innowacyjnosc2006.pdf
(
436 KB
)
Pobierz
Przedsiębiorczość w Polsce 2007
3.
NNOWACYJNOŚĆ POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW
3.1
Ocena innowacyjności polskich przedsiębiorstw
Chociaż Polska gospodarka nie kwalifikuje się obecnie do gospodarek opartych
na wiedzy (GOW,
knowledge-based economy
), nie osiągnęła bowiem minimalnego
poziomu rozwoju sektorów – nośników GOW
28
, to należy podkreślić, że wysoka
dynamika procesów rozwojowych świadczy o jej znacznym potencjale.
Wśród czynników
determinujących poziom innowacyjności polskiej gospodarki należy wymienić niski poziom
zatrudnienia w sektorach stanowiących nośniki GOW (9,3%
29
w 2000 r.) – znacznie niższy
niż w wielu krajach Unii Europejskiej
30
, jeden z najniższych w UE wskaźników udziału
wydatków na badania i rozwój, niewystarczającą współpracę środowisk gospodarczych
i naukowych, niską liczbę wdrożeń nowych technologii oraz niską liczbę nowych
przedsiębiorstw tworzonych w oparciu o nowe technologie.
Wykres 28 Struktura nakładów na działalność B+R wg źródeł finansowania w latach 1999–
–2005*
Pozostałe
Organizacje międzynarodowe i instytucje zagraniczne
Placówki naukowe PAN i jednostki badawczo—rozwojowye
Podmioty gospodarcze
Budżet państwa
70
64,8
63,4
62,7
61,9
61,7
58,5
57,7
60
50
40
30,6
30
26,0
24,5
24,3
23,5
23,0
22,6
20
7,3
7,7
7,5
7,4
10
6,3
6,2
5,9
5,2
5,7
4,8
4,6
4,0
3,3
3,2
2,6
3,0
2,3
2,4
1,9
1,7
1,8
0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
*W cenach bieżących, bez amortyzacji i środków trwałych.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podst. Nauka i technika w 2005 r., GUS.
W
2005 roku
31
nakłady na działalność badawczą i rozwojową wyniosły
5.574,6 mln zł
i były o
ponad 8% wyższe niż rok wcześniej
(tj. o 419,2 mln zł więcej niż w 2004 r.
– w cenach bieżących). Jednocześnie warto zauważyć, że postulowana od lat zmiana
struktury finansowania nakładów wydaje się stopniowo urzeczywistniać. Potwierdzają to
dane o wysokim wzroście tzw. środków pozabudżetowych (o 19,3%), które głównie są
ponoszone przez podmioty gospodarcze. W 2005 roku przedsiębiorstwa partycypowały
w 26% ogółu nakładów na B+R. W ogólnej wielkości nakładów środki zagraniczne stanowiły
28
Strategia przejścia w Polsce do gospodarki opartej na wiedzy powinna być oparta na promocji i wspieraniu
sektorów stanowiących jej nośniki, którymi są: edukacja, nauka i działalność badawczo-rozwojowa,
gałęzie przemysłu tzw. wysokiej techniki, usługi biznesowe związane z GOW, usługi społeczeństwa
informacyjnego.
29
Gospodarkę uznaję się za opartą na wiedzy, w przypadku kiedy wskaźnik ten przekracza 15%.
30
Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007–2013
, dokument strategiczny przyjęty przez
Rząd w dniu 4 września 2006 r.
31
Nauka i Technika w 2005 r.
, GUS, 2006 r.
47
Przedsiębiorczość w Polsce 2007
w 2005 r. 5,7%, przy czym środki pochodzące z UE stanowiły 4,3%, podczas gdy w 2004 r.
udziały te wynosiły odpowiednio 5,2% oraz 2,7%.
Wartość jednego z najważniejszych wskaźników z zakresu statystyki nauki i techniki, czyli
relacji nakładów na działalność B+R do PKB w ostatnich latach kształtował się na zbliżonym
poziomie i w 2005 r. wyniósł 0,57%, natomiast w ujęciu na 1 mieszkańca odnotowano 8%
wzrost nakładów – do poziomu 144 zł.
Ramka 3 Innowacyjność polskiej gospodarki w świetle badań międzynarodowych
Zgodnie z badaniem
European Innovation Scoreboard 2006, poziom innowacyjności polskiej
gospodarki
wzrósł. Polska awansowała z grupy krajów „tracących grunt” (
loosing ground
) do
„doganiających” (
catching up
), w której znajdują się m.in. Czechy, Litwa, Łotwa, Portugalia,
Grecja, Słowenia i Bułgaria. Grupę tą charakteryzuje szczególnie wysoka dynamika zagregowanego
wskaźnika obrazującego poziom innowacyjności - Sumary Innovation Index (SII).
W przypadku Polski w aż 16 spośród 25 wskaźników cząstkowych SII obserwowano poprawę,
m.in.:
•
ponad 3-krotny wzrost wskaźnika „Liczba stałych łączy internetowych (z przepustowością co
najmniej 144 Kbit/s) na 100 mieszkańców”: z 0,5 do 1,9;
•
ponad 4-krotny wzrost wskaźnika „Udział (%) przedsiębiorstw otrzymujących pomoc publiczną
na innowacje w liczbie przedsiębiorstw ogółem”: z 0,7 do 3,1;
•
ponad 2-krotny wzrost wskaźnika „Udział (%) sprzedaży nowych lub zmodernizowanych
wyrobów dla rynku w sprzedaży przedsiębiorstw ogółem”: z 3,4 do 8,1;
•
3-krotny wzrost wskaźnika „Liczba udzielonych patentów przez US PTO na milion
mieszkańców”: z 0,4 do 1,2;
•
5-krotny wzrost wskaźnika „Liczba nowych wspólnotowych wzorów przemysłowych na milion
mieszkańców”: z 5,2 do 25.
Chociaż w porównaniu z krajami „UE-15” polska gospodarka rozwijała się szybko, to i tak
zajmuje pod względem wskaźnika SII przedostatnie miejsce wśród krajów objętych badaniem.
Na znaczny dystans między poziomami innowacyjności gospodarki Polski i krajów rozwiniętych
wskazują badania statystyczne Banku Światowego. Metodologia Banku Światowego dotycząca
pomiaru poziomu innowacyjności gospodarek w Europie i Azji Centralnej oparta jest o
Knowledge
Assessment Methodology
. Oceny Banku Światowego pokrywają się w dużej mierze z wynikami
otrzymanymi w badaniu przeprowadzonym przez OECD. Zgodnie z
Knowledge Assessment
Methodology
, Polska zajmuje 26 miejsce na 31 krajów objętych badaniem
32
.
W sytuacji stale zmieniających się warunków otoczenia zewnętrznego determinowanych
przez procesy globalizacyjne i konkurencyjne oraz w obliczu krótkiego cyklu życia
produktów przedsiębiorstwa w bardziej zdecydowany sposób powinny skoncentrować się na
inwestowaniu w nowe technologie, doskonaleniu procesów produkcyjnych, przyczyniając się
do tworzenia nowoczesnych produktów i usług. Z tego punktu widzenia sytuacja polskich
przedsiębiorstw nie jest zadowalająca.
Pomimo istniejących sygnałów o poprawie poziomu innowacyjności polskiej gospodarki
(Ramka 3), równocześnie nietrudno wskazać argumenty na poparcie odwrotnej tezy.
Z jednej strony nieznacznie wyższy był udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych
i zmodernizowanych w produkcji sprzedanej wyrobów ogółem (w 2005 r. wyniósł on 21,8%,
podczas gdy w 2004 – 20,9%). Z drugiej natomiast obserwuje się malejący udział
przedsiębiorstw innowacyjnych (tj. takich, które wprowadziły na rynek nowe lub istotnie
ulepszone wyroby i/lub procesy), który w latach 2003–2005 wynosił 41,5%, podczas gdy
32
The World Bank:
Public financial support for commercial innovation
, Waszyngton, 2006 r.
48
Przedsiębiorczość w Polsce 2007
w latach 2002–2004 – 45,6%. W ostatnim czasie nieznacznie zmniejszył się
udział
przedsiębiorstw prowadzących działalność innowacyjną. W 2005 r. 38,2% przedsiębiorstw
produkcyjnych poniosło nakłady na działalność innowacyjną, podczas gdy w 2004 roku
38,7%
33
. W roku 2005 nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach
przemysłowych
34
wyniosły 14,7 mld zł i spadły o blisko 1 mld zł w porównaniu z rokiem
poprzednim (w 2004 r. – 15,6 mld zł).
Wykres 29 Struktura nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw działających
w sektorze usług wg wielkości podmiotów w latach 2001–2003*
100%
pozostałe
przygotowania
80%
szkolenia
60%
40%
marketing
20%
zakup gotowej
technologii
0%
Przedsiębiorstwa małe
Przedsiębiorstwa
średnie
Przedsiębiorstwa duże
oprogramowanie
*Bez nakładów inwestycyjnych.
Źródło: Działalność innowacyjna przedsiębiorstw sektora usług w latach 2001–2003, GUS.
