Biografia Adama Mickiewicza

Biografia Mickiewicza jest przykładem życiorysu przypadającego na burzliwy okres dziejów. Są to losy

pokolenia urodzonego po trzecim rozbiorze Polski, czyli w niewoli, pokolenia romantycznych „zapaleńców”, walczących o niepodległość i kulturę narodową.

Wieszcz był świadkiem wielu przełomów i wydarzeń historycznych brzemiennych w skutki. Śledził przebieg insurekcji kościuszkowskiej, wojen Napoleona, losy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, powstania listopadowego i Wiosny Ludów. Brał udział w przemianach cywilizacyjnych i kulturowych.

Adam Bernard Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zosiu lub w Nowogródku.

Jego ojciec – Mikołaj Mickiewicz – zdeklasowany szlachcic herbu Poraj – był komornikiem mińskim i miał praktykę adwokacką w Nowogródku. Z kolei matka miała na imię Barbara (z domu Majewska) i była córką ekonoma z Czombrowa.

Beztroskie dzieciństwo późniejszego poety upływało w atmosferze tajemniczych spraw dorosłych: procesów, kłótni o majątek, zajazdów, podważanych testamentów i upominających się o zwrot długów wierzycieli.

Ojciec Adama nie zajmował się jedynie procesami. Lubił czytać i tworzyć. Potrafił powiedzieć z pamięci

całe pieśni Jerozolimy wyzwolonej Tassa, pisał nieprzyzwoite wiersze, a nawet hodował zwierzęta (między innymi lisy i wilki). Mały Adam był bardzo związany z matką. Gdy jako mały chłopiec wypadł z okna, kobieta ofiarowała go Matce Boskiej Ostrobramskiej. Po śmierci męża zajęła się samodzielnym wychowywaniem syna.

Państwo Mickiewiczowie nie należeli do ludzi bogatych. Posłali syna do powiatowej szkoły

dominikanów. Chłopiec uczył się dobrze, nie wyróżniając niczym szczególnym na tle klasy.

Gdy miał jedenaście lat, zaczął pisać wiersze, które – jak wspominał jego młodszy brat Aleksander – nie wyróżniały się niczym szczególnym. Pierwszy ważniejszy utwór ułożył w 1811 roku, po pożarze Nowogródka. W 1812 roku zmarł ojciec Adama, pozostawiając żonę i czterech nieletnich synów, skazanych od tej chwili na życie w jeszcze większym ubóstwie.

W wieku siedemnastu lat Mickiewicz skończył szkołę miejscową i zaczął studia nauk humanistycznych na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, z zamiarem zdobycia zawodu nauczyciela. Utrzymywał się ze stypendium, które po ukończeniu studiów musiał odpracować jako nauczyciel szkoły powiatowej w Kownie (1819 - 1823). W czasie studiów wpływ na kształtowanie się jego poglądów, charakteru i poetyckiego talentu wywarli zwłaszcza tacy profesorowie, jak filolog klasyczny Ernest Groddeck, historyk i teoretyk literatury Leon Borowski oraz historyk Joachim Lelewel. Zamieszkał u księdza Józefa Mickiewicza (dziekana Wydziału Fizyko-Matematycznego), który opiekował się nim, dbał o odpowiednie lektury, posyłał do teatru. Młody student wyprowadził się od księdza na dwa miesiące przed jego śmiercią, co – jak przypuszczają biografowie – miało być dowodem, że nie czyhał na spadek samotnego kleryka.

