PSYCHOSPOŁECZNA TEORIA KAREN HORNEY
Neopsychoanaliza
-Nie było to zaprzeczenie psychoanalizy, lecz budowaniem na jej zrębach metodologicznych
- Zaliczani do niej są badacze, jak Murray, Fromm, Sullivan, Horney.
- odrzucali z psychoanalizy: teorię popędów i teorię koniecznego antagonizmu między kulturą i jednostką ludzką.
Wg Horney:
- centralnym przedmiotem swoich zainteresowań uczyniła jednostkę ludzką
- klasyczny problem psychoanalizy- nerwica
- wydała książki "Neurotyczna osobowość naszych czasów", "Nerwica a rozwój człowieka"
- kultura sama w sobie nie jest blokadą dążeń ludzkich.
- wady kultury powodują , że człowiekowi jest w niej źle
- Broniąc się przed złem kultury, człowiek sam wpada w zastawione przez siebie pułapki
- uczestniczymy w kulturze przez:
(współzawodnictwo,
miłość, posiadanie,
dawanie, władzę,
pomoc, rezygnacją, oraz inne formy współdziałania
z ludźm)
- To powinno być źródłem radości, z własnego istnienia i z bliskości innych ludzi.
- Ulepszanie kultury polegałoby na takich zmianach, aby dążenia człowieka mogły być realizowane przez niego w myśl uświadamianych sobie przez niego założeń.
- Przeszkodą jest defekt kultury , polega na tym, że:
zmusza do fałszu,
człowiek realizuje różne społeczne zachowania w celach egocentrycznych,
musi myśleć tylko o sobie, swym bezpieczeństwie, musi bać się innych ludzi.
Obawa staje się osią naszych działań, powodując fiksację na jednym z nich ,
-Społeczeństwo jest winne temu, że człowiek musi:
(-bać się i ze strachu kochać, -współzawodniczyć lub być ambitnym)
-Kultura odzwierciedla się w nerwicy nie tylko swymi defektami
- Są środki obrony przeciw lękom, które podwyższają zdolność człowieka do pokonywania trudności
- Zdrowy człowiek odczuwając w trudnej sytuacji lęk , może zredukować go rozwiązując trudny problem
• Podsumowanie: jeżeli frustrowane są działania nie mające na celu redukcji lęku, to frustracja ta nie musi mieć destrukcyjnego charakteru.
Np. człowiek dobrze znosi abstynencję seksualną , gdy czynności seksualne nie mają na celu redukcji lęku.
- wyrażenie wrogości wobec otoczenia nie musi mieć skutków destrukcyjnych
- protest ten może po prostu doprowadzić do zmiany stosunków społecznych na bardziej sprzyjające człowiekowi
Neopsychoanaliza wg Horney
-była całkowicie odrębnym kierunkiem (człowiek jest taki jakie są stosunki społeczne i ludzie, wśród których żyje)
- miłość, władza, posiadanie czy dawanie nie muszą mieć patogennych skutków dla osobowości
- formy kultury nie są ani złe ani dobre
- Zły jest sposób realizacji związanych z nią dążeń i cel
- świat, w którym wzrasta dziecko, nie musi wywoływać w nim poczucia niepełnowartościowości.
- człowiek zdaje obie sprawę, że w jego otoczeniu mogą zdarzyć się takie wobec których będzie bezradny, bez szans obrony tego, co stanowi dla niego największą wartość,
-to lęk podstawowy, a reszta jest wtórna.
- Odczucie zagrożenia może prowadzić do nerwicy.
-człowiek nie jest w sytuacji bez wyjścia.
- Ma do wyboru różne strategie działania, których skuteczność zależy: od niego samego, od charakteru środowiska społecznego, od ludzi jacy są wokół niego,
jak się odnoszą do niego,
do jego potrzeb, obaw czy nadziei.
- wybór strategii przezwyciężania lęku podstawowego zależy od tego , jaki jest nasz własny obraz samego siebie
• Horney podaje, że w naszej kulturze spotykamy 4 głównie sposoby obrony przed lękiem podstawowym:
1. miłość zapewnienie sobie miłości może skutecznie chronić przed lękiem.
„Jeśli mnie kochasz, nie skrzywdzisz mnie”
2. uległość zależy od tego, czy dotyczy konkretnych osób lub instytucji , czy nie.