Należy zauważyć, że w świetle danych empirycznych innowacyjność przedsiębiorstwa
ściśle koreluje z jego wielkością
, tj. wraz ze wzrostem wielkości podmiotu rośnie
udział przedsiębiorstw innowacyjnych w danej agregacji. Przyczyn takiej zależności
należy upatrywać w zdecydowanie lepszej, wśród podmiotów dużych, dostępności do
kapitału – zarówno finansowego, ludzkiego jak i rzeczowego. Ok. 67% jednostek dużych,
zatrudniających pow. 249 pracujących, w latach 2002–2004 stanowiły przedsiębiorstwa
innowacyjne, podczas gdy wśród przedsiębiorstw małych udział ten wynosił 17,7%
35
. Jak
wskazują badania sektora usług, podmioty mniejsze znaczną część swoich wydatków (nie
uwzględniając nakładów inwestycyjnych) przeznaczają na tzw. infrastrukturę „miękką”
procesu innowacji, tj. marketing i szkolenia, podczas gdy większe – odwrotnie. Taką sytuację
należy wiązać z rodzajem podejmowanych przedsięwzięć, które w przypadku firm większych
są zdecydowanie bardziej kapitałochłonne.
Nabywanie technologii materialnej
, a więc przeznaczanie środków na zakup maszyn
i urządzeń
stanowi główną oś nakładów na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach
przemysłowych
36
. W 2005 roku nakłady te stanowiły ok. 58,6% ogółu inwestycji. Chociaż
podstawowym źródłem innowacji są prace badawczo-rozwojowe, to przedsiębiorstwa
w Polsce przeznaczają na ten cel niespełna 9,6% nakładów na działalność innowacyjną.
Warto jednak zauważyć, że w porównaniu do 2004 roku (7,5%) udział ten wzrósł.
W 2005 roku najwyższy udział nakładów na B+R w nakładach na działalność innowacyjną
33
Nauka i Technika w 2005 r.
, GUS, 2006 r.
34
O liczbie pracujących powyżej 49 osób.
35
Jednostki małe o liczbie pracujących od 10 do 49 osób, dla tego badania tylko w sekcji przetwórstwo
przemysłowe.
Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002–2004
, GUS.
36
O liczbie pracujących pow. 49 osób.
49
Przedsiębiorczość w Polsce 2007
charakteryzował podmioty działające w produkcji maszyn biurowych i komputerów
(ok. 75%), produkcji pozostałego sprzętu transportowego (ok. 41%) oraz produkcji
instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych (ok. 40%).
Działalność innowacyjna polskich przedsiębiorstw skupia się głównie na przedsięwzięciach
modernizacyjnych systemu wytwarzania i produkcji. Nie jest więc kreatorem, a raczej
kontynuatorem nowej technologii
, którą absorbuje z zewnątrz, co stanowi sytuację zupełnie
odmienną od tej obserwowanej w wysoko rozwiniętych krajach.
Alokacja regionalna nakładów poniesionych na prace badawczo-rozwojowe
odzwierciedla potencjał naukowy i gospodarczy poszczególnych obszarów.
Duże ośrodki
akademickie i przemysłowe charakteryzują się wysokimi wskaźnikami B+R, natomiast
tereny, na których rozwinęła się działalność o charakterze rolniczym – najniższymi. Na
obszarach o najniższych wskaźnikach B+R obserwuje się ponadto tendencje szybkiego
starzenia się społeczeństwa i niskiej mobilności, podczas gdy w regionach o najwyższych
wskaźnikach dominuje populacja „młodych”
37
.
Na pierwszy plan wysuwa się pod tym względem wyraźna dominacja województwa
mazowieckiego. Województwami o najniższych nakładach na działalność badawczo-
rozwojową w przeliczeniu na 1 mieszkańca są świętokrzyskie, opolskie i lubuskie.
Taki
nierównomierny rozkład potencjału badawczo-rozwojowego wpływa na ograniczony
dostęp przedsiębiorstw do wysokich technologii na obszarach mniej rozwiniętych.
Sytuacja taka jest szczególnie niekorzystna w świetle tzw. efektu
spillover
, a więc
rozprzestrzeniania wartości dodanej tworzonej przez inwestycje B+R nie tylko
w ramach danej jednostki, ale również w obszarze jej otoczenia społeczno-
-gospodarczego.
W konsekwencji powoduje to powiększanie się przepaści między regionami
bardziej rozwiniętymi, a tymi odstającymi od reszty.