W czasach studenckich, tzw. okresie wileńskim, ważnymi hasłami w życiorysie wieszcza są nauka, przyjaźń, miłość i twórczość. Mickiewicz pogłębiał wiedzę na Uniwersytecie, zawiązał pierwsze przyjaźnie z Tomaszem Zanem, Józefem Jeżowskim, Franciszkiem Malewskim, Onufrym Pietraszkiewiczem w Towarzystwo Filomatów (Miłośników Nauki), a następnie Towarzystwie Filaretów (Miłośników Cnoty), tajnych organizacjach, które z czasem przekształciły się w spiskowe organizacje narodowe (był ich współzałożycielem). Jacek Łukasiewicz – autor monografii poety - tak pisze o grupie „przyjaciół wiedzy”, połączonej wspólnymi ideałami: „Do swych obrzędów ostentacyjnie wprowadzili mleko. Ani też nie nosili (…) futer z sobola i rosomaka… Chcieli być wybrańcami fortuny (…) Czytali mnóstwo i to w paru językach. Po polsku, łacinie, rosyjsku, francusku (…) Potem przyszedł niemiecki i angielski. Wśród lektur literackich wpierw był Wolter (…)”. Literackim wyrazem ówczesnej atmosfery i doświadczeń stała się między innymi Pieśń filaretów (1820), a najogólniejszym programem ideowym Oda do młodości

(1820).

W roku 1819 Mickiewicz rozpoczął pracę jako nauczyciel w szkole

powiatowej w Kownie, gdzie mieszkał do roku 1823. Przygotowywał lekcje literatury łacińskiej, polskiej wymowy, prawa i historii. Podczas pobytu w Kownie napisał rozprawę, za którą w roku 1822 otrzymał tytuł magistra filozofii.

Po wykryciu w roku 1823 organizacji filomackich władze carskie osadziły Mickiewicza w zamienionym na więzienie klasztorze bazylianów w Wilnie (przebywał tam od jesieni 1823 roku do marca 1824), a następnie skazały za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji.

W latach 1824-1829 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. Ten pięcioletni pobyt w Rosji był dla niego czasem owocnym. Odnalazł się wśród kulturalnych literackich elit Moskwy i Petersburga, które chwaliły i doceniały jego talent oraz niepowtarzalne improwizacje. Łukasiewicz pisze: „Szanowano go, podziwiano w najlepszych

intelektualnych towarzystwach; był uwielbiany przez kobiety. Ale jednocześnie czuł się jak w więzieniu – przestronnym wprawdzie, nawet wykwintnym, lecz w więzieniu. Stał się poetą europejskim, czuł się swobodny, wiele improwizował, układał podczas przyjęć wiersze, a nawet tragedie. Budził entuzjazm swą sprawnością techniczną”.

W Rosji zetknął się ze środowiskiem przyszłych dekabrystów, poznał też Aleksandra Puszkina, Nikołaja Polewojewa, Piotra Wiaziemskiego. Doświadczenia okresu rosyjskiego zaowocowały kolejno Sonetami (1826), Konradem Wallenrodem (1828), a w dalszej kolejności Dziadami częścią III (Ustęp) i wierszem Do przyjaciół Moskali (1832).

Następnie wieszcz, który dotąd nie opuszczał granic carskiego imperium, prawie dwa lata podróżował po Europie. Odwiedzał kraje i miasta, o których przedtem tylko czytał i słyszał: Berlin (słuchał wykładów Hegla), Drezno, Praga (spotkał się z czeskim poetą Yaclavem Hanką), Karlove Vary (spotkanie z Antonim Odyńcem, towarzyszem dalszej podróży), Weimar (słynna wizyta u Goethego), Bonn (wizyta u Augusta W. Schlegla), Szwajcaria, Wenecja, Florencja, Rzym, Neapol, Sycylia, Genewa (spotkanie z Zygmuntem Krasińskim). Gdy przebywał w Rzymie, w grudniu 1830 roku dotarła do niego wiadomość o wybuchu powstania w Warszawie.

Zdecydował się wracać do ojczyzny z zamiarem przyłączenia się do powstania listopadowego. W czerwcu 1831 roku przybył do Paryża, skąd pod przybranym nazwiskiem (Adam Muhl) został skierowany przez Legację Polską do Warszawy. W sierpniu dotarł do Wielkopolski. Zrezygnowawszy z zamiaru przedostania się do Królestwa (widząc zbliżającą się kleskę), wyraził chęć wzięcia udziału w walce zbrojnej o niepodległość.

Do wiosny 1832 roku pozostał w Wielkopolsce. Czas upływał mu na odwiedzinach w ziemiańskich dworach (Skórzewskich w Kopaszewie, Górzeńskich w Śmiełowie, Turnów w Objezierzu i Grabowskich w Łukowe). W końcu wyjechał do Drezna, czym rozpoczął przymusową wieloletnią emigrację. Przybył do Paryża, gdzie z niewielkimi przerwami spędził resztę tułaczego życia. Wkrótce po przyjeździe nawiązał kontakty z francuskim środowiskiem artystycznym i intelektualnym (rzeźbiarzem Dawidem d'Angers, poetą Hugues Felicite Lamennais, historykiem Charlesem de Montalambertem), spotkał się z poznanym jeszcze w Wilnie Słowackim. Zaczął się aktywnie udzielać w stowarzyszeniach emigracyjnych: Towarzystwie Literackim, Towarzystwie Litewskim i Ziem Ruskich, Towarzystwie Pomocy Naukowej, Komitecie Narodowym Lelewela.

W 1834 trzydziestosześcioletni Adam ożenił się z dwudziestodwuletnią Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci – córki Marię i Helenę oraz czterech synów: Władysława, Józefa, Aleksandra oraz Jana.

W Paryżu poeta nawiązał współpracę z działaczami emigracyjnymi, pisał artykuły i pisma publicystyczne. W latach 1839-1840 był profesorem literatury łacińskiej w Lozannie w Szwajcarii, a w roku 1840 objął katedrę języków słowiańskich w College de France. W roku 1841 Adam związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu – Andrzejem Towiańskim. W 1844 roku władze francuskie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów oraz propagowania towianizmu. W swoich „wyznawczych” wykładach głosił poglądy jawnie antykatolickie (Wykład IV, będący rozbiorem Biesiady Towiańskiego i rozpoczynający cykl prelekcji wokół osoby i nauki Mistrza): „(…) można je czytać jako traktaty moralne czy dzieło teologiczno-polityczne, charyzmatyczną wykładnię doktryny”.

W roku 1847, po ostrym sporze, w którym guru groził poecie przyszłymi wcieleniami w zwierzęta i skały, będące piekłem, Mickiewicz zerwał stosunki z Towiańskim. W czasie Wiosny Ludów (1848) utworzył we Włoszech legion polski. Po powrocie do Paryża był współzałożycielem i redaktorem pisma "Trybuna Ludów" (Tribune des Peuples), związał się z Towarzystwem Historycznym, brał żywy udział w tworzeniu Biblioteki Paryskiej, działał w Radzie Szkoły

Polskiej w Batignolles.

Od 1852 pracował w Bibliotece Arsenału, gdzie za niewielką, lecz stałą pensję oraz darmowe mieszkanie pełnił dyżury trzy razy w tygodniu.
Nadzieje polityczne na odzyskanie przez Polskę niepodległości związał z Napoleonem III oraz rozpoczętą w 1854 roku wojną między Francją, Anglią i Rosją (tzw. wojna krymska).

Po śmierci żony Mickiewicz zostawił nieletnie dzieci w Paryżu i we wrześniu 1855 roku wyjechał do Konstantynopola (Istambułu) w Turcji, aby tworzyć oddziały polskie (Legion Polski), a także złożony z Żydów tzw. Legion Żydowski do walki z carską Rosją.

