Agroturystyka i ekoturystyka.docx

Turystyka wiejska – każda forma turystyki odbywająca się w środowisku wiejskim i wykorzystująca jego walory. „Wiejskość” (przyroda, krajobraz, kultura, zabudowa itp.) jest tu główną atrakcją.

Agroturystyka – różne formy turystyki związane z funkcjonującym gospodarstwem rolnym. Produkcja rolna i hodowla zwierząt stanowią jedne z istotniejszych atrakcji.

Ekoturystyka – świadome podróżowanie do naturalnych miejsc przyrodniczych, które z jednej strony pomaga chronić środowisko naturalne, a z drugiej podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców.

Podobieństwa między agroturystyką a turystyką wiejską są tak znaczne, że terminy te często stosuje się zamiennie. Jednak podstawowa różnica tkwi w tym, że agroturystyka jest ściśle związana z rolnictwem. Zaliczymy więc do niej pobyt w czynnym gospodarstwie rolnym.

Turystyka wiejska i agroturystyka nie są czymś nowym; wyjazdy na letnisko były popularne już w XIX wieku. Dzisiaj tylko wracamy do tej starej, dobrej tradycji, ale w nowej, zorganizowanej formie. Skąd się wzięło odrodzenie pomysłu urlopu na wsi? Złożyły się na to co najmniej dwie przyczyny. Pierwszą z nich jest trudna sytuacja ekonomiczna rolników w większości krajów Europy. W wielu gospodarstwach dochody z rolnictwa nie wystarczają do zapewnienia odpowiedniego poziomu życia całej rodzinie. Wobec trudności ze znalezieniem pracy w miastach trzeba było poszukać takiego rozwiązania, które umożliwiłoby mieszkańcom wsi uzyskanie dodatkowych dochodów na miejscu. Szacuje się, że obecnie 40-50 procent rolników w Europie Zachodniej czerpie ponad połowę całkowitego dochodu ze źródeł pozarolniczych. Część właśnie z działalności turystycznej.

Drugim istotnym powodem — że w tym samym czasie nastąpił turystyczny boom. Przemysł turystyczny rozwija się dynamicznie i według przewidywań ekonomistów stanie się wkrótce dziedziną numer jeden w światowej gospodarce. Jednocześnie ulegają zmianie upodobania turystów. Część z nich jest znudzona wypoczywaniem w zatłoczonych, pełnych hałasu miejscowościach wczasowych i wybiera wieś na miejsce spędzenia urlopu. Tam bowiem jest jeszcze możliwość bliskiego kontaktu z przyrodą, tam można znaleźć ciszę i spokój, zdrowsze środowisko i czystsze powietrze. W Europie Zachodniej wypoczywanie na wsi stało się tak powszechne, że właściwie można mówić o modzie na agroturystykę.

O rosnącym znaczeniu turystyki wiejskiej świadczy fakt, że w Europie Zachodniej zaspokaja ona 10% popytu na usługi wypoczynkowe, a średnio 3-5% gospodarstw rolnych świadczy takie usługi. Wzrost zatrudnienia w turystyce na obszarach wiejskich UE jest większy niż w ośrodkach miejskich i dotyczy głównie usług rekreacyjnych. W Polsce wiedza o możliwości tworzenia miejsc pracy w oparciu o wykorzystanie walorów parków narodowych, krajobrazowych i agroturystykę jest jeszcze niedostateczna niemniej jednak społeczności lokalne zaczynają dostrzegać korzyści płynące  z takiej działalności. Agroturystyka i turystyka wiejska zaczyna też wpływać na zwiększenie dochodu rolników i zmniejszenie bezrobocia na wsi. Polska agroturystyka staje się produktem, który zaczyna być oferowany na rynku międzynarodowym, szczególnie jeżeli chodzi o północne i południowo-zachodnie obszary kraju.