Tzw. wysoką technikę
(
high-tech
)
stanowią dziedziny i wyroby charakteryzujące się wysoką
intensywnością B+R. Zdolność do wprowadzania i komercjalizacji nowych technologii jest
jednym z czynników determinujących innowacyjność gospodarki. Odzwierciedleniem tego
potencjału jest struktura produkcji. I chociaż największą część
produkcji sprzedanej
38
stanowią
wyroby niskiej techniki
(37,3%), najmniejszą natomiast wysokiej (4,5%), to należy
zaznaczyć, że udział produkcji sprzedanej średniej i wysokiej techniki stopniowo rośnie
i świadczy o powolnych, korzystnych zmianach zachodzących w polskim sektorze high-
-tech. Jednocześnie należy podkreślić, że w ostatnim 15-leciu
udział
eksportu wyrobów
wysokiej techniki nie uległ istotnym zmianom
i utrzymuje się w granicach 2-3%. Udział
importu natomiast rósł do 2000 roku (12,3%), następnie stopniowo zmniejszał się (do 9,2%
w 2004 roku) i w roku 2005 osiągnął wartość 10,3%. W 2005 roku
najwyższy udział
w eksporcie wysokiej techniki
charakteryzował grupę: elektronika – telekomunikacja
(42,9%) oraz aparatura naukowo-badawcza (14,9%).
Przy omawianiu sektora wysokiej techniki nie sposób pominąć znaczenia
technologii
informacyjnych i komunikacyjnych (ICT)
, których wykorzystanie stanowi jedną z szans na
zwiększenie konkurencyjności, innowacyjności i poprawę efektywności przedsiębiorstw,
zwłaszcza małych i średnich. Wśród szeregu korzyści należy wymienić: zmniejszenie
kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, zwiększenie możliwości marketingowych
firmy, w tym możliwość dotarcia do znacznie szerszego grona odbiorców niż w handlu
37
Z. Chojnicki, T. Czyż ,
Poland On the Road to a Knowledge-Based Economy: A Regional Approach
. In
Recent Advances in Urban and Regional Studies, Polish Academy of Sciences, Committee for Space
Economy and Regional Planning.
38
W przetwórstwie przemysłowym.
50
Przedsiębiorczość w Polsce 2007
tradycyjnym, poprawa jakości obsługi klienta poprzez szybszą komunikację i przyspieszenie
procesu dokonywania transakcji, usprawnienie procesów zarządzania w firmie.
Utrzymywanie się niskiego poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw w dłuższym
okresie czasu może wpłynąć na pogorszenie ich pozycji konkurencyjnej, szczególnie
uwzględniając fakt, że zaledwie 1% przedsiębiorstw dostrzega w swoich strategiach rozwoju
innowacje jako źródło przyszłej przewagi konkurencyjnej
39
.
3.2
Bariery prowadzenia działalności innowacyjnej
Poprawa konkurencyjności polskiej gospodarki jest możliwa nie tylko poprzez
usprawnienie jakości i wydajności sektora badawczo-rozwojowego, ale również dzięki
innowacyjnym przedsięwzięciom podejmowanym przez polskie przedsiębiorstwa.
Powodzenie tego rodzaju przedsięwzięć i związany z nimi marketingowy efekt
naśladownictwa niewątpliwie przyczynia się do poprawy innowacyjności całej gospodarki.
Niwelowanie barier działalności innowacyjnej na każdym jej etapie powinno stanowić ważny
priorytet działań w programach gospodarczych każdego kraju.
Badania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
40
wskazują, że w warunkach
polskich
poziom innowacyjności przekłada się bezpośrednio na rentowność firmy
.
Przedsiębiorstwa innowacyjne są zdecydowanie bardziej rentowne od tych, które nie ponoszą
nakładów na innowacje. Związek taki istnieje również w innych rozwiniętych gospodarkach,
a w szczególności dotyczy przedsiębiorstw działających w sektorach wysokiej techniki
o dużej wartości dodanej. Przedsiębiorcy we własnym interesie, nie tylko z punktu widzenia
ich sytuacji finansowej, ale również pozycji konkurencyjnej, powinni dążyć do większego
zaangażowania w procesy innowacyjne.
Wykres 30 Innowacyjność a rentowność firmy.
INNOWACJE, KTÓRE WIĄZAŁY SIĘ Z WYDATKAMI
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Rentowność
poniżej 0%
do 5%
powyżej 5%
do 10 %
powyżej 10%
do 15%
powyżej 15%
Źródło: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości: Raport „Wyniki badań innowacyjności polskich
małych i średniej wielkości przedsiębiorstw”, Warszawa, lipiec 2005 r.
39
Konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw
– raport z badań „Monitoring kondycji sektora MSP
2006”, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Warszawa, maj 2006.
40
Raport
Wyniki badań innowacyjności polskich małych i średniej wielkości przedsiębiors
tw, PARP,
Warszawa, lipiec 2005 r.
51
Plik z chomika:
s.renatka
Inne pliki z tego folderu:
innowacje-w-firmie.pdf
(5306 KB)
innowacyjnosc2006.pdf
(436 KB)
innowacyjnosc_jako.pdf
(135 KB)
systemy_wspierania_innowacji.pdf
(1843 KB)
INNOWACJE.doc
(52 KB)
Inne foldery tego chomika:
Organizacja w zarządzaniu
Rozwój naukowego zarządzania
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin