FAS.pdf

Lucyna Szuba

Alkoholowy Zespół Płodowy

(FAS)

Morfologia twarzy

dziecko zdrowe dziecko z FAS/E

( Ņ ródło: FAS Francja www.reunisaf.org)

Kiedy jaki Ļ czas temu usłyszałam słowo „FAS” było dla mnie pustym skrótem

schorzenia o którym nie miałam poj ħ cia. Wiedziałam, Ň e musz ħ si ħ dowiedzie ę , co ono

oznacza. Poszukiwania rozpocz ħ łam od Internetu. Tu znalazłam stron ħ FAS POLSKA,

a zaraz potem strony obcoj ħ zyczne z całego Ļ wiata. W j ħ zyku polskim nie wiele mogłam

znale Ņę . Dotarłam do Pani Małgorzaty Kleckiej i Pana Krzysztofa Liszcza, osób, które

s Ģ prekursorami pomocy osobom z FAS w Polsce. Z Fundacji „Daj szans ħ ” z Torunia

dostałam pierwsz Ģ pozycj ħ ksi ĢŇ kow Ģ nt. FAS. Im bardziej zagł ħ białam si ħ w problematyk ħ

FAS tym wi ħ kszy niedosyt czułam. Wiele osób - specjalistów wzruszało ramionami,

nie potrafi Ģ c pomóc dzieciom, którymi si ħ opiekuj ħ . Pytałam si ħ w poradniach,

przychodniach, w domach dziecka, w o Ļ rodkach adopcyjnych. W najbli Ň szym otoczeniu tylko

dwie osoby wiedziały, co oznacza skrót FAS – poło Ň na i neonatolog, jednak nawet oni nie

potrafili mi wskaza ę gdzie mam si ħ uda ę po pomoc. Do Ļę szybko zrozumiałam, Ň e pomoc

osobom z FAS w Polsce jest w powijakach, a o samym FAS nadal nie wiele wiadomo.

FAS / PZA (Fetal Alcohol Syndrom – Płodowy Zespół Alkoholowy)

wg Mi ħ dzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD – 10

jest to jednostka chorobowa o kodzie Q86.0 i obejmuje zaburzenia jakie

pojawiaj Ģ si ħ u dziecka w wyniku spo Ň ywania przez ci ħŇ arn Ģ matk ħ alkoholu.

Temat FAS budzi wiele kontrowersji. W literaturze przedmiotu FAS nazywany

jest „ukryt Ģ wad Ģ ”, gdy Ň dzieci z syndromem s Ģ na ogół o miłej powierzchowno Ļ ci maskuj Ģ c

w ten sposób neurologiczne dysfunkcje.

Rozpoczynaj Ģ c drog ħ postawienia diagnozy warto zebra ę cał Ģ dokumentacj ħ

medyczn Ģ dziecka oraz mamy z okresu ci ĢŇ y. Niestety ju Ň tu zwykle napotyka si ħ na kłopoty.

Około 80 % dzieci z powy Ň szym syndromem przebywa poza swoimi rodzinami

biologicznymi. Przebywaj Ģ w domach dziecka, s Ģ adoptowani, b Ģ d Ņ przysposobieni,

co znacznie utrudnia kompletowanie dokumentów z okresu prenatalnego, około porodowego

i niemowl ħ cego.

Kolejnym wa Ň nym krokiem jest zgromadzenie zdj ħę . Poniewa Ň rozpoznania trudno

dokona ę u noworodków i osób dorosłych, dlatego te Ň szczególnie przydatne b ħ d Ģ zdj ħ cia

z okresu 2 - 10 lat.

Kryteria diagnostyczne FAS:

potwierdzenie picia alkoholu przez matk ħ w czasie ci ĢŇ y;

spowolnienie rozwoju fizycznego;

zespół Ļ ci Ļ le okre Ļ lonych drobnych anomalii twarzy wraz z bardziej

zmiennymi nieprawidło Ļ ciami w obr ħ bie budowy ko ı czyn i narz Ģ dów

wewn ħ trznych;

dysfunkcje mózgu;

Warunkiem koniecznym do stwierdzenia FAS jest udokumentowanie nara Ň enia płodu

na ekspozycj ħ alkoholu, co jak si ħ okazuje nie jest takie proste. Personel medyczny unika

informacji o alkoholu w czasie ci ĢŇ y z obawy przed stygmatyzacj Ģ matki – „matka

alkoholiczka”. Inn Ģ kwesti Ģ jest fakt, i Ň kobiety nie przyznaj Ģ si ħ do picia alkoholu podczas

ci ĢŇ y. Z bada ı PARPA wynika, Ň e około 30 % polskich kobiet w czasie ci ĢŇ y spo Ň ywa

alkohol. Nawet niewielka ilo Ļę alkoholu przenika przez ło Ň ysko do organizmu dziecka.

St ħŇ enie alkoholu wypitego przez matk ħ jest zbli Ň one do tego, jakie osi Ģ ga płód. Mo Ň na tu

mówi ę o pewnym paradoksie. Gdyby Ļ my widzieli dziecko (np. byłoby w inkubatorze) to nie

przyszłoby nam do głowy, by poda ę mu lampk ħ wina. Ale jak nie widzimy dziecka i matka

wypija lampk ħ wina to jeszcze najbli Ň si i lekarze j Ģ do tego namawiaj Ģ , bo „poprawi si ħ

wynik krwi”. W tym miejscu nale Ň y wyra Ņ nie powiedzie ę , i Ň wiadomo, Ň e szkody wywołane

przez ekspozycj ħ płodu na alkohol s Ģ proporcjonalne do ilo Ļ ci wypijanego przez matk ħ

alkoholu, czyli im cz ħĻ ciej i w wi ħ kszych ilo Ļ ciach matka pije alkohol tym do wi ħ kszych

uszkodze ı organizmu dziecka dochodzi.

Jak dotychczas nie okre Ļ lono minimalnej dawki alkoholu, która była by

bezpieczna dla dziecka.

U dzieci, których mamy piły w małych ilo Ļ ciach - „okoliczno Ļ ciowo”, stwierdza si ħ

trudne do zdiagnozowania i zaklasyfikowania trudno Ļ ci z funkcjonowaniem. W przypadku,

gdy nat ħŇ enie objawów i uszkodzenia s Ģ mniejsze ni Ň u dzieci z pełnoobjawowym FAS,

a udokumentowana jest ekspozycja na alkohol w okresie prenatalnym, u takich dzieci zdarza

si ħ rozpoznanie Alkoholowy Efekt Płodowy.

FAE (Fetal Alkohol Effects - Alkoholowy Efekt Płodowy) jest terminem u Ň ywanym w

literaturze przedmiotu na okre Ļ lenie:

•

pFAS - Partial Fetal Alkohol Syndrome – cz ħĻ ciowy FAS;

•

ARND – Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder - zaburzenia

neurologiczne zwi Ģ zane z alkoholem;

ARBD – Alcohol Related Birth Defects – wady wrodzone zwi Ģ zane z alkoholem;

To, co bardzo „rzuca si ħ w oczy” i sugeruje, aby zastanowi ę si ħ nad diagnoz Ģ FAS:

to opó Ņ nienie wzrostu fizycznego i charakterystyczna dysmorfia twarzy.

Spowolnienie rozwoju fizycznego przejawia si ħ w niskiej wadze urodzeniowej, niskim

wzro Ļ cie i wadze w porównaniu do rówie Ļ ników oraz mał Ģ głow Ģ w stosunku do wieku.

Mimo pełnowarto Ļ ciowej diety te cechy w du Ň ej cz ħĻ ci utrzymuj Ģ si ħ . To wszystko

powoduje, Ň e osoby z FAS sprawiaj Ģ wra Ň enie „kruchych i słabych”. Niedorozwój fizyczny

jest prawdopodobnie wynikiem upo Ļ ledzenia transportu ło Ň yskowego glukozy, które

powoduje alkohol.

objawy somatyczne:

•

Malformacje w obr ħ bie twarzoczaszki szczególnie charakterystyczne dla wygl Ģ du

dzieci z FAS:

•

Szpary powiekowe skrócone poprzez wyst ħ powanie zmarszczki nak Ģ tnej, co sprawia

wra Ň enie szerokiej nasady nosa;

•

Wolniejszy rozwój Ļ rodkowej cz ħĻ ci twarzy, co powoduje spłaszczenie jej i obni Ň nie

grzbietu nosa;

•

Spłaszczona lub słabo zaznaczona rynienka podnosowa;

•

W Ģ ska górna warga;

•

Opadaj Ģ ca jedna lub dwie powieki;

•

Krótki zadarty nos;

•

Zniekształcenie płatka usznego;

•

Mało Ň uchwie

Powy Ň sze nieprawidłowo Ļ ci w budowie twarzoczaszki widoczne s Ģ u ponad połowy

dzieci z FAS. Dla rozpoznania FAS potrzeba stwierdzenia, co najmniej dwóch, wyra Ņ nych

cech z powy Ň szej listy. Z upływem lat mog Ģ by ę coraz mniej zauwa Ň alne, co jednak nie

oznacza, Ň e dziecko „wyrosło” z FAS.