„Jeśli poddam się, nie zostanę skrzywdzony”
3. władza chodzi o wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa przez osiągnięcie władzy lub sukcesu, stanu posiadania, podziwu
„Jeśli będę miał władzę, nikt nie może mnie skrzywdzić”
4. wycofanie się
wycofanie się oznacza uniezależenienie się od innych w takim zakresie, w jakim wpływają oni na zaspokojenie zew. czy wew. potrzeb jednostki, lęk jest zwykle zbyt duży
„Jeśli się wycofam, nic mi nie może sprawić przykrości”
Strategie obrony przed lękiem podstawowym,
trzy możliwości:
[1] do ludzi - to droga zbliżenia uczuciowego
do innych, włączenie się w ich sprawy , nawiązywanie związków opartych na miłości
i wzmocnieniu poczucia bezpieczeństwa
[2] od ludzi - to droga polegania na sobie samym, wyrobienia własnej odporności na zagrożenie,
[3] przeciw ludziom - to droga wykorzystywania innych ludzi, podporządkowania ich swoim interesom tak, aby bronili nas.
Środowisko społeczne może sprzyjać pozytywnemu rozwiązaniu problemów, które budzą lęk
Czyli: wzorce kultury mogą mieć istotny wpływ na kształtowanie się struktury osobowości.
Człowiek nie jest skazany na nerwicę - może bowiem konstruować różne strategie postępowania ze światem i nie jest bez szans.
PSYCHOLOGIA ANALITYCZNA
Carla Gustawa Junga
Jung nigdy nie był uczniem Freuda i nigdy nie przyjął jego doktryny w całości.
Odszedł od jego poglądów dotyczących libido jako determinanty motywujące nasze zachowanie
*stworzył koncepcję ,której wpływy mamy okazję obserwować do dziś(np. rozwój psychologii transpersonalnej)
„KAŻDA TEORIA OSOBOWOŚCI JEST ODBICIEM PROBLEMÓW JEJ TWÓRCY”
*jest on bardzo wyraźnym przykładem tego ,jak wątki biograficzne przyczyniły się do powstania jego własnej teorii osobowości.
*Atmosferę domu rodzinnego tworzyły:
-dysputy teologiczne
-kultury mistyków
-doświadczenia okultystyczne i spirytystyczne
Miało to wpływ na kształtowanie się wrażliwości Junga.
Magię i mit traktował jako uniwersalny składnik wszystkich kultur i epok.
Tworzył teorię psychiki ludzkiej.
Praktyka kliniczna –źródło
Przyszłość -1 zwrócił na to uwagę
W jego koncepcji mieszały się różne zainteresowania:
-filozofia
-religioznawstwo
-antropologia kultur
-mitologia
-rytuały religijne
W jego koncepcji u podstaw stało autentyczne ,osobiste doświadczenie.
Starał się rozumieć psychikę człowieka w jej ogólnym wymiarze(badanie stosunków łączących psyche z szerszym środ. człowieka)
Jego teoria nosi cechy teorii systemowej.
Próbował wyjść poza deterministyczne ujęcie zjawisk.
Uważał ,że fakty i procesy psychiczne są powiązane ze sobą nie tylko przyczynowo lecz również bezprzyczynowo.
Był przekonany o rzeczywistym istnieniu wymiaru duchowego w życiu człowieka.
Podkreślał rolę uczuć i intuicji.
Zachowanie jest uwarunkowane przez cele i aspiracje ,własną historię osadzoną w dośw. Gatunku
CAŁOŚĆ PSYCHIKI –JAŹŃ
Proces indywiduacji -stawanie się oddzielną i niepodzielną psychologiczną całością w procesie godzenia.
Dążenie do samorealizacji .
Jaźń –świadomy i nieświadomy obszar psychiki.
Między tymi obszarami jest przepływ stałej ilości energii.
Psychikę traktuje jak względnie zamknięty samoregulujący się system energetyczny.
• Energię psychiczną to intensywność procesów psychicznych a jej źródłem jest stałe napięcie między świadomością a nieświadomością.
• Czyli im < jest energii w obszarze świadomości, tym > jest jej w obszarze nieświadomości
• nieświadomości nie można do końca rozjaśnić.
• sposób widzenia nieświadomości Junga, wyróżniał w niej dwa poziomy:
• nieświadomość indywidualna - powstaje w toku rozwoju indywidualnego i zawiera treści stłumione lub zapomniane przez jednostkę.
• nieświadomość kolektywna – obejmuje formalne, beztreściowe formy zachowań (archetypy), wspólne grupom kulturowym lub w ogóle wszystkim ludziom
Dwa kierunki energii psychicznej wg Junga :
[a] skierowana ku przedmiotom, ku światu zewnętrznemu,
[b] bądź też ku samemu podmiotowi, ku jego wnętrzu.
• Czyli, mogą zachodzić dwa rodzaje postaw, które określał jako
- ekstrawertywną
- introwertywną.
Dwa rodzaje charakterów:
Charakter introwertywny oznacza skupianie się na własnym, subiektywnym świecie wewnętrznym.
Charakter ekstrawertywny jest orientacją na świat zewnętrzny, ludzie skupiają się na innych.
