STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI DECYZJI
ma pewne elementy podobne do wznowienia postępowania, a drugiej strony jest zupełnie inny. Oba te tryby dotyczą decyzji, które maja charakter wadliwy, które z przyczyn bądź procesowych bądź tkwiących w samej decyzji są wadliwe. Są to istotne wady kwalifikowane wymienione w określonych przepisach.
Kwalifikowana wada prawna, którą obarczona będzie decyzja, będzie jedną z wad wymienionych w art. 156 kpa. Są to wady, które tkwią w samej decyzji, z wyjątkiem punktu 1, gdzie chodzi o naruszenie przepisów o właściwości. Pozostałe dotyczą samej decyzji. Są to istotne, ważne wady, które powodują, że decyzja jest na tyle wadliwa, ze nie powinna być pozostawiona w obrocie, powinna być usunięta. Istotne jest, że doktryna prawa administracyjnego nie przyjęła koncepcji, która jest w prawie cywilnym, bezwzględnej nieważności aktu administracyjnego. Więc nie uznaje się, że jeżeli akt administracyjny jest obarczony jakąś istotną wadą to automatycznie jest on nieważny. Tutaj żeby akt został usunięty z obrotu prawnego musi być stwierdzona w tym przypisanym trybie jego nieważność. Wszystkie decyzje administracyjne (jeżeli są już ostateczne) dopóki nie zostaną uchylone lub zmienione we właściwym trybie postępowania (nadzwyczajnym) korzystają z domniemania ważności. Czyli korzysta jaz domniemania tego, że są to decyzje prawidłowe, ważne i wiążące. Nie można sobie takiej decyzji schować do szuflady i potem powoływać się na to, że ona jest nieważna, bo naruszono np. przepis o właściwości, konieczne jest aby została stwierdzona nieważność takiej decyzji.
Z domniemania ważności korzysta każda decyzja administracyjna, ale decyzja.
Aby akt mógł być zakwalifikowany jako decyzja to zgodnie z art. 107 kpa musi zawierać przynajmniej cztery elementy, musi zawierać:
1. oznaczenie organu od którego pochodzi
2. oznaczenie adresata
3. rozstrzygniecie
4. podpis osoby upoważnionej.
Jeżeli dotarł do nas jakiś akt, który nie zawiera któregoś z tych elementów, to wtedy taki akt już można schować do szuflady korzystając z koncepcji nie-aktu. Jeżeli dana decyzja nie zawiera któregoś z tych czterech obowiązkowych elementów to w istocie nie jest decyzją, nie jest aktem administracyjnym -jest nie-aktem. Czyli nie-akty nie korzystają z domniemania prawidłowości, ważności i mocy wiążącej. W każdym innym pry zadku jeżeli dany akt możemy zakwalifikować jako decyzję administracyjną (nawet wadliwą) to jest ona ważna, wiążąca dopóki nie zostanie we właściwym przypisanym prawem trybie uchylona lub zmieniona. Stwierdzenie nieważności może być oparte na 7 przesłankach określonych w art. 156 k
Przesłanki stwierdzenia nieważności:
Art. 156. § 1. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, -chodzi o każdy rodzaj właściwości rzeczową, miejscową i instancyjną. Jeżeli któryś z tych przepisów o właściwości naruszono to jest to podstawa do stwierdzenia nieważności.
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, -ta przesłanka budzi największe wątpliwości w praktyce. Przesłanka ta polega na tym, że decyzja została wydana bez podstawy prawnej i z rażącym naruszeniem prawa –o ile brak podstawy prawnej da się określić o tyle z tym rażącym naruszeniem prawa mogą być pewne komplikacje. Wiadomo, że organy administracji musza działać na podstawie i w granicach prawa, nie ma tu takiej dowolności jak w przypadku osób fizycznych, że właściwie mogą robić wszystko co nie jest zakazane. Organy administracji nie mogą robić wszystkiego co nie jest zakazane, one mogą robić tylko to co jest dozwolone. Jeżeli wydano jakąś decyzję bez podstawy prawnej to będzie podlegała ona stwierdzeniu nieważności. Tu chodzi o rzeczywisty i realny brak podstawy prawnej, a nie tylko brak powołania tej podstawy. Jeżeli organ nie poda podstawy prawnej to należy zbadać czy tej podstawy w ogóle nie było czy organ po prostu zapomniał wpisać. Jeżeli tylko zapomniał to nie jest podstawą do stwierdzenia nieważności tylko należy taka decyzję po prostu uzupełnić czy sprostować. Jeżeli chodzi o to rażące naruszenie prawa to jest już kwestia ocenna co będzie rażącym naruszeniem, a co nie. Zgodnie z orzeczeniem NSA rażące naruszenie prawa zachodzi wtedy gdy treść decyzji pozostaje w wyraźnej i oczywistej sprzeczności z treścią przepisu prawa i charakter tego naruszenia powoduje, że owa decyzja nie może być akceptowana jako akt wydany przez organ praworządnego państwa.