W drugiej dekadzie października rozchorował się w Burgas po zjedzeniu bigosu z tłustą baraniną i nieświeżym salami. Choć chory, postanowił wrócić do Konstantynopola, gdzie rzucił się w wir pracy nad tworzeniem oddziału. Zmarł nagle podczas epidemii cholery, o czym traktuje poniższy fragment z Łukasińskiego: „25 listopada zjadł obiad złożony z kurczęcia czy kaczki

i pół butelki wina. W nocy poczuł się gorzej, następnego dnia przed południem jeszcze pił kawę i palił, rozmawiał ze znajomymi. Około południa przyszedł ostry atak, po południu zjawili się lekarze. Choroba wyglądała

na „cholerę najgwałtowniejszą”. Mickiewicz nie chciał przyjmować lekarstw, wił się z bólu na łóżku. Przyszedł ksiądz Michał Ławrynowicz z ostatnim namaszczeniem. Przed dziewiątą wieczorem Adam Mickiewicz umarł”. Jego ciało

zostało przewiezione do Paryża i w 1855 pochowane na cmentarzu des Champeaux w Montmorency obok ekshumowanej na Pere Lachaise żony.

Trzydzieści pięć lat późnej, przed zbliżającym się stuleciem urodzin, trumnę sprowadzono na Wawel. Została ustawiona opodal trumien królewskich.

Geneza i okoliczności powstania „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza

Po zrywie narodowym, jakim było powstanie listopadowe i sromotnej klęsce Polaków, cały naród odczuł większe represje ze strony zaborców. Likwidacji uległa polska armia, ograniczona została autonomia Królestwa Polskiego. Uczestników powstania objęły kary i prześladowania, wywożono ich na Sybir i odbierano mienie. Zaborca aktywnie walczył z polskością i wszelkimi jej przejawami.

Mickiewicz, przebywający na obczyźnie, boleśnie przeżywał narodową klęskę. Pierwsze słowa Pana Tadeusza są dowodem tęsknoty autora za ojczyzną. Utwór jest swoistym wyrazem miłości do kraju, nostalgicznym spojrzeniem na czasy świetności ojczyzny, które bezpowrotnie minęły.

Poeta pragnie przenieść się do kraju dzieciństwa i wspomnień z nim związanych. Jest również rozczarowany zatargami miedzy emigrantami i ich trudną sytuacją na obczyźnie, o czym mówi w nacechowanym refleksjami Epilogu dzieła. To wszystko przyczyniło się do rozpoczęcia pracy nad utworem, który miał być swoistym utrwaleniem czasów chwały i świetności ojczyzny, szlacheckiej przeszłości i Soplicowa, które stało się symbolem miejsca szczęśliwego i centrum polskości. Inspiracją były kontakty z weteranami wojen napoleońskich i pobyt w wielkopolskich dworach.

Praca nad Panem Tadeuszem trwała od grudnia 1832 roku do czerwca 1834 roku. Pierwotnie dzieło miało nosić tytuł Żegota, jednak ostatecznie autor nadał

tytuł; Pan Tadeusz czyli Ostatni Zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.

Praca nad utworem nie była ciągła. Mickiewicz często odkładał na bok pisanie, kończąc inne utwory. Początkowo zakładał utrzymanie utworu w tonacji sielanki, która miała obejmować jedynie krąg spraw domowych Soplicowa. W 1833 roku zmienił całkowicie koncepcję dzieła i przesunął środek ciężkości na postać Jacka Soplicy, który w habicie bernardyna stał się emisariuszem napoleońskim. Coraz częściej pojawiają się też wątki patriotyczne. Po kolejnej przerwie w pisaniu, poeta zamknął dzieło w dwunastu księgach.

Główne wątki w „Panu Tadeuszu”

W akcji utworu można wyróżnić kilka wątków, które przewijają się przez całą fabułę dzieła. Ze względu na ich ważność dla konstrukcji dzieła należy je podzielić na wątki główne i poboczne.

WĄTKI GŁÓWNE

1. wątek miłosny – najważniejszy i najbardziej znaczący w dziele, zaznaczający się wyraźnie we wszystkich księgach. Zarzewiem konfliktu między rodami była miłość Jacka Soplicy do Ewy Horeszkówny. Zakończona nieszczęśliwie i nigdy niespełniona doprowadza Jacka do zbrodni, a w następstwie do przywdziana habitu bernardyna. Najważniejsza miłość w dziele to jednak rodzące się uczucie między potomkami Ewy i Jacka, Zosią i Tadeuszem, mające tym szczęśliwy finał i kończące spór między rodzinami.