• Oba typy postaw występują u każdego człowieka, z tym, że:
- jedna z nich staje się w ciągu życia dominująca i wyraża się w zachowaniu,
w aktywności jednostki,
druga pozostaje stłumiona w jej nieświadomości indywidualnej.
Stopień introwersji - ekstrawersji zależy od przemieszczenia libido z obiektu zewnętrznego na ego i z ego na obiekt zewnętrzny.
-Wykorzystywanie obu postaw stanowi warunek pełnego uczestnictwa w świecie i stałej autorefleksji.
-Pogłębia przeżywanie świata i siebie, gwarantuje rozwój w kierunku harmonii zew. i wewnętrznej.
• Podstawę drugiej typologii (ekstrawersji) stanowi wyodrębnienie czterech podstawowych funkcji psychicznych, które są zaangażowane w obiór świata:
1)MYŚLENIE - ma charakter ideacyjny i intelektualny a jego funkcją jest rozumienie
świata i siebie.
2)UCZUCIA - odzwierciedlają wartość, jaka rzeczy mają dla podmiotu.
Ich funkcją jest dostarczanie jednostce subiektywnych przeżyć przyjemności, bólu, złości, strachu, smutku i radości.
3) WRAŻENIA - rejestrują konkretne fakty.
4) INTUICJA - nieświadoma percepcja, wychodząca poza fakty i konstruująca modele rzeczywistości.
Podziału tych funkcji: -racjonalne uznawał myślenie i uczucia,
-irracjonalne wrażenie, intuicję.
Uczucia stanowią władzę wydającą
sądy wartościujące (dobre- złe)
- Wszystkie cztery funkcje występują u każdego człowieka w trakcie życia jedna z nich staje się dominująca, któraś z pozostałych ją wspiera a dwie pozostają w nieświadomości.
To, która z postaw i jakie funkcje psychiczne są przez jednostkę wykorzystywane, zależy od podłoża biologicznego oraz od społecznych i kulturowych warunków oddziałujących na jednostkę w pierwszej fazie jej rozwoju.
Kompleks
Jung jest twórcą tego pojecia
Kompleks to konstelacja silnie zabarwionych idei czy też obrazów na dany temat, nawarstwionych na pojedynczą ideę, która stanowi rdzeń pozostałych, to konstelacja uczuć, myśli, spostrzeżeń, wspomnień, istniejącą w nieświadomości zbiorowej.
Jak Jung traktował zaburzenia emocjonalne i zaburzenia osobowości ?
-jako wynik dysharmonii pomiędzy różnymi systemami osobowości oraz pomiędzy nieświadomością a świadomością, nadmiar danego czynnika, krańcowość postawy, przewagę jednej z cech i tłumienie innych. Np. nerwicę traktował jako sygnał wskazujący na potrzebę rozszerzenia własnej osobowości.
Jak przebiega rozwój osobowości ?
To proces, który prowadzi od niedojrzałej formy psychicznego funkcjonowania do pełnej dojrzałości, który Jung nazwał indywiduacją.
Składa się z dwóch faz:
Faza I : od urodzenia do statystycznej połowy życia
-konieczność przystosowania się jednostki do warunków w jakich przyszło jej żyć.
-aktywność jednostki skierowana jest ku światu zewnętrznemu, a wszystko to, co przystosowaniu nie służy, jest tłumione.
-zaczyna kształtować się Ego jako centrum świadomości. (pod wpływem doznań cielesnych i społecznych doświadczeń jednostki)
-do tworzącego się Ego kształtuje się Persona
- Wyłania się dominujący jeden typ postawy, w obszarze indywidualnej nieświadomości jednostki tworzy się Cień- druga strona Ego.
Faza I jest naturalnym procesem rozwoju i dokonuje się u każdego.
-jest ściśle związana z biologicznym i społecznym przystosowaniem jednostki
-proces indywiduacji w I fazie zasadniczo nigdy się nie kończy.
Człowiek stale musi czuwać nad tym, aby obszary jego psychiki pozostawały pod kontrolą świadomości.
Faza II może dokonywać się u każdego człowieka, ale jej osiągnięcie nie jest dane każdemu.
- jest sprawą osobistej decyzji.
- niepodjęcie rozwoju zatrzymuje jednostkę na niższym poziomie moralnej dojrzałości.
- Wejście w II fazę indywiduacji, wiąże się z poważnymi trudnościami psychicznymi:
(rozbiciem,
dezintegracją wykształconych uprzednio struktur psychicznych,
utratą poczucia wewnętrznej stabilizacji,
lękiem, cierpieniem moralnym).
-powoduje to, że większość ludzi cofa się przed szansą rozwoju
-Jednostka może przeżyć resztę życia utrzymując swą psychologiczną pozycję w I fazie rozwoju i podejmując różne formy aktywności, które ułatwiłyby tłumienie tego, co wywołuje niepokój.