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, -chodzi o to, że nie może być dwa razy rozstrzygana ta sama sprawa. Czyli nie może być dwóch rozstrzygnięć w tej samej sprawie. Dla tej przesłanki ważne jest ustalenie tożsamości obu spraw. Jeżeli te sprawy nie są tożsame podmiotowo i przedmiotowo to nie zajdzie ta przesłanka
4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, -zamiast do Nowaka to do Kowalskiego
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, -ta niewykonalność może być spowodowana przyczynami o charakterze prawnym jak i przyczynami o charakterze faktycznym ale musi mieć charakter trwały
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, -nie może być tak, że rozstrzygniecie organu administracji powoduje, iż zrealizowanie nakazu bądź zakazu wynikającego z danej decyzji jest możliwe jedynie w przypadku złamania prawa przez stronę postępowania.
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. –przepisy szczególne mogą zawierać jeszcze inne przesłanki do stwierdzenia nieważności decyzji. To powoduje, że katalog przesłanek stwierdzenia nieważności jest katalogiem otwartym.
Tryb wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji może nastąpić:
· z urzędu –organ wszczyna takie postępowanie w formie postanowienia na które nie służy zażalenie. Nie wynika to wprost z art. 157 kpa natomiast zawsze jest tak, że jak jest taka czynność, która wywołuje pewne skutki prawne jeżeli nie jest wprost określone jako decyzja lub postanowienie na które służy zażalenie i jest czynnością materialno prawną to jest to postanowienie na które nie służy zażalenie. Organ wszczyna z urzędu postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji wtedy gdy dojdzie do przekonania, ze mogły w postępowaniu zaistnieć pewne wady decyzji (istotne wady kwalifikowane wymienione w art. 156 kpa). Organ czyni to niejako z własnej inicjatywy, ale również jeśli RPO lub Prokurator zwróci się o to aby wszcząć takie postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji to organ może wszcząć takie postępowanie, ale też czyni to z urzędu, a nie na wniosek. Dlatego, że na wniosek wszczyna się postępowanie tylko gdy jest to wniosek strony. Podobnie może organizacja społeczna zgodnie z art. 31 kpa wnieść taki wniosek i tu organ może ocenić i wydać postanowienie o wszczęciu takiego postępowania bądź odmówić. Przy czym gdyby wszczął to też z urzędu mimo, że na wniosek organizacji
· na wniosek –obowiązuje nas wniosek strony postępowania. Przy czym to postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest traktowane jako postępowanie w nowej sprawie administracyjnej i wydana w wyniku tego postępowania decyzja jest traktowana jako decyzja I instancji, dlatego też katalog stron tego postępowania może być nieco inny niż katalog stron postępowania administracyjnego, w którym wydano tą decyzję, której nieważność może organ stwierdzić w tym postępowaniu nadzwyczajnym. Więc katalog tych stron musi być jeszcze raz ustalony, tak wiec wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenie nieważności decyzji nie musi wnieść tylko strona postępowania administracyjnego w którym wydano tą decyzję, ale także każdy inny podmiot, który ma interes prawny, w tym aby dokonano stwierdzenia nieważności takiej decyzji. To jest wprost w orzeczeniach napisane, że może być to każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczyć mogą skutki stwierdzenia nieważności tej decyzji.
Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest co do zasady organ wyższego stopnia nad organem, który wydał tą decyzję, która może podlegać unieważnieniu. Jest jeden wyjątek a mianowicie jeżeli decyzja, która ma podlegać unieważnieniu została wydana przez ministra lub SKO to także postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności będzie prowadził ten organ.
Art. 157. § 1. Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze - ten organ.
§ 2. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.
§ 3. Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji.
Etapy wszczęcia postępowania
Są one podobne jak w przypadku wznowienie postępowania.
Jeżeli postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ma być wszczęte na wniosek strony to doręczenie tego wniosku organowi uruchamia pewną fazę wstępną (możemy ją określić jako postępowanie w sprawie wszczęcia postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji). Organ otrzymuje wniosek strony o to aby wszcząć postępowanie i stwierdzić nieważność konkretnej decyzji.
Organ wówczas bada czy wniosek ten spełnia wymagania formalno prawne:
· czy pochodzi od strony postępowania (czy wpłynął od uprawnionego podmiotu, któremu będzie przysługiwał status strony)
· czy strona we wniosku powołała się na którąś z przesłanek nieważności decyzji z art. 156 kpa (na tym etapie nie bada czy ta przesłanka rzeczywiście wystąpiła, albo czy strona udowodniła, że ta przesłanka wystąpiła)
Jeżeli wniosek pochodzi od strony i we wniosku jest przesłanka nieważności to organ musi wydać postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, na które to postanowienie nie służy zażalenie. I to postanowienie uruchamia tą drugą (właściwą) fazę postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. I dopiero w tej drugiej fazie organ bada czy rzeczywiście te przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji nastąpiły.
