Germanizacja – zabór pruski

Rusyfikacja- zabór rosyjski

Autonomia galicyjska- zabór austriacki

ADMINISTRACJA

germanizacja administracji- niemiecki językiem urzędowym,

- rusyfikacja administracji państwowej

- rządy kolejnych rosyjskich generałów- gubernatorów z nieograniczoną władzą,

- wprowadzenie stanu wojennego

1869- wprowadzenie języka polskiego jako urzędowego w administracji i sądownictwie,

- polscy urzędnicy, namiestnicy Galicji- * hr Agenor Gołuchowski, ważne funkcje w rządzie austriackim: premier Kazimierz Badeni  

- własny Sejm Krajowy- lojalizm wobec zaborcy- tzw. stańczycy ( konserwatywni politycy, popierający ideę współpracy z zaborcą, od zbioru pism pt.” Teka Stańczyka)

SZKOLNICTWO

germanizacja szkolnictwa- nauka w języku niemieckim nawet języka polskiego i religii

rusyfikacja szkolnictwa- nauka w języku rosyjskim, język polski jako nadobowiązkowy, wykładany po rosyjsku- tzw. * Noc Apuchtinowska ( nazwisko warszawskiego kuratora zwalczającego wszelkie przejawy polskości) 

- przekształcenie Szkoły Głównej Handlowej w Carski Uniwersytet Warszawski

-przejęcie władzy Polaków nad oświatą

- uniwersytety w Krakowie i we Lwowie,

WALKA O ZIEMIĘ

osadnictwo niemieckie:

- działalność Komisji Kolonizacyjnej ( 1886)

( wykupywanie ziemi od polskich właścicieli i osadnictwo ludności z Niemiec, nikłe skutki )

- działalność HAKATY- Niemieckiego Związku Kresów Wschodnich- (nazwa od inicjałów nazwisk założycieli: Hansemann, Kennemann, Tiedemann)- społeczna organizacja antypolska, wspierająca germanizację, jak Komisja Kolonizacyjna wykupywała ziemię od polskich właścicieli i sprowadzała osadników z głębi Niemiec 

- ustawa z 1904 r. – zakaz budowy nowych domów przez Polaków bez zgody administracji

- wywłaszczanie, wysiedlenia i zesłania ziemiaństwa na katorgę w głąb Rosji,

- osadnictwo wojskowych rosyjskich w majątkach polskich ziemian

- zakaz zakupu i dzierżawienia ziemi przez Polaków

- uprzywilejowana pozycja ziemiaństwa galicyjskiego, - - trudne położenie chłopstwa ( „bieda galicyjska)

Rugi pruskie ( 1885)- usunięcie z terenu zaboru pruskiego polskich chłopów, urodzonych w innych zaborach, a pracujących w majątkach tego zaboru

KULTURA / KOŚCIÓŁ

Kulturkampf- walka z polskością, walka o kulturę, prowadzona przez „żelaznego kanclerza” Otto von Bismarcka, skierowana głównie przeciw ostoi polskości- Kościołowi katolickiemu

- represje wobec duchownych ( uwięzienie arcybiskupa Mieczysława Ledóchowskiego), likwidacja zgromadzeń zakonnych; skutek: umocnienie katolicyzmu   

- ingerencja w kwestie wyznaniowe Kościoła katolickiego,

- walka z Kościołem katolickim jako ostoją polskości

- likwidacja zakonów katolickich, zesłania w głąb Rosji księży,

- dzieci z małżeństw mieszanych, były chrzczone i wychowywane w obrządku prawosławnym,

- wcielenie do prawosławia Kościoła unickiego( grekokatolickiego

- ostra cenzura w kulturze  

Obrona polskości- „najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”

Walka z rusyfikacją

„Nie rzucim ziemi skąd nasz ród, nie damy pogrześć mowy- walka o polskość w kulturze – Maria Konopnicka, Henryk Sienkiewicz ( ku pokrzepieniu serc”), Wojciech Kossak, Jan Matejko)

Walka z germanizacją szkolnictwa

- strajk dzieci we Wrześni- 1901 ( protest przeciwko germanizacji szkolnictwa i nauki religii w języku niemieckim

- * strajki szkolne w Wielkopolsce i na Pomorzu- 1906 r.

- tajne nauczenie języka polskiego,

Walka z rusyfikacją szkolnictwa

- tajne nauczanie języka polskiego – kółka samokształceniowe,

- sieć bibliotek i czytelni- przemyt z Galicji

-  * polska prasa i wydawcy ( Gazeta Świąteczna- Konrad Prószyński, Kazimierz Promyk

Walka z „kulturkampfem”

- działanie towarzystw śpiewaczych ( Harmonia) i gimnastycznych ( Sokół)

- działalność bibliotek i muzeów- Kórnik, Rogalin,

- * budzenie świadomości narodowej na Mazurach i Pomorzu: Wojciech Korfanty, Krzysztof Mrongowiusz, Józef Lompa, Michał Kajka, Wojciech Kętrzyński, Gustaw Gizewiusz

Obrona polskiej ziemi- rozwój gospodarczy

- wsparcie polskich właścicieli ziemskich- banki spółdzielcze i spółki ( udzielanie kredytów)

- idea pracy organicznej- Bazar ( Tytus Działyński, Hipolit Cegielski, Karol Marcinkowski), nowoczesne rolnictwo- Dezydery Chłapowski,

- sprawa Michała Drzymały- mieszkał w wozie cyrkowym, gdyż nie otrzymał pozwolenia na budowę  

Idea pracy organicznej – zamiast kolejnych powstań praca nad rozwojem gospodarczym, kulturalnym, oświatowym społeczeństwa polskiego ( Leopold Kronenberg, Hipolit Wawelberg- założyciele szkół wyższych

Praca u podstaw- wsparcie najuboższych warstw społeczeństwa ( czyli chłopstwa i rodzącej się klasy robotniczej)- edukacja- problematyka w literaturze: Eliza Orzeszkowa, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus