geodezja oznacza naukę i technikę zajmującą się pomiarami i badaniem wymiarów i kształtów powierzchni kuli ziemskiej lub jej części oraz zastosowaniem pomiarów i ich wyników do rozwiązywania zagadnień projektowych i badawczych w poszczególnych dziedzinach techniki i inwestycjach inżynieryjno – budowlanych.
kartografia to dział, którego zadania obejmują zagadnienia związane ze sporządzaniem map oraz ich wykorzystaniem.
Geodezja ogólna zajmuje się szczegółowymi pomiarami sytuacyjnymi (współrzędne xy punktu) i wysokościowymi (H) lub sytuacyjno-wysokościowymi na mniejszych obszarach w odniesieniu do płaszczyzny.
geodezja miejska: obejmuje opracowanie i wyznaczanie w terenie:
-szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego
-planów realizacyjnych budownictwa ogólnego i komunalnego
-planów realizacyjnych ulic i placów, miejskich obiektów inżynierskich, urządzenia terenów przeznaczonych pod rekreację
instrukcja G-4 – pomiary sytuacyjne i wysokościowe
K-1 mapa zasadnicza
powierzchnie odniesienia: w geodezji mogą być wiernokątne, wiernoodległościowe, wiernopolowe
układ 1965 – układ współrzędnych prostokątnych płaskich
godło mapy - oznaczenie położenia arkusza mapy zgodnie z przyjętym podziałem sekcyjnym.
Jako powierzchnię podstawową do której odnosimy wszystkie pomiary wykonywane na pktach o różnej wysokości przyjęto tzw. geojdę zerową przechodzącą na przeciętnej wys. poziomu wód w oceanach.
osnowa – osnowy stanowią usystematyzowany zbiór pktów dla których określono matematycznie ich wzajemne położenie (osnowa pozioma i wysokościowa)
podział osnów ze wzg. na rolę: podstawowa, szczegółowa, pomiarowa
reper - stabilizowany punkt wysokościowej osnowy geodezyjnej, dla którego wyznaczono wysokość w przyjętym układzie odniesienia.
azymut to kąt zawarty między północną częścią południka odniesienia, a danym kierunkiem poziomym. Wartość azymutu liczy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara i wyraża w mierze kątowej
grad – jednostka miary kątowej
mapa zasadnicza – to wielkoskalowe opracowanie kartograficzne zawierające aktualne informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnograficznych oraz elementów ewidencji gruntów i budynków a także sieci uzbrojenia terenu.
mapa topograficzna – to małoskalowe opracowanie kartograficzne o treści przestawiającej elementy środowiska geograficznego powierzchni ziemi i ich przestrzenne związki
błąd absolutny - +/- 0,15m przy 300m
błąd względny – stosunek błędu absolutnego do mierzonej wielkości 0,15/300
błędy systematyczne – błędami tymi rządzą pewne zasady dające się określić. powodem występowania błędów systematycznych może być rozszerzalność temp. metalu
błędy przypadkowe – błędy nie podlegające żadnej prawidłowości, nie znamy ani wielkości ani znaków tych błędów, są spowodowane zarówno przez obserwatora jak też zmieniającymi się warunkami pomiaru tej samej wielkości
obserwacje jednakowo dokładne – obserwacje wykonywane tymi samymi instrumentami przez 1 obserwatora w tym samym czasie
obserwacje niejednakowo dokładne są wtedy gdy chociaż 1 z warunków obserwacji jednakowo dokładnych nie jest spełniony
pomiar długości bezpośredni polega na n-krotnym odłożeniu taśmy wzdłuż mierzonego odcinka
pośredni polega na pomiarze odległości za pomocą np. dalmierzy optycznych
łata niwelacyjna (geodezyjna) - przyrząd geodezyjny stosowany w niwelacji. W zależności od wymaganej dokładności pomiaru wyróżnia się łaty do niwelacji technicznej lub precyzyjnej. Odczyt z łaty stanowią 4 cyfry
poprawka komparacyjna – uwzględniamy ją jeśli taśma którą mierzyliśmy jest za długa/krótka
teodolit - instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych oraz kątów pionowych. Wyróżnia się teodolity optyczne oraz elektroniczne.
elementy:
alidata, krąg V, krąg Hz, spodarka, luneta, lusterko, 2 zaciski, 2 śruby „leniwki”
błąd kolimacji – sprawdzenie czy błąd występuje polega na pomiarze tego samego kierunku w 2-óch położeniach lunety
Przy poziomo ustawionej lunecie wartość odczytu kierunku powinna wynosić 100 lub 300 grad – warunek miejsca 0 – nie spełnienie tego warunku nosi nazwę błąd indeksu
szkic polowy – odręczny rys. wykonany na odpowiednim formularzu przy pomocy ołówka i linijki. Szkic wykonywany jest bez zachowania skali i zawiera wszystkie szczegóły sytuacyjne które zamierzamy objąć pomiarem
metoda biegunowa – metoda polegająca na odmierzeniu długości ‘d’ w terenie dalmierzem oraz kąta alfa teodolitem
Niwelacja precyzyjna wchodzi w zakres prac geodezji wyższej. Wysokość wyznaczamy na podstawie niwelacji precyzyjnej podając odległości od geoidy zerowej a pkty tej niwelacji utrwalone w terenie stanowią sieć niwelacyjno-państwową na której opieramy niwelację techniczną
niwelacja geometryczna techniczna polega na wyznaczaniu różnic wysokości pktów bliskich na podstawie bezpośredniego pomiaru położenia poziomej osi celowej na pionowo ustawionych łatach niwelacyjnych.