Decyzje o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji organ wydaje wtedy gdy dojdzie do wniosku, że wymagania formalno prawne wniosku nie zostały zrealizowane. Od tej decyzji o odmowie przysługuje odwołanie, ewentualnie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (minister i SKO).
Rozstrzygnięcia wydawane w wyniku postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
Art. 158. § 1. Rozstrzygnięcie w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji.
§ 2. Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 156 § 2, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji.
Art. 156
§ 2. Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Są dwie przesłanki negatywne:
1. upływ czasu -10 lat od doręczenia lub ogłoszenia decyzji, w przypadku przyczyn gdy decyzja:
· została wydana z naruszeniem przepisów o nieważności (pkt 1),
· dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną (pkt 3),
· została skierowana do osoby nie będącej strona sprawie (pkt 4),
· zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa (pkt 7)
2. nieodwracalne skutki prawne –jeżeli decyzja mimo, że powinna być nieważna wywołała już jakieś nieodwracalne skutki prawne, których już nie można zmienić to nie można stwierdzić nieważności takiej decyzji.
1. Decyzja stwierdzająca nieważność decyzji –taką decyzję organ podejmuje wtedy gdy są spełnione przesłanki pozytywne –zawarte w art. 156 § 1 kpa oraz brak jest przesłanek negatywnych –zawartych w art. 156 § 2 kpa) –skutek deklaratoryjny ex tunc czyli z mocą wsteczną (od samego początku) –oznacza to, że traktuje się tą decyzję jako niebyłą i jeżeli wywołała jakieś skutki to trzeba je wyeliminować. W tym przypadku organ dochodzi do wniosku, że ta wada istniał od samego początku wydania tej decyzji, decyzja od początku była wadliwa. Natomiast jako, że decyzje administracyjne korzysta jaz domniemania ważności to jej nieważność można stwierdzić dopiero w wyniku odrębnego postępowania. Ale ponieważ ta nieważność występowała juz wcześniej dlatego wydaje się ją z mocą wsteczną. (próbuje się usunąć definitywnie tą decyzje z obrotu i wszystkie jej skutki). Top powoduje, że niejako odżywa postępowanie administracyjne w którym wydano tą unieważniona decyzję. W toku takiego postępowania organ I instancji może umorzyć to postępowanie jeżeli stwierdzi, że nie ma przesłanek do prowadzenia takiego postępowania lub może wydać decyzję co do istoty sprawy. I ta decyzja będzie traktowana jak normalna decyzja w normalnym postępowaniu czyli służy od niej odwołanie. W przypadku gdy stwierdzono nieważność decyzji organu odwoławczego to niejako należy rozpoznać odwołanie (organ odwoławczy wydaje decyzje co do istoty sprawy lub umarza postępowanie)
2. Decyzja o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji –taką decyzję organ wydaje jeżeli stwierdzi, że nie zaistniały te przesłanki pozytywne zawarte w art. 156 § 1 kpa –czyli w czasie postępowania organ stwierdza, że ta decyzja nie jest obarczona tą wadą prawną –skutek –jeżeli decyzja o odmowie stanie się ostateczna to ten nadzwyczajny tryb mamy zakończony i utrzymana w mocy zostaje dotychczasowa decyzja
3. Decyzja stwierdzająca wydanie dotychczasowej decyzji z naruszeniem prawa –taką decyzję organ wydaje gdy spełnione są przesłanki pozytywne z art. 156 § 1 kpa oraz wystąpiły przesłanki negatywne z art. 156 § 2 kpa. Wtedy nie można stwierdzić nieważności decyzji. –skutek –ta decyzja nie usuwa z obrotu tej decyzji poprzednie dlatego, że nie można stwierdzić jej nieważności ale ta decyzja może być podstawą dochodzenia odszkodowania. Jeżeli strona postępowania w wyniku takiej decyzji obarczonej kwalifikowanej wadą prawną poniosła jakieś szkody to może dochodzić odszkodowania na normalnych zasadach z kodeksu cywilnego (art. 417 i następne kc).
4. Decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji –taką decyzję wydaje organ gdy uzna, że postępowanie stało się bezprzedmiotowe –art. 105 kpa –skutek –podobny skutek jak odmowa stwierdzenia nieważności –ta pierwsza decyzja zostaje utrzymana w mocy
W nadzwyczajnych trybach postępowania jest tak, że wszczęcie tego postępowania nie powoduje automatycznie wstrzymania wykonania decyzji. W przypadku odwołania, które ma charakter suspensywny co do zasady, następuje wstrzymanie wykonania decyzji (z dwoma wyjątkami: nadany jest rygor natychmiastowej wykonalności lub jest wykonalna natychmiast z mocy prawa). Natomiast w przypadku zażalenia oraz tych nadzwyczajnych trybach nie ma automatycznego wstrzymania wykonania decyzji. Natomiast można wnosić o to aby organ, który prowadzi postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wstrzymał wykonanie do czasu wydania rozstrzygnięcia.
Art. 159. § 1. Organ administracji publicznej, właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1.
§ 2. Na postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji służy stronie zażalenie.
ODWOŁALNOŚĆ FAKULTATYWNA
tryby nadzwyczajne czyli wznowienie postępowania oraz stwierdzenie nieważności dotyczyły decyzji ostatecznych, które zawierały istotne wady. Natomiast te tryby czyli odwołalność fakultatywna oraz odwołalność subsydiarna dotyczą decyzji ostatecznych ale decyzji, które są prawidłową.
1. Strona nie nabyła prawa (art. 154 kpa)
Art. 154. § 1. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.
§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji.
§ 3. W sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany lub uchylenia decyzji, o której mowa w § 1 oraz w art. 155, właściwe są organy tych jednostek.
1. można w wyniku odwołalności fakultatywnej zmienić lub uchylić tylko decyzję ostateczną.
2. są to decyzje w których żadna ze stron nie nabyła prawa –mogą to być decyzje w których organ nałożył jakiś obowiązek, jakiś nakaz lub zakaz, mogą to być też decyzje w których odmówiono przyznania prawa –strona wnioskowała na wydanie np. pozwolenia i odmówiono jej
3. tą decyzję można uchylić w każdym czasie
4. może to uczynić organ, który wydał tą decyzję lub organ wyższego stopnia
5. przesłanki –interes społeczny lub słuszny interes strony.
6. przyjmuje się, ze może być z urzędu lub na wniosek
2. Strona nabyła prawo (art. 155 kpa)
Art. 155. Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.
2. są to decyzje w których strona nabyła prawo
4. ale tylko za zgodą strony
5. oraz gdy przepisy szczególne nie sprzeciwiają się temu
6. może to uczynić organ, który wydał tą decyzję lub organ wyższego stopnia
7. przesłanki –interes społeczny lub słuszny interes strony, zgoda strony oraz przepisy szczególne sienie sprzeciwiają.
8. przyjmuje się, ze może być z urzędu lub na wniosek
ODWOŁALNOŚĆ SUBSYDIARNA
Art. 161. § 1. Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.
§ 2. Uprawnienia określone w § 1 w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie.
Ten tryb jest takim bardzo nadzwyczajnym, nazywa się go wywłaszczeniem prawa. W tym trybie można zmienić lub uchylić tylko taką decyzję, której nie można zmienić na podstawie innych przepisów dotyczących nadzwyczajnych trybów postępowania. Wyjątkowo –jeżeli żadnego innego trybu postępowania nie można zastosować to stosuje się ten.
Będzie to dotyczyło tylko tych decyzji, które po pierwsze są decyzjami prawidłowymi, bo decyzje wadliwe podlegają kontroli w trybie wznowienia lub stwierdzenia nieważności postępowania. Po drugie wśród tych decyzji prawidłowych nie mogą być to decyzje, które nie nakładają na stronę praw. Bo jeżeli nie nakładają praw na żadna ze stron to wówczas może mieć zastosowanie art. 154 kpa. Po trzecie będzie to dotyczyć tylko takich decyzji nakładających prawa na stronę co do których strona nie zgodziła się na uchylenie lub zmianę zgodnie z art. 155 kpa. Czyli niejako musimy wyeliminować te inne przesłanki.
Odwołalność subsydiarna czyli wywłaszczenie prawa będzie dotyczyć tylko decyzji administracyjnych które są:
· ostateczne,
· prawidłowe,
· przyznają jakieś uprawnienie,
· nie nakładają na żadną ze stron obowiązków, oraz
· strona nie zgodziła się na uchylenie tej decyzji zgodnie art. 155 kpa
To jest taka furtka, która pozwala aby z jakiś względów ogólnospołecznych np. w stanie zagrożenia, którego nie można usunąć w inny sposób, w przypadku jakiś nadzwyczajnych okoliczności, można było uchylić taką decyzję.
Ponieważ w tej sytuacji pozbawia sie stronę konkretnego uprawnienia to stronie przysługuje odszkodowanie. W tej sytuacji nie maja zastosowania takie ogólne przepisy z kodeksu cywilnego tylko jest to uregulowane w art. 161 § 3 i 4 kpa.
Art. 161 § 3. Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, ...
gosicka