2. wątek narodowo – wyzwoleńczy (patriotyczny) – to przewijające się informacje o zbliżającej się wojnie z Moskalami i nadzieje na wyzwolenie ojczyzny spod jarzma zaborcy. Istotnym czynnikiem staje się próba wywołania powstania na Litwie, której podejmuje się ksiądz Robak. Świadectwo świetności dawnej Polski to narodowa tradycja i obyczajowość, tak bardzo podkreślana w życiu szlachty. Pamięć

o narodowych bohaterach i wolnej ojczyźnie jest ciągle żywa w myślach bohaterów dzieła.

3. spór o zamek – pojawiający się już w pierwszej księdze dzieła. Jest jednym z powodów konfliktu między Horeszkami i Soplicami, którzy dostali po Targowicy część ziem Stolnika. Po latach zjawia się daleki krewny Horeszki, który postanawia odzyskać swoje dziedzictwo. W tym samym czasie zamkiem zaczyna interesować się Sędzia i to doprowadza do procesu o stary zamek. Po wielu perypetiach, kłótniach i zrywaniu ugody, spór o zamek kończy się w poprzez zawarcie małżeństwa między dziećmi zwaśnionych rodzin – Tadeuszem i Zosią.

WĄTKI POBOCZNE

1. spór o Kusego i Sokoła – humorystyczne ujęcie konfliktu między Rejentem a Asesorem, którzy zaciekle i kilkakrotnie kłócą się o to, czyj pies jest lepszy. Próby ustalenia, który chart jest szybszy na polowaniu kończą się zazwyczaj niepowodzeniem i coraz większą zajadłością obu stron. Rozwiązaniem sporu jest pościg za zającem w finałowej części utworu, podczas którego okazuje się, że oba psy są równie dobre.

2. romans Telimeny i Tadeusza – nawiązany w wyniku pomyłki Tadeusza, opierający się na wzajemnych zalotach i umizgach. Po tym, jak Tadeusz rozumie swój błąd, Telimena nie zamierza zrezygnować z niego i zarzuca mu, że ją uwiódł. Początkowo nie godzi się również na zaręczyny młodzieńca ze swoją wychowanicą, Zosią. Ostatecznie Tadeusz zostaje mężem Zosi, a Telimena żoną Rejenta.

3. zaloty Hrabiego i Telimeny – Hrabia zwraca uwagę na powabną kobietę, łączą ich wspólne zainteresowania i poglądy. Przed wyjazdem

Hrabiego, Telimena daje mu swoją wstążkę, którą on przypina do swojego ubrania. Telimena jednak nie jest stała w uczuciach i szybko zwraca się ku Rejentowi. Kiedy Hrabia widzi ją jako narzeczoną innego, zarzuca jej niestałość, a ona chce porzucić Rejenta, jeśli tylko Hrabia natychmiast się z nią ożeni. Hrabia jednak odmawia.
gra

Jankiela na cymbałach – scena finalna Pana Tadeusza. Jankiel, mistrz gry na cymbałach, daje popisowy koncert, a muzyka staje się tłem dla opowieści o przeszłej historii Polski. Jankiel w dźwiękach zamyka historię Konstytucji 3 Maja i Sejmu Czteroletniego, Targowicy, rzezi Pragi, powstanie legionów i marszu Dąbrowskiego do ojczyzny.