Zniekształcenia twarzy u dzieci z FAS ( Ņ ródło: Alkohol a zdrowie wyd. PARPA)

U dzieci obci ĢŇ onych alkoholem w okresie prenatalnym zauwa Ň ono równie Ň inne

deformacje:

•

Ograniczenie ruchu w stawach, szczególnie niepełna rotacja w stawie łokciowym;

•

Deformacje dłoni, a w szczególno Ļ ci niemo Ň no Ļę pełnego wyprostu palców,

zakrzywienie brzegów palców w kierunku palca Ļ rodkowego oraz podłu Ň ne fałdy na

skórze dłoni;

•

Wady serca;

•

Rozszczep wargi i podniebienia;

•

Anomalie dróg płciowych i moczowych;

Rozszczep kr ħ gosłupa;

Poniewa Ň Ň adna z powy Ň szych wad nie jest specyficzna dla FAS, ich obecno Ļę nie

przes Ģ dza o diagnozie Alkoholowego Zespołu Płodowego, a jedynie poszerza obraz choroby

i czyni rozpoznanie bardziej prawdopodobnym.

•

FAS nie jest wynikiem uzale Ň nienia płodu od alkoholu, nie pojawia si ħ w trakcie

porodu, ani te Ň wkrótce po nim. Jest skutkiem przyjmowania alkoholu przez kobiet ħ b ħ d Ģ c Ģ

w ci ĢŇ y. Jest efektem działania alkoholu na płód. W trakcie całej ci ĢŇ y mo Ň e doj Ļę do

ró Ň norodnych uszkodze ı , jednak najbardziej nara Ň ony jest układ nerwowy, który powstaje na

samym pocz Ģ tku i rozwija si ħ przez cał Ģ ci ĢŇħ . Aby zrozumie ę , do jakich uszkodze ı mo Ň e

doj Ļę w trakcie ci ĢŇ y, nale Ň y u Ļ wiadomi ę sobie trzy wa Ň ne procesy zachodz Ģ ce w

rozwijaj Ģ cym si ħ płodzie.

Po pierwsze komórki namna Ň aj Ģ si ħ i ró Ň nicuj Ģ si ħ , co daje pocz Ģ tek formowaniu si ħ

ró Ň nych rejonów mózgu. Po urodzeniu nie tworz Ģ si ħ ju Ň w ludzkim mózgu Ň adne nowe

komórki nerwowe. Alkohol zaburza ten proces powoduj Ģ c obumieranie komórek nerwowych

i doprowadzaj Ģ c do niewła Ļ ciwego ró Ň nicowania neuronów. W efekcie tego dziecko

przychodzi na Ļ wiat z mniejsz Ģ ilo Ļ ci neuronów i jego mózg jest mniejszy i zdeformowany.

Po drugie komórki nerwowe migruj Ģ do przeznaczonych im miejsc, dostrajaj Ģ c si ħ do

otaczaj Ģ cych ich komórek i tworz Ģ c okre Ļ lon Ģ struktur ħ . Mniej wi ħ cej w połowie ci ĢŇ y

wi ħ kszo Ļę neuronów znajduje si ħ na swoich docelowych miejscach, a wszystkie główne

struktury mózgu s Ģ ju Ň wykształcone. Ekspozycja na alkohol sprawia, Ň e cz ħĻę z komórek

nerwowych przemieszcza si ħ w niewła Ļ ciwe rejony, nie mog Ģ c tym samych utworzy ę

odpowiednich struktur mózgowych. W efekcie dziecko ma „neurologiczny bałagan”.

I wreszcie, tworz Ģ odpowiednie zwi Ģ zki funkcjonalne z innymi komórkami,

sprawiaj Ģ c, Ň e mózg si ħ rozwija. T ħ wła Ļ ciwo Ļę , ogromn Ģ plastyczno Ļę mózgu posiadamy

przez całe swoje Ň ycie. Alkohol działa teratogennie powoduj Ģ c tworzenie si ħ niewła Ļ ciwych

poł Ģ cze ı , w konsekwencji osoba z FAS/E odbiera „niewła Ļ ciwie” Ļ wiat.

Efekt teratogennego działania alkoholu na płód mo Ň emy zobaczy ę na poni Ň szym

zdj ħ ciu.

mózg dziecka zdrowego mózg dziecka z FAS/E

( Ņ ródło: Fotografia z kliniki dr Sterling Clarren, University of Washington, Seattle.)