-możliwe jest też używanie środków ułatwiających tłumienie i redukcję niepokoju (alkohol, narkotyki)
- objawy nerwicowe
i nerwica może być tym czynnikiem, który zmusi człowieka do podjęcia rozwoju w II fazie (- nerwica może mieć pozytywną rolę) .
- człowiek staje wobec pytania: „kim jestem”, „jaki jestem naprawdę ”
-zmiana nastawienia z ekstraspekcyjnego na introspekcyjne, (zwrot do świata wew., ku własnemu wnętrzu).
- w II fazie ponownie budowane jest Ego: jest bardziej dojrzałe, wzbogacone
o doświadczenia animy i animusa.
- Jest też ono otwarte na nową wiedzę o sobie samym
- powinny zostać uświadomione
2 postawy - ekstrawertywna i introwertywna
Ego – Ja
Ego-to zespół wyobrażeń, który stanowi centrum pola świadomości i posiada wysoki stopień ciągłości i tożsamości.
- jest świadomym obszarem pełnej osobowości
-Ego posiada swą społeczną reprezentację - jest nią Persona (maska), czyli obraz Ja przedstawiany innym ludziom
Na czym polega funkcja Persony:
- na ochronie Ego przed światem,
- na tworzeniu więzi między Ego
i światem innych ludzi.
Wg Junga
- maska wyrażała esencjonalną prawdę o osobie (moralne oblicze człowieka jest tym, co decyduje o kontaktach międzyludzkich)
- maska powinna zawierać istotny komunikat o człowieku.
-może wyrażać coś czego nie ma,
jest konsekwencją nieprawidłowości rozwoju
- chodziło o to, aby człowiek używał maski zgodnie z jej pierwotnym znaczeniem
- stanowi wyraz korekty w obrazie własnej osoby
Koncepcja nieświadomości zbiorowej
-zakłada ona istnienie związku między jednostką a rodzajem ludzkim jako całością
-część naszej psychiki za pomocą której ujmujemy własne życie psychiczne, jest zaledwie częścią większej trudnej do określenia całości
W nieświadomości zbiorowej zawarte są archetypy –sposoby zachowania się, które z chwilą gdy stają się świadome, wydają się wyobrażeniami, jak wszystko, co staje się treścią świadomości
• Wyrazem tych archetypów
są mity i symbole, występujące w różnych kulturach i społeczeństwach ludzkich, niezależnie od czasu i miejsca.
• archetyp jest pewną formą, która występuje u wszystkich ludzi , lecz napełnia się indywidualną treścią odpowiednio do warunków, w jakich dana jednostka żyje.
• Archetypy, które jednostka napotyka wszedłszy w II fazę indywiduacji to:
• Anima i Animus,
• Stary Mędrzec
• Wielkiej Matki.
Anima to pierwiastek żeński w psychice mężczyzny(plotkowanie, uczciwość, emocjonalność)
-u mężczyzn, podstawową rolę w tworzeniu obrazu kobiety odgrywa matka.
-Animę wiąże z erosem (- miłością, przede wszystkim macierzyńską)
-anima ułatwia mężczyźnie wchodzenie w relacje
z innymi ludźmi,
Animus to pierwiastek męski w psychice kobiety (agresywność tendencją do dominacji)
Pierwiastek męski u kobiety decyduje o obrazie mężczyzny, jaki się u niej tworzy.
czerpie wzory z otoczenia społecznego, (doświadczenia z własnym ojcem).
Obraz taki jest rzutowany na mężczyznę realnie istniejącego (na przyszłego męża).
Animusa wiąże z logosem (-rozumem).
- animus uzdalnia kobiety do poznania.
Archetypy w niewielkim tylko stopniu poddają się uświadomieniu ( analiza marzeń sennych albo).
-Te dwa aspekty przejawiania się animy i animusa nakładają się na siebie, kształtując zachowania M i K we wzajemnych relacjach.
-zdrowe relacje mogą być tylko wtedy, gdy wycofane zostaną projekcje,
-gdy człowiek próbuje zapanować nad zachowaniami wynikającymi z pierwiastka żeńskiego i męskiego
-Jung przypisuje tym pierwiastkom duże znaczenie dla rozwoju osobowości i psychicznego życia jednostki, określa je „obrazem duszy”.
-Aktualne badania nad różnicami między obu płciami nie da się do końca utrzymać tego poglądu.
-Wg badań nie ma istotnych różnic między M a K w zakresie możliwości poznawczych w ogóle.
Podsumowanie teorii JUNGA:
-teoria dotyczy człowieka dorosłego, który przekroczył połowę życia.
- przed człowiekiem otwiera perspektywę rozwoju wew., duchowego, który wbrew przemijaniu, daje poczucie sensu własnego istnienia.
karolina1521