Motywy literackie w „Panu Tadeuszu”

1. motyw arkadii – taką wyidealizowaną krainą szczęśliwości, spokoju i ładu jest Soplicowo. To mały zamknięty świat, który swym mieszkańcom, uprzyjemniającym sobie życie polowaniem, grzybobraniem czy dyskusjami o etykiecie, zdaje się być krainą beztroski. Świat, który przepełniony jest dobrem, harmonią, w której żyją zarówno ludzie, jak i przyroda, w którym to, co złe jest chwilowe i ma swoje szczęśliwe zakończenie. Istotnym składnikiem

owej arkadii jest wszechobecna natura, która dopełnia swoją istotą życie człowieka. Współgra ona z życiem bohaterów, urzeka ich swoim pięknem, a jednocześnie wyznacza rytm życia i pracy poprzez następstwo pór roku oraz wschody i zachody słońca. To świat, do którego chętnie chciałoby się uciec, by, choć przez parę minut, zaznać uczucia szczęśliwości, wypełniającego każdą sferę życia.

2. motyw miłości nieszczęśliwej (miłość romantyczna) – to uczucie, które już od początku jest skazane na zagładę. Taka miłość rodzi się pomiędzy Jackiem Soplicą i Ewą Horeszkówną. Główną przeszkodą jest różnica majątkowa – ubogi szlachcic, jakim jest Jacek nie jest godzien, według ojca dziewczyny, jej ręki. Chociaż młodzi bardzo się kochają, ukrywają swoje uczucia. Podanie czarnej polewki definitywnie przekreśla nadzieje Jacka. Ostatecznie oboje nie znajdują szczęścia u boku innych partnerów – Jacek żeni się z dziewczyną, której nie jest w stanie pokochać, a Ewa zostaje żoną mężczyzny wybranego przez rodziców. Ogrom miłości odciska piętno na życiu Soplicy. Przez cały czas, po kres swych dni, rozpamiętuje swoje młodzieńcze uczucia i nawet na łożu śmierci, mówi o ukochanej.

3. motyw miłości spełnionej – w Panu Tadeuszu mamy również miłość szczęśliwą, która jest swoistym dopełnieniem burzliwej i nieszczęśliwej miłości Jacka i Ewy. Po wielu latach ich dzieci zakochują się w sobie i doprowadzają tym samym do pogodzenia zwaśnionych rodów, niczym szekspirowska para Romeo i Julia. Jednak w tym przypadku nie ma samobójczej śmierci kochanków. Para staje na ślubnym kobiercu. Miłość Tadeusza i Zosi zaskakuje szczerością i prawdziwością uczuć, oboje nawzajem się uzupełniają i rozumieją. Jako para mogą stanowić wzorzec miłości spełnionej.

4. motyw rodziny – rodzinę Sopliców łączą silne więzi, oparte na szczerym oddaniu i zaufaniu. Sędzia traktuje Tadeusza jak syna, jest odpowiedzialny za jego wychowanie i pragnie jego szczęścia. Soplicowska rodzina jest także ostoją dawnej tradycji i obyczajowości, które są przekazywane z pokolenia na pokolenia i stanowią ważny element życia w ich domu. Członkowie rodu darzą się wzajemnym szacunkiem, są dla siebie wsparciem w trudnych chwilach. Nawet Jacek Soplica, który żyje przez wiele lat poza rodziną, na obczyźnie, stara się mieć wpływ na wychowanie syna. Innym przykładem rodziny jest ród Horeszków, w którym wola rodziców jest najważniejsza. O ich jedności świadczy dzień, w którym Stolnik, jego żona i córka wspólnymi siłami bronią się przed Moskalami. Silnie więzy rodzinne odczuwa Klucznik Gerwazy, który choć nie był spokrewniony z Horeszkami, mści się przez lata na krewnych zabójcy Stolnika. Stara się również wpłynąć na Hrabiego, by ten odczuł swoje rodowe powiązania z Horeszkami i walczył o swoje dziedzictwo.

5. motyw ojczyzny – Soplicowo urasta w dziele do rangi małej ojczyzny, miejsca, które pozostaje niezmienione biegiem zdarzeń, w którym w każdym kącie starego dworku wyczuwa się szczególne przywiązanie do utraconej ojczyzny. Również świadomość przynależności do kraju, którego w tamtych czasach nie ma już na mapach Europy, jest silna i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Wspomnienia lat wolności i świetności ojczyzny są ciągle żywe i obecne w sercach bohaterów. Ta mała, nieomalże sielska ojczyzna, to odbicie całego narodu, z jego wadami i zaletami, z jego dorobkiem kulturowym, obyczajami i zwyczajami oraz z historycznym dziedzictwem.

