PRAWO CYWILNE – PYTANIA EGZAMINACYJNE
1.Pojęcie, przedmiot i działy prawa cywilnego.
Prawo cywilne jest działem prawa regulujące stosunki majątkowe i niektóre niemajątkowe, między formalnie różnymi sobie podmiotami.
Przedmiotem regulacji cywilnoprawnej są stosunki cywilne. Prawo cywilne reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym (stosunki mające za przedmiot interes natury ekonomicznej, własnościowe. Dotyczą one społecznego korzystania z dóbr i wymiany tych dóbr i usług) i niemajątkowym (są to dobra nie mające jako takiej bezpośredniej wartości ekonomicznej).
Działy prawa cywilnego:
- część ogólna
- prawo rzeczowe
- prawo o zobowiązaniach
- prawo spadkowe
- prawo rodzinne
- prawo na dobrach niematerialnych (zwłaszcza prawo autorskie)
2. Pojęcie i postacie prawa podmiotowego.
Prawo podmiotowe przysługuje danemu podmiotowi w związku z określonym zdarzeniem przyznane i zagwarantowane przez normy prawne w znaczeniu podmiotowym.
Postacie prawa podmiotowego:
- majątkowe (rzeczowe, wierzytelności, prawo do spadku)
- niemajątkowe (pr. osobiste – dobra osobiste, pr. rodzinne – nie mające charakteru majątkowego)
- zbywalne
- niezbywalne (prawa niemajątkowe są niezbywalne)
- dziedziczne
- niedziedziczne
- samoistne
- niesamoistne (hipoteka, zastaw, poręczenie)
3. Klauzule generalne - pojęcie, rodzaje.
Klauzula generalna jest to przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć podlegających ocenie organu stosującego prawo ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa.
Rodzaje klauzuli generalnych:
- zasady współżycia społecznego (art. 5 KC
Art. 5. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
- )
- społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa (art. 140 KC
Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
- niezgodność w celu świadczenia (art. 412 KC
Art. 412. Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość.
4. Pojęcie osoby fizycznej i prawnej. Zdolność prawna tych osób.
Osoba fizyczna to prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych (praw i zobowiązań).
Osoba prawna – to wyodrębniona jednostka organizacyjna wyposażona przez normę prawną w zdolność prawną, mającą występować w stosunkach cywilnoprawnych jako ich podmiot. Każda osoba prawna ma zarówno zdolność prawną jak i zdolność do czynności prawnej (jest to podstawowa cecha os. Prawnej). Zdolność prawna osób prawnych polega, podobnie jak zdolność prawna osób fizycznych, na zdolności występowania w charakterze podmiotu w stosunkach cywilnoprawnych, w tym, że zdolność ta różni się jednak od zdolności prawnej osób fizycznych swym zakresem.(np. osoba prawna nie może być podmiotem stosunków rodzinnych). Identyczność zdolności prawnej os. Prawnych i fizycznych przejawia się w fakcie odpowiedzialności przez osobę prawna za szkodę wyrządzoną przez nią osobom trzecim (art. 416 KC
Art. 416.Osoba prawna jest obwiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu.
), w fakcie, iż dobra osobiste osoby prawnej podlegają – podobnie jak ma to miejsce w wypadku osoby fizycznej – ochronie prawa cywilnego (art. 43 KC
Art. 431. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
).
5. Pojęcie i zakres zdolności osób fizycznych do czynności prawnych.
Osoby fizyczne posiadają zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków.
Pełna zdolność do czynności prawnej mają osoby pełnoletnie. Są to więc osoby, które ukończyły 18 rok życia, a ponadto osoby małoletnie, które zawarły związek małżeński (odnosi się tylko do kobiet, którym sąd może zezwolić na zawarcie zw. Małż. Z ukończeniem 16 roku życia. W razie unieważnienia małżeństwa kobiety te nie tracą zdolności do czynności prawnej). Osoba mająca pełna zdolność do czynności prawnych może dokonywać wszystkich czynności prawnych w granicach swoich zdolności prawnych (np. osoba zamężna nie może zawrzeć nowego związku małżeńskiego).
Ograniczona zdolność do czynności prawnej dotyczy osób między 13 a 18 rokiem życia i osób ubezwłasnowolnionych częściowo. Ubezwłasnowolnienie częściowe następuje z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju, innego rodzaju zaburzeń psychicznych, zwłaszcza pijaństwa i narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (art. 16 § 1 KC
Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
). Dla tych osób ustanawia się kuratelę. Osoba może sama dokonywać czynności prawnych o charakterze zobowiązującym lub rozporządzającym z tym że do jej ważności niezbędna jest zgoda przedstawiciela ustawowego (np. rodzica, kuratora). Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnej może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 KC
Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
). Ponadto osoba ta może bez zgody przedst. Ustaw. Rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej (art. 21 KC
Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Brak zdolności do czynności prawnej dotyczy osób, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych nie może w zasadzie dokonywać czynności prawnych, gdyż czynność ta jest nieważna. Może ona jednak dokonywać umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (zakup książek itd.). Czynność ta staje się ważna w momencie wykonania, chyba, że pociągnie za sobą rażące pokrzywdzenia tej osoby (art. 14 KC
Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. § 2. Jednakże, gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
6. Składanie oświadczeń woli przez osobę prawną.
Oświadczenie woli oznacza przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest. (art. 60 KC
Art. 60. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:
- oświadczenie zostanie złożone w sposób swobodny, przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, zaś przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli;
- oświadczenie będzie zrozumiałe, co oznacza, że przynajmniej w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie. Tu można wyróżnić:
· oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma, powszechnie uznanych za zrozumiałe.
· oświadczenia woli dorozumiane, czyli złożone w inny sposób niż powyżej, poprzez inne zachowanie, są one oświadczeniem woli, jeżeli w danym kontekście sytuacyjnym to zachowanie pozwala odczytać wolę podmiotu
7. Pojęcie mienia i nieruchomości. Część składowa nieruchomości.
Mienie - (art. 44 KC) – jest własność i inne prawa majątkowe.
Mienie obejmuje wszystkie prawa podmiotowe majątkowe – aktywa. Pasywa czyli długi nie wchodzą do majątku, ale ciążą na nim.
Każdy podmiot ma w zasadzie jeden majątek
Nieruchomość to jeden z rodzajów rzeczy w rozumieniu prawa cywilnego.
Wyróżnia się cztery rodzaje nieruchomości:
- gruntowe (to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty). Znajdujące się na nich i trwale z nimi związane budynki, inne urządzenia i rośliny, jak również prawa związane z własnością nieruchomości są częściami składowymi danej nieruchomości gruntowej).
- budynkowe,
- lokalowe,
- rolne(nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie).
Z nieruchomościami budynkowymi i lokalowymi jest związana przymusowa współwłasność nieruchomości gruntowej, na której są posadowione właściwe budynki.
W praktyce rynkowej wyróżnia się nieruchomości mieszkaniowe (służące gospodarstwom domowym) oraz nieruchomości komercyjne (służące podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą).
W celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości prowadzi się księgi wieczyste.
Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością(art. 50)
8. Pojęcie i rodzaje pożytków.
Pożytki dzielą się na:
- pożytki rzeczy – to dochody, które przynoszą rzeczy i dzielą się one na:
- pożytki naturalne – wg (art.53§1 KC) są to płody i inne naturalnie odłączone od niej części składowe (o ile stanowią normalny dochód z rzeczy).
- pożytki cywilne – wg (art. 53 §2 KC) są to dochody jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.
- pożytki prawa – wg (art. 54 KC) pożytki prawa są to dochody jakie prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
9. Pojęcie i rodzaje czynności prawnych.
Czynność prawna to czynność składająca się z co najmniej jednego oświadczenia woli, zmierzającego do wywołania skutków prawnych.
Rodzaje czynności prawnych:
Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić:
- czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie dziecka;
- czynności prawne dwustronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy;
- uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie.
Ze względu na status stron:
- czynności prawne między żyjącymi,
- czynności prawne na wypadek śmierci - czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, jedyną taką czynnością jest testament.
Ze względu na występowanie dodatkowego elementu obok oświadczenia woli w postaci tzw. elementu realnego, którym może być wydanie rzeczy, lub wpis do księgi wieczystej:
- czynności prawne konsensualne - element realny nie jest konieczny do skuteczności czynności prawnej, wystarczy samo oświadczenie woli;
- czynności prawne realne - element realny jest konieczny dla skuteczności czynności prawnej, np. zastaw, zadatek, użyczenie.
Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:
- czynności prawne zobowiązujące - pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów;
- czynności prawne rozporządzające- pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.
Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta:
- czynności prawne przysparzające - pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu;
- inne czynności.
Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych):
- czynności prawne odpłatne (obciążające) - przysporzenie następuje po obu stronach czynności;
- czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem dar mym)- przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności.
Ze względu na wymóg istnienia causa(podział ten odnosi się tylko i wyłącznie do czynności prawnych przysparzających):
- czynności prawne przyczynowe (kauzalne) - dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności.
- czynności prawne oderwane (abstrakcyjne) - istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej.
10. Na czym polega ubezwłasnowolnienie? Jakie są przesłanki? Kto o nim orzeka?
Ubezwłasnowolnienie – pozbawienie zdolności czynności prawnej.
Całkowite – zupełne pozbawienie czynności prawnej (art. 13 KC
Art. 13. § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
)
Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego:
- ukończenie lat 13
- choroba psychiczna, zaburzenia psychiczne, pijaństwo, narkomania
Częściowe – częściowe pozbawienie czynności prawnej (art. 16 KC
Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. § 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego:
- pełnoletność
- choroba psychiczna, zaburzenia psychiczne, pijaństwo, narkomania, jeśli sta tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc przy prowadzeniu jej praw (trwonienie majątku, niewłaściwy tryb życia).
Ubezwłasnowolnienie następuje orzeczeniem sądowym wydanym na podstawie opinii biegłych, na wniosek osób najbliższych, prokuratora lub innej osoby uprawnionej z mocy przepisu szczególnego.
11. Nieważność czynności prawnych - rodzaje, przesłanki.
Wyróżnić można dwa rodzaje nieważności czynności prawnych:
- nieważność bezwzględna – oznacza, że czynność nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Nie jest potrzebne specjalne stwierdzenie takiej nieważności. Jest ona nieważna z mocy samego prawa. Na nieważność taką może powołać się każdy, a sądy uwzględniają ją z urzędu.
- nieważność względna – polega na tym, że czynność taka wywołuje wprawdzie skutki prawne, jednak prawo przewiduje możliwość uchylenia się przez składającego oświadczenie od jego skutków. W wypadku takiego uchylenia się, czynność prawna jest nieważna od chwili jej dokonania. Na względną nieważność nie może się powołać każdy, a tylko określone przez prawo osoby. Sąd uwzględnia tego rodzaju nieważności z urzędu, a tylko na wniosek upoważnionej osoby. Nieważność względną powodują – w myśl KC – wady oświadczenia woli: błąd i groźba. Uchylenie się od skutków oświadczenia woli następuje przez oświadczenie o uchyleniu się złożone na piśmie drugiej stronie.
12. Pojęcie umowy i tryby jej zawarcia.
Umowa – to zgodne porozumienie dwóch lub więcej stron, ustalające ich wzajemne prawa lub obowiązki (stan faktyczny polegający na złożeniu dwóch lub więcej zgodnych oświadczeń woli zmierzających do powstania, uchylenia lub zmiany uprawnień i obowiązków podmiotów składających te oświadczenia woli). Umowy są zawsze co najmniej dwustronnymi czynnościami prawnymi.
Sposoby zawarcia umowy:
- rokowania (negocjacje) – polegają na tym, że strony kolejno uzgadniają poszczególne postanowienia umowy. (art. 72§1 KC
Art. 72
§1 umowa zostaje zawarta w wyniku negocjacji, jeżeli strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy które były przedmiotem rokowań.
- przetarg – (art. 701-5 KC). Istotą przetargu jest poszukiwanie najkorzystniejszej z punktu widzenia strony pragnącej zawrzeć umowę oferty i przyjęcia jej.
W ogłoszeniu o aukcji lub przetargu należy zawrzeć (zgodnie z art. 701 §2 KC):
- przedmiot
- czas
- miejsce
- warunki i sposób ich udostępnienia
- jeżeli przewidziane są zmiany lub odwołanie należy to zaznaczyć w ogłoszeniu (art. 701 §3 KC) - nieobowiązkowe
- informacja o wadium (art. 703 KC) -nieobowiązkowe
Oferta – zgodnie z (art. 66 §1 KC) jest to oświadczenie woli zawarcia umowy złożone drugiej stronie i zawierająca istotne postanowienia tej umowy.
13. Forma czynności prawnych - istota, klasyfikacje.
Forma czynności prawnych – jest to sposób, w jaki czynności prawne zostają wyrażone na zewnątrz; przykładowo umowę można zawrzeć ustnie czy w formie pisemnej.
Klasyfikacja czynności prawnych:
Ze względu na występowanie dodatkowego elementu obok oświadczenia woli w postaci tzw. elementu realnego, którym może być wydanie rzeczy, lub wpis do księgi wieczystej
- czynności prawne konsensualne - element realny nie jest konieczny do skuteczności czynności prawnej, wystarczy samo oświadczenie woli
Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta
- czynności prawne przysparzające - pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu
- inne czynności
...
gosicka