Wa Ň n Ģ wydaje si ħ by ę informacja, i Ň wi ħ kszo Ļę dzieci i dorosłych z FAS ma iloraz

inteligencji w granicach normy. Nawet zdarzaj Ģ si ħ przypadki osób z ilorazem inteligencji

powy Ň ej przeci ħ tnej. Dzieci z FAS sprawiaj Ģ wra Ň enie, Ň e sta ę je na wi ħ cej. Wyra Ň aj Ģ

słowami poj ħ cia, których naprawd ħ nie rozumiej Ģ . Nale Ň y jednak wiedzie ę , i Ň alkohol wg

bada ı , jest silnym teratogenem i ma bardziej szkodliwy wpływ na płód ni Ň narkotyki. Poni Ň ej

przedstawiam szczególnie nara Ň one na teratogenny wpływ alkoholu obszary mózgu.

Mó Ň d Ň ek, który jest odpowiedzialny za: koordynacj ħ ruchów celowych, utrzymanie

równowagi, regulacj ħ napi ħ cia mi ħĻ ni, pami ħę niektórych odruchów oraz za ruchy

oczu. W przypadku uszkodzenia, mog Ģ pojawi ę si ħ :

•

problemy z utrzymaniem normalnej postawy ciała; zaburzenia równowagi;

•

brak koordynacji ruchów (asynergia); niezgrabno Ļę ; brak precyzji ruchów;

•

trudno Ļ ci w ocenie zasi ħ gu i momentu zatrzymania ruchu; trudno Ļ ci w łapaniu

obiektów;

•

niezdolno Ļę do wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych;

•

dr Ň enie ciała;

•

potykanie si ħ , tendencja do przewracania i "chodzenia na szerokich nogach";

•

słabe napi ħ cie mi ħĻ ni (hipotonia);

•

niewyra Ņ na mowa;

•

gwałtowne ruchy gałek ocznych.

Płaty czołowe , w których zachodz Ģ min. procesy planowania i kontroli emocji.

Efektem uszkodzenia płatów czołowych mo Ň e by ę :

•

utrata mo Ň liwo Ļ ci poruszania cz ħĻ ciami ciała;

•

niezdolno Ļę do planowania wykonania sekwencji ruchów przy wykonywaniu

czynno Ļ ci;

•

niezdolno Ļę do działa ı spontanicznych;

•

schematyczno Ļę my Ļ lenia;

•

"zap ħ tlenie", uporczywe nawracanie do jednej my Ļ li;

•

trudno Ļ ci w koncentracji na danym zadaniu; trudno Ļ ci w rozwi Ģ zywaniu

problemów;

•

niestabilno Ļę emocjonalna; zmiany nastroju;

•

nieakceptowalne zachowania społeczne; zachowania agresywne;

•

lewy płat - depresja, prawy - zadowolenie;

•

prawy tylny - trudno Ļ ci w zrozumieniu kawałów i Ļ miesznych rysunków,

preferencje dla niewybrednego humoru;

•

zmiany osobowo Ļ ci.

Hipokamp jest struktur Ģ Ļ ci Ļ le zwi Ģ zan Ģ z tworzeniem nowych zapisów

pami ħ ciowych, czyli bierze udział w procesach uczenia si ħ . Hipokam filtruje równie Ň

sygnały od Ļ rodowiska. Przypuszcza si ħ tak Ň e, Ň e hipokamp bierze udział

kontrolowaniu procesów odpowiedzialnych za uzale Ň nia oraz choroby psychiczne.

•

niestabilno Ļę emocjonalna; zmiany nastroju;

•

trudno Ļ ci z pami ħ ci Ģ , osoby takie Ň yj Ģ w permanentnej tera Ņ niejszo Ļ ci;

•

trudno Ļ ci w wyobra Ň eniu sobie poj ħę abstrakcyjnych;

•

brak selekcji bod Ņ ców, pobudzenie, impulsywno Ļę ;

Ciało modzelowate (spojenie wielkie) zapewnia dopływ informacji na temat tego, co

dzieje si ħ w obydwu połowach ciała oraz pozwala na wymian ħ informacji mi ħ dzy

obiema półkulami. W wyniku uszkodzenia spojenia wielkiego:

•

brakuje wielu poł Ģ cze ı pomi ħ dzy dwoma półkulami mózgu, nie mo Ň e w pełni

korzysta ę z posiadanej wiedzy i umiej ħ tno Ļ ci;

•

informacje przepływaj Ģ powoli i nieskutecznie;

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: