1.       Geneza UE

2.       Zasady naczelne

3.       Źródła prawa

4.       Ogólne instytucje

5.       Filar II i III

6.       Euro (jako waluta)

7.       Instytucje finansowe

8.       Cztery wolności

9.       Prawa człowieka

10.   Polityka regionalna i fundusze UE

Ad 1.

1945-1959

Europa w dobie pokoju – początki współpracy:

Unię Europejską utworzono po to, aby położyć kres krwawym wojnom, wybuchającym często pomiędzy sąsiadującymi krajami, z których najstraszliwszą była II Wojna Światowa. Od 1952 r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali jednoczy gospodarczo i politycznie państwa Europy, by tym samym zapewnić długotrwały pokój. Założyło ją sześć krajów: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Lata pięćdziesiąte upływają pod znakiem zimnej wojny pomiędzy Wschodem a Zachodem. W 1956 r. na Węgrzech czołgi radzieckie kładą kres protestom przeciwko reżimowi radzieckiemu. Rok później Związek Radziecki, wysyłając na orbitę okołoziemską pierwszego sztucznego satelitę „Sputnik 1”, przejmuje pałeczkę w wyścigu w zdobywaniu przestrzeni kosmicznej. Rok 1957 to również data utworzenia na podstawie traktatu rzymskiego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), innymi słowy „wspólnego rynku”.

1960-1969

„Szalone lata sześćdziesiąte” – epoka wzrostu gospodarczego:

Lata sześćdziesiąte są świadkiem narodzin „kultury młodzieżowej”. Zespoły takie jak Beatlesi, przyciągając przy każdym pojawieniu się olbrzymie tłumy nastoletnich fanek, stanowią jedną z sił napędowych rewolucji kulturalnej i poszerzają przepaść międzypokoleniową. To pomyślny okres dla gospodarki, miedzy innymi ze względu na likwidację ceł w handlu pomiędzy państwami członkowskimi. Państwa te postanawiają również wspólnie sprawować kontrolę nad produkcją żywności, tak by nikomu jej nie zabrakło. Wkrótce dzięki takiej polityce pojawiają się nawet nadwyżki żywności. Maj 1968 przechodzi do historii pod znakiem studenckich zamieszek w Paryżu. Tak zwane „Pokolenie ‘68” staje się motorem wielu zmian społecznych i obyczajowych.

1970-1979

Coraz większa Wspólnota – pierwsze rozszerzenie:

Dania, Irlandia i Wielka Brytania przystępują do Unii Europejskiej 1 stycznia 1973 r., powiększając tym samym liczbę jej członków do dziewięciu. W następstwie krótkiej, lecz brutalnej wojny arabsko-izraelskiej w październiku 1973 r. rozpoczyna się kryzys energetyczny i problemy gospodarcze w Europie. Wraz z obaleniem portugalskiego reżimu Salazara w 1974 r. i - rok później - śmiercią generała Franco w Hiszpanii kresu dobiegają ostatnie prawicowe dyktatury w Europie. Dzięki polityce regionalnej UE ogromne sumy zaczynają napływać do biedniejszych regionów, wspierając tworzenie miejsc pracy i infrastruktury. Parlament Europejski umacnia swój wpływ na sprawy unijne, a w 1979 r. obywatele po raz pierwszy wybierają jego członków w bezpośrednich wyborach.

1980-1989

Zmiana oblicza Europy – upadek muru berlińskiego:

Po strajkach w stoczni gdańskiej latem 1980 r. polski związek zawodowy Solidarność i jego przywódca Lech Wałęsa, urastają do rangi symbolu w Europie i na świecie. W 1981 r. Grecja staje się dziesiątym członkiem UE, Hiszpania i Portugalia przystępują do niej pięć lat później. W 1986 r. podpisano Jednolity Akt Europejski. Jest to traktat tworzący podstawy dla szeroko zakrojonego sześcioletniego programu, mającego na celu usunięcie przeszkód dla wolnego przepływu handlu w UE, a w konsekwencji utworzenia „jednolitego rynku”. Wraz z upadkiem muru berlińskiego 9 listopada 1989 r. Europa przeżywa prawdziwy wstrząs polityczny. Po raz pierwszy od 28 lat otwierają się granice pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią Niemiec, które wkrótce ponownie się jednoczą.

1990-1999

Europa bez granic:

Upadek komunizmu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej sprzyja zbliżeniu obywateli sąsiadujących ze sobą krajów. W 1993 r. ukończono proces tworzenia jednolitego rynku z jego „czterema wolnościami”, czyli swobodą przepływu towarów, usług, osób i kapitału. Lata dziewięćdziesiąte są również dekadą dwóch traktatów: w 1993 wchodzi w życie traktat z Maastricht, a w 1999 r. Traktat Amsterdamski. Obywatele są zainteresowani kwestiami ochrony środowiska, a także współpracy w zakresie bezpieczeństwa i obrony. W 1995 r. Unii przybywa trzech nowych członków: to Austria, Finlandia i Szwecja. Małe miasteczko w Luksemburgu daje nazwę układowi z Schengen, który stopniowo zapewni obywatelom możliwość podróżowania bez kontroli paszportowych na granicach. Dzięki wsparciu UE miliony młodych ludzi podejmuje studia za granicą. Telefony komórkowe i internet ułatwiają komunikację coraz większej liczbie osób.

2000-do dziś

Dekada rozwoju:

Euro staje się nową walutą dla wielu Europejczyków. Po zamachach terrorystycznych w Nowym Jorku i Waszyngtonie, data 11 września 2001 r. nieodłącznie kojarzy się z „wojną z terroryzmem”. Kraje UE podejmują coraz ściślejszą współpracę w walce z przestępczością. Przystąpienie aż 10 nowych państw do UE w 2004 r. uznano za kres podziałów politycznych pomiędzy Wschodem a Zachodem. Wiele osób uważa, ze nadszedł czas, aby nadać Europie konstytucję. Niełatwo jednak podjąć decyzję o jej konkretnym kształcie – na ten temat wciąż toczy się burzliwa dyskusja.

Ad 2.

Zasady ogólne prawa UE:
→ Pierwszą grupę stanowią zasady, które są współcześnie zaliczane do kanonów praworządnych i demokratycznych państw. W tej grupie najczęściej wyróżnia się zasady: pewności prawa i ochrony zaufania, zasadę proporcjonalności oraz ogólną zasadę równości, następnie zasady: zgodności działania instytucji WE z traktatami, demokratyzmu oraz jawności.
→ Drugą grupę ogólnych zasad prawa proklamowanych w orzecznictwie ETS stanowią prawa podstawowe jednostek.
Akty prawa pochodnego WE:
→ Rozporządzenia; mają najszerszy zakres obowiązywania, tak pod względem geograficznym, jak i podmiotowym. Adresatami ich norm są nie tylko wszystkie państwa członkowskie, ale i jednostki. Rozporządzenia są przejawem najgłębszej ingerencji prawodawcy wspólnotowego w porządki prawne państw członkowskich. Są one instrumentem ujednolicania (unifikacji) prawa na całym terytorium Wspólnoty.
→ Dyrektywy; są one adresowane do państw członkowskich. Nie są natomiast adresowane do innych podmiotów prawa; nie mogą być bezpośrednim źródłem uprawnień jednostek lub ich obowiązków. Dyrektywy są instrumentem harmonizacji prawa państw członkowskich, nie zaś jego ujednolicenia. W wyniku wydania dyrektyw i wprowadzenia ich norm do prawa krajowego dochodzi do zbliżenia porządków prawnych państw członkowskich, ale nie do ich identyczności.
→ Decyzje; decyzja wiąże się w całości adresatów, do których jest kierowana. Decyzje wspólnotowe nie stanowią jednorodnej grupy aktów. Mają one najczęściej charakter indywidualny i są porównywane do aktów administracyjnych w prawie krajowym. Adresaci decyzji są w niej bezpośrednio określani, albo ustala się ich w sposób pośredni; mogą być nimi państwa członkowskie, przedsiębiorstwa lub inne podmioty prawa.
→ Zalecenia i opinie; zalecenie i opinia to akty nie mające mocy wiążącej dla adresatów. Adresatami mogą być inne instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa. Wyrażają stanowisko danej instytucji wspólnotowej w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie. Są one często stosowane w praktyce. ETS stwierdził, że zalecenia powinny być uwzględniane przez organy państw członkowskich przy wykładni prawa krajowego.
→ Akty nienazwane, (sui generis); noszą one różne nazwy, np. uchwały, rezolucje, deklaracje, wyjaśnienia, komunikaty, sprawozdania, zawiadomienia, memoranda, programy, plany. Charakter takich aktów jest niejednolity. Niektóre z nich wywołują skutki prawne ( te akty są często zwane uchwałami), w większości jednak mają charakter prawnie nie wiążący (np. rezolucje). Przedmiotem wielu aktów są sprawy wewnętrzne, organizacyjne WE i jej aparatu, a inne akty są skierowane do adresatów usytuowanych na zewnątrz wspólnotowych struktur organizacyjnych. Niewiążące akty instytucji wspólnotowych, zaliczane są do tzw. miękkiego prawa wspólnotowego, tj. do prawa niewiążącego formalnie, ale mimo to mającego praktyczne znaczenie. Akty sui generis powinny być zgodne z prawem pierwotnym oraz z aktami prawa pochodnego oraz by były ogłoszone stosownie do ich treści, charakteru i kręgu adresatów.

Ad 3.

Źródła prawa w II filarze.
Instrumenty w II filarze to: zasady i ogólne wytyczne wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wspólne strategie, wspólne działania, wspólne stanowiska oraz systematyczna współpraca państw członkowskich. Adresatami poszczególnych kategorii aktów są instytucje wspólnotowe, działające w ramach II filara albo państwa członkowskie. Zasady i ogólne wytyczne wspólnej polityki zagranicznej określa Rada Europejska. Rada decyduje o wspólnych strategiach w dziedzinach, w których państwa członkowskie mają ważne wspólne interesy. Dalej idącym instrumentem realizacji wspólnych strategii są wspólne działania uchwalane przez Radę UE. Są one uchwalane w sytuacjach, gdy działania operacyjne Unii uważa się za konieczne. W uchwałach określa się cele wspólnych działań, zasięg, środki oddane do dyspozycji UE, warunki dotyczące ich wprowadzenia w życie oraz w razie potrzeby czas ich trwania. Wspólne działania były podejmowane w sprawach byłej Jugosławii, procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie.
Źródła prawa w III filarze.
Podstawowe cele III filara UE są osiągnięte w drodze współpracy państw członkowskich, poprzez wspólne działania w dziedzinie współpracy policyjnej i współpracy sądowej, a także wymianę informacji, konsultacje i współpracę organów administracyjnych. Inną formą współpracy są konwencje, opracowane przez Radę UE, a przyjęte przez państwa członkowskie. Dalszymi instrumentami są w III filarze akty Rady UE. Są to decyzje ramowe i decyzje. Decyzje ramowe są wydawane w celu zbliżania ustaw i przepisów wykonawczych państw członkowskich. W dziedzinach należących do III filara mogą być zawierane umowy międzynarodowe przez UE z innym państwem, większą ich liczbą lub z organizacją międzynarodową.

Ad 4.

JAK DZIAŁA UNIA EUROPEJSKA?

PRZEWODNIK OBYWATELA PO INSTYTUCJACH UE

Instytucje

·         Parlament Europejski

·         Rada Unii Europejskiej
   - Prezydencka

·         Komisja Europejska

·         Trybunał Sprawiedliwości
Wspólnot Europejskich

·         Europejski Trybunał Obrachunkowy

·         Europejski Rzecznik
Praw Obywatelskich

·         Europejski Inspektor Ochrony Danych

Ad 5.

DRUGI FILAR:

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Obowiązuje prawo międzynarodowe publiczne i współpraca międzyrządowa.

·         Polityka zagraniczna:

o        współpraca, wspólne stanowiska i działania – utrzymanie pokoju

o        prawa człowieka

o        demokracja

o        pomoc humanitarna

o        pomoc rozwojowa krajom trzecim

o        Wysoki Przedstawiciel ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

·         Polityka bezpieczeństwa:

o        wspólna polityka obronna

o        współpraca w dziedzinie zbrojeń

o        rozbrojenie

o        ekonomiczne aspekty zbrojeń

o        długoterminowo: europejski system bezpieczeństwa

21 członków UE jest również członkiem Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. Rodzi to pewne komplikacje w sprawie budowy wspólnej polityki bezpieczeństwa. Główny problem to czy budować obronę unijną w oparciu o USA i NATO (ESDI), czy też może w oparciu o UZE (misje petersberskie), czy też tworzyć zupełnie nowe struktury współpracy (Europejski Cel Operacyjny (Europejski Cel Zasadniczy)  z 1999 roku oraz jego uelastycznioną formułę Nowy Europejski Cel Operacyjny 2010 (Nowy Europejski Cel Zasadniczy 2010)  z 2004 roku).

TRZECI FILAR:

Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych - do 1999 r. współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Obowiązuje prawo międzynarodowe publiczne i współpraca międzyrządowa.

·         Obszar Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości:

o        swobodny przepływ osób

o        współpraca sądowa w materii karnej

o        współpraca sądowa w materii cywilnej

o        współpraca policyjna

o        walka z dyskryminacją

o        walka z rasizmem i ksenofobią

o        walka z narkomanią i przemytem broni

o        walka z przestępczością zorganizowaną

o        walka z terroryzmem

o        walka ze zbrodniami popełnianymi na dzieciach i z handlem żywym towarem

o        współdziałanie w ramach Europolu

o        współdziałanie w ramach Eurojustu

o        Europejskie Kolegium Policyjne

o        Europejska Sieć Sądowa ds. cywilnych i handlowych

o        Europejski Atlas Sądowniczy do spraw cywilnych

o        Europejska Sieć Sądowa ds. Karnych

o        Europejska Agencja ds. Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych

o        Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii

o        Europejska Agencja Praw Podstawowych

Ad 6.

Czym jest Euro - Euro jest walutą Unii Gospodarczej i Walutowej - UGW, która została utworzona 1 stycznia 1999 r. w ramach Unii Europejskiej (UE). Podstawą prawną ustanowienia UGW jest podpisany w 1992 r. w Maastricht (Holandia) traktat o Unii Europejskiej.
W skład nowej unii weszło jedenaście z piętnastu krajów UE (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg , Niemcy, Portugalia i Włochy). UGW określana też jest nieoficjalnie jako obszar euro albo Euroland. W przyszłości skład członkowski Eurolandu rozszerzy się wraz z przystępowaniem do niego nowych krajów.
Każdy kraj UE ma bowiem prawo należeć do UGW, o ile spełni określone warunki - tzw. kryteria konwergencji, dotyczące inflacji, długoterminowej stopy procentowej, stanu finansów publicznych oraz stabilności kursu walutowego.
W UGW nie będą uczestniczą cztery kraje: Wielka Brytania, Dania, Szwecja oraz Grecja. Dwa pierwsze podjęły decyzję o niewstępowaniu na razie do UGW (na bazie przyznanej im traktacie tzw. klauzuli 'opt-out').
Mogą wejść do Eurolandu w terminie późniejszym, o ile się na to zdecydują. Szwecja oraz Grecja nie zakwalifikowały się do UGW, nie spełniły bowiem wszystkich postawionych warunków.
Należy przy tym zauważyć, że Szwecja faktycznie była w stanie te warunki spełnić, ale świadomie zdecydowała się tego nie czynić, by na razie pozostać poza obszarem euro. Grecja natomiast jest bardzo zainteresowana członkostwem w Eurolandzie, ale nie zdołała osiągnąć odpowiednio dobrych wyników ekonomicznych.

Ad 7.

Organy finansowe

·         Europejski Bank Centralny

·         Europejski Bank Inwestycyjny
   - Europejski Fundusz Inwestycyjny

Ad 8.

WOLNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

·      ...