala uniknąć sprzeczności radykalnej dając człowiekowi możliwość wyboru w stosowaniu norm. 
Uregulowania indyferentne – polegają na tym że pewnymi zachowaniami interesuje się prawo a moralność się nie wypowiada na ten temat i odwrotnie o pewnych kwestiach mówi moralność a prawo tam nie ingeruje. 
 

4. RÓŻNICE MIĘDZY PRAWEM A MORALNOŚCIĄ 
W państwie jednolitym (unitarnym) występuje jeden system prawny ale równolegle może być wiele systemów moralnych. 
System prawny jest sformalizowany, tworzony według określonych procedur, jest spisany językiem prawnym, moralny powstaje spontanicznie jest bardziej elastyczny i przez to powstaje pewna dowolność jego interpretacji. 
Przestrzeganie norm prawnych prawodawca zabezpiecza sankcją która jest sformalizowana i konkretna za konkretne naruszenie normy (sankcja skupiona), sankcja moralna zależna jest od środowiska w którym panują określone normy (sankcja rozsiana). 
Obowiązywanie norm moralnych jest uzależnione od posłuchu i akceptacji jej adresatów, norma prawna jest najczęściej narzucona przez prawodawcę niezależnie od jego akceptacji. 
Przekazywanie norm moralnych jest przeważnie ustne i nie koniecznie podawane do ogólnej wiadomości, normy prawne są spisane i podane do wiadomości adresatów w sposób określony przez prawo. 
Norma prawna reguluje nasze zachowania widoczne i uchwytne, zewnętrzne, moralna zaś ingeruje w myśli, uczucia, intencje czyli w to co jest niewidoczne. 
 

5. ELEMENTY NORMY PRAWNEJ 
Hipoteza – mówi o adresacie normy i okolicznościach stosowania tej normy. Typowa hipoteza ma postać zdania warunkowego. Im bardziej szczegółowo określona hipoteza to norma ma węższy zakres zastosowania. Im szerzej określona hipoteza tym norma ma szerszy okres zastosowania. Jeśli norma nie ma określonego adresata oznacza że wszyscy podlegający prawu podlegają tej normie. Jeśli norma nie ma określonych okoliczności to normie podlegają wszyscy przebywający w tych okolicznościach z wyjątkiem sytuacji szczególnych wymienionych w prawie. 
Dyspozycja – mówi o zachowaniu danego adresata w danych okolicznościach. Bez dyspozycji dana wypowiedź nie jest normą prawną. Przedmiotem dyspozycji jest ludzkie zachowanie a to zachowanie może przybrać postać czynu bądź czynności konwencjonalnej. Dyspozycja może nasze zachowanie czynić przedmiotem obowiązku (nakazy i zakazy) albo może pewnych zachowań dozwalać czyli dawać wybór. 
Sankcja – to możliwość wystąpienia pewnej dolegliwości, konsekwencji wobec adresata który narusza dyspozycję. Pewna liczba norm jest bez sankcji i jest to wtedy nazywane prawem niedoskonałym. Wyróżniamy sankcje represyjne, egzekucyjne i nieważności. 
 

6. CZYN – może polegać na działaniu jak i na zachowaniu. Czyn jest to zachowanie psychofizyczne o jednoznacznym przebiegu i jego skutkach. To takie zachowanie co do którego nikt nie ma wątpliwości i którego skutki są ewidentne. 
CZYNNOŚCI KONWENCJONALNA – to takie zachowania które na mocy pewnych norm nabierają jakiegoś szczególnego znaczenia różnego od ich prostego przebiegu i skutków (stanowienie prawa, wyrokowanie przez sędziów, podpisanie umowy).
DOZWOLENIE MOCNE – jest sformułowane przez prawo i ma różne skutki prawne. 
DOZWOLENIE SŁABE – wszystko to co jest dozwolone ale nie jest regulowane przez prawo i nie ma skutków prawnych. 
 

7. RODZAJE SANKCJI PRAWNYCH 
Sankcja represyjna – to taka sankcja którą są zagrożone czyny społecznie niebezpieczne (przestępstwa i wykroczenia) naruszające bądź zagrażające najważniejszym dobrom zbiorowym bądź indywidualnym. Polega na pozbawieniu tego kto narusza normę prawną cennych dóbr i wartości tj. wolności, mienia za pomocą środków karnych. Celem tej sankcji jest ukaranie za wyrządzenie zła i jest to funkcja odwetowa. Występuje też funkcja prewencyjna. 
Sankcja egzekucyjna – polega na tym że zmusza się tego kto złamał normę prawną do takiego zachowania i jego skutków które by wystąpiły gdyby dobrowolnie zastosował normę prawną. Polega również na tym że jeżeli ktoś naruszył normę prawną zakazującą i w wyniku tego powstała jakaś szkoda zmusza się do jej naprawienia albo przez przywrócenie stanu poprzedniego albo gdy to jest niemożliwe przez zasądzenie ekwiwalentu pieniężnego. 
Sankcja nieważności – dotyczy tylko czynności konwencjonalnych ponieważ czyn nie może być nieważny. Polega na tym że jeżeli czynność została dokonana niezgodnie z prawem uważamy ją za nieważną a jeśli były jakieś skutki prawne to te skutki należy usunąć. Są dwa rodzaje nieważności: nieważność z mocy prawa i nieważność względna (brak świadomości, groźba bezprawna, pozór, błąd). 
 

8. KONCEPCJE BUDOWY NORMY PRAWNEJ 
Koncepcja trójczłonowa – żeby istniała norma prawna wypowiedź musi zawierać hipotezę, dyspozycję i sankcję. 
Koncepcja norm sprzężonych – mówi nam że hipoteza dyspozycja i sankcja nie mieszczą się w jednej normie bo właściwie sankcja jest odrębną normą. Wyróżnia się tutaj normę sankcjonowaną która składa się z hipotezy i dyspozycji oraz normę sankcjonującą która składa się również z hipotezy i dyspozycji i jest ustanowiona na wypadek złamania normy sankcjonowanej. Hipoteza mówi tu o fakcie naruszenia normy sankcjonowanej a dyspozycja daje informacje o sankcji. Norma sankcjonująca ma dwóch adresatów. Adresat pierwotny jest to adresat normy sankcjonowanej a wtórny to organ władzy państwowej upoważniony do wymierzenia sankcji. 
 

9. PRZEPIS PRAWNY I RODZAJE PRZEPISÓW PRAWNYCH 
Przepis prawny – to zwykle pojedyncze zdanie wyodrębnione w akcie normatywnym jako artykuł, paragraf, ustęp, punkt w którym zawarte są elementy budowy normy prawnej. 
Z uwagi na treść przepisów prawnych wyróżniamy: MATERIALNE (mówią o obowiązkach – nakazy i zakazy – uprawnieniach i formułują sankcje); FORMALNE (mówią jak wygląda przymusowa realizacja przepisó...