6. motyw szlachcica – szlachta jest centralnym zbiorowym bohaterem utworu. Autor daje szeroki obraz tej warstwy społecznej, łącznie z jej wadami i zaletami. Przywiązuje szczególną wagę do dawnej tradycji szlacheckiej, dzięki czemu czytelnik poznaje styl szlacheckiego życia. Wzorcowy szlachcic to Sędzia, który jest dobrym gospodarzem, strażnikiem obyczajowości, kultywuje pamięć o ojczyźnie. Również Podkomorzy to typ szlachcica, który wyrastał w dawnej tradycji i poczuciu wspólnoty. Szlachta w dziele pozostaje wewnętrznie zróżnicowana i podzielona według stanu majątkowego. Indywidualizm postaci wpływa na podkreślenie cech tego stanu. Mamy tu wierność i orędownictwo dawnej tradycji, niechęć do nowości ze świata, która powoli jednak wkrada się do szlacheckich dworków, mamy także szlachtę z jej wadami: pijaństwem, warcholstwem i popędliwym charakterem, co cechuje głównie szlachtę zaściankową.

7. motyw dworku szlacheckiego – dworek szlachecki to ostoja tradycji i polskości, to miejsce staropolskiej gościnności i poszanowania innych z racji wieku i stanu. Soplicowo staje się symbolem patriotyzmu, miejscem, w którym nadal obecna jest żywa ojczyzna i pamięć o niej.

8. motyw Żyda – Jankiel, stary Żyd, jest Polakiem i patriotą. Jako postać utworu, która co prawda dość rzadko pojawia się na kartach dzieła, pozostaje on równorzędnym bohaterem, który bierze aktywny udział w kluczowych momentach akcji. To Jankiel, dzierżawiąc obie karczmy – jedną, należącą niegdyś do Stolnika i drugą, należącą do Sędziego – dokonał symbolicznego zjednoczenia wrogich sobie miejsc. To typ, który stara się bezkonfliktowo godzić ludzi, który czuje się Polakiem i krzewi polskość, przywożąc z podróży wiadomości z kraju i patriotyczne pieśni. To on jako pierwszy rozpowszechnia w okolicy Mazurek Dąbrowskiego. Od początku jest wtajemniczony w misję księdza Robaka i jego plany powstańcze, rozumie je, wspiera i staje się jego stronnikiem. To osoba stanowiąca swoisty pomost między Horeszkami i Soplicami. Jest lubiany i powszechnie szanowany, zarówno przez stronników Sędziego, jak i Stolnika.

9. motyw muzyczny – w utworze znajdują się mistrzowsko opisane trzy koncerty. Poprzez zastosowanie licznych środków stylistycznych, poeta wspaniale oddaje nastrój i muzykalność opisywanych koncertów. Koncert Wojskiego na rogu to barwna opowieść o łowach, zamknięta w muzycznych scenach. Gra rogu zostaje dodatkowo wzmocniona echem. Słychać w niej odgłosy zwierząt, strzelanie, głosy myśliwych, a wszystko to zamknięte zostaje w dźwiękach. Drugim koncertem jest koncert żab, który zachwyca swą naturalnością Hrabiego. Porównuje go do „harf eolskich”. Trzeci koncert to koncert Jankiela na cymbałach, opisany w ostatniej księdze. Opiewa on historyczne wydarzenia z okresu Sejmu Czteroletniego i lat późniejszych. Kolejnymi uderzeniami w cymbały muzyk oddaje piękno pieśni żołnierskiej, opowiada o żołnierzu tułaczu i legionach polskich.

10. motyw malar...