Niwelacja dzieli się na następujące rodzaje pomiarów:
-niwelacja techniczna ciągów i sieci reperów, której zadaniem jest wyznaczenie wysokości pktów stałych stanowiących osnowę do szczegółowych pomiarów wysokościowych oraz do realizacji projektów budowlanych
-niwelacja topograficzna, której zadaniem jest wyznaczanie rzeźby i przekrojów terenu dla potrzeb budownictwa, można tu wyodrębnić następujące zagadnienia:
-niwelacja przekroju – określa ukształtowanie pionowe terenu wzdłuż linii prostej, łamanej lub krzywej będącą osią prasy oraz po obu stronach osi inwestycji inżynierskiej prostopadle do tej osi
-niwelacja powierzchniowa, która podaje charakterystykę rzeźby terenu
niwelacja trygonometryczna – polega na określaniu różnic w wysokościach pktów zarówno bliskich jak i dalekich na podstawie pomierzonego kąta pionowego i odległości. Różnice wysokości na danym stanowisku instrumentu mogą być duże w przeciwieństwie do niwelacji geom. gdzie różnice wysokości są małe w zasięgu poziomej osi celowej niwelatora
tachimetr - instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych, kątów pionowych oraz odległości. Połączenie teodolitu i dalmierza.
niwelator - instrument geodezyjny, mocowany na trójnożnym statywie, umożliwiający przeprowadzanie pomiarów różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi.
niwelacja barometryczna – opiera się na wykorzystaniu zależności różnicy powietrza od różnicy ich wysokości
niwelatory precyzyjne, techniczne: libellowy, automatyczny, kodowy, laserowy
- libellowe - przestarzałej konstrukcji, praktycznie już nie wykorzystywane, przed wykonaniem każdego pojedynczego odczytu z łaty należy dodatkowo poziomować oś celową lunety przy użyciu libelli kolimacyjnej;
- "automatyczne" - obecnie bardzo powszechne, wyposażone w automatyczny kompensator zamiast ręcznie obsługiwanej libelli niwelacyjnej;
- laserowe - realizujące płaszczyznę poziomą poprzez wysyłanie widzialnej wiązki laserowej, w wersji rotacyjnej - wirujący promień lasera realizuje w przestrzeni powierzchnię poziomą;
- cyfrowe - wykorzystujące specjalne łaty geodezyjne umożliwiające automatyczne wykonanie odczytu ze specjalnych łat z kodem kreskowym.
dalmierz (odległościomierz) - przyrząd służący do pomiaru odległości bez potrzeby jej przebywania.
Działanie dalmierza optycznego polega na obserwacji przedmiotu za pomocą dwu prawie równoległych obiektywów, umieszczonych na tzw. bazie i pomiarze kąta paralaksy osi optycznych obu obiektywów.
Dalmierz elektromagnetyczny - pomiar odległości przeprowadza się na podstawie pomiaru czasu, w jakim powraca sygnał radiowy wyemitowany w kierunku przedmiotu (dalmierz impulsowy), lub na podstawie różnicy faz fal elektromagnetycznych: emitowanej i rejestrowanej (dalmierz o fali ciągłej).
węgielnica pryzmatyczna – urządzenie geodezyjne stosowane również w archeologii. Zbudowane jest z dwóch umieszczonych jeden nad drugim pryzmatów oraz okienka pomiędzy nimi. Prymaty umożliwiają patrzenie na prawo i lewo. U dołu węgielnicy podwieszany jest pion ułatwiający poprawne ustawienie urządzenia. Węgielnica pryzmatyczna służy do szybkiego wytyczania kątów prostych.
niwelacja pktów rozproszonych czyli powierzchniowa polega na określeniu wysokości charakterystycznych pktów terenu i pktów sytuacyjnych niwelacją geometryczną w przód przy równoczesnym wyznaczeniu ich położenia metodą biegunową
niwelacja profilami polega na określaniu rzędnych wysokości charakterystycznych pktów profili podłużnych i poprzecznych
obliczanie pól powierzchni: metoda graficzna – polega na podzieleniu figury na mapie na figury prostsze a następnie na obliczeniu powierzchni tych figur. Dane do obliczenia bierzemy z mapy mierząc odpowiednie długości. Po obliczeniu powierzchni dzielimy figurę na inne figury prostsze i obliczamy ich powierzchnię. Porównujemy różnice powierzchni z 1szego i 2giego pomiaru, jeśli rozbieżność nie przekracza wartości dopuszczanej przez instrukcję, przyjmujemy wartość średnią
metoda analityczna – w tej metodzie znamy współrzędne i na ich podstawie obliczamy pole powierzchni korzystając ze wzorów Gaussa
metoda mechaniczna – do tej metody wykorzystywane są urządzenia zwane planimetrami
Planimetr - przyrząd mechaniczny lub elektroniczny do wyznaczania pola powierzchni figur płaskich.
metoda komputerowa:
-skan mapy
-wpasowanie mapy w układ współrzędnych
-wektoryzacja
lestan