Wewnętrzne i zewnętrzne czynniki sukcesu w agroturystyce

Można wyróżnić dwa typy czynników, które skłaniają turystów do odwiedzania danego rejonu. Zewnętrzne czynniki to: atrakcyjność krajobrazowa danego rejonu i jego nasycenie obiektami zabytkowymi. Do czynników wewnętrznych możemy zaliczyć standard bazy turystycznej: jakość usług agroturystycznych, standard bazy noclegowej, życzliwość gospodarzy. Dokonanie oceny obu typów czynników pozwoli wskazać potencjalne możliwości rozwoju usług agroturystycznych.

Najistotniejszym czynnikiem, który przyciąga turystów jest nieskażone środowisko naturalne. Drugim czynnikiem, mającym duże znaczenie dla turystów są walory kulturowe regionu: interesujące obiekty, tradycyjne rzemiosło, gwara, dania regionalne, imprezy folklorystyczne.

Nakłady na ochronę środowiska są wciąż za małe. Podejmowane działania proekologiczne dotyczą nie tylko walorów przyrodniczych regionu, ale również całego gospodarstwa agroturystycznego. Chodzi o harmonię architektury i krajobrazu, o estetykę zabudowań agroturystycznych.

Kolejnym warunkiem rozwoju agroturystyki jest kreowanie pozytywnego stosunku mieszkańców wsi do turystów. Miła obsługa i życzliwość gospodarzy, obok odpowiedniego standardu wyposażenia gospodarstwa agroturystycznego, wskazywane są przez turystów jako kluczowy element sukcesu przedsięwzięcia. Często wysokie walory turystyczne miejscowości, czy rejonu – nasycenie interesującymi obiektami i różnorodnymi usługami – mogą być niewystarczające, jeżeli jakość obsługi w gospodarstwie agroturystycznym jest niezadowalająca.

Nie każdy region, wieś, dom mieszkalny, nadają się do przyjmowania gości. Rozważając decyzję o rozpoczęciu biznesu turystycznego, trzeba mieć świadomość słabych i mocnych stron oferty turystycznej. Powinieneś więc przeanalizować, jakie walory turystyczne posiada wieś i okolica, w której zamieszkujesz. Sprawa nie jest prosta, gdyż są to warunki, na które gospodarz ma niewielki wpływ.

a) Położenie

Do warunków niezależnych zalicza się przede wszystkim położenie. Generalnie można powiedzieć, że teren powinien być atrakcyjny turystycznie. To może oznaczać kilka różnych rzeczy. Po pierwsze, może to być teren, który został uznany za turystyczny i jest odwiedzany przez wielu turystów. Po drugie, w grę może wchodzić teren, który ma wszelkie warunki, by uznano go za turystyczny, ale dotychczas nie był tak przez potencjalnych turystów traktowany, gdyż nie został odpowiednio rozreklamowany i prawie nikt nie wie, że warto tam przyjechać. Ten drugi przypadek dotyczy większości wsi w Polsce. Wyjątek stanowią nieliczne wsie, głównie na Podhalu i na Mazurach. Jest jednak wiele wsi i regionów, które ze względu na nieatrakcyjne położenie (blisko ruchliwych dróg, w pobliżu uciążliwych zakładów, w otoczeniu przykrym wizualnie), nie nadają się do turystyki. 

b) Krajobraz

Podstawowym, niejako wyjściowym warunkiem, który trzeba wziąć pod uwagę, jest krajobraz przyrodniczy. Największe szanse mają wsie i gospodarstwa położone w malowniczej i urozmaiconej krajobrazowo okolicy. O walorach krajobrazowych decydują przede wszystkim jeziora, rzeki, lasy, pagórki, łąki. Czasami występowanie jednego lub dwóch elementów krajobrazu jest wystarczające.

Oprócz walorów przyrodniczych na atrakcyjność krajobrazu składa się również zabudowa. Dla turystyki wiejskiej najbardziej nadają się wsie, których zabudowa skalą i charakterem nawiązuje do tradycyjnego, wiejskiego stylu. Nie chodzi tu wyłącznie o stare chaty, jakie możemy znaleźć w skansenach (chociaż te również mogą być przystosowane dla gości), ale o taki typ budownictwa, który nie jest podobny do miejskiego, a poszczególne elementy jego architektury uwzględniają regionalną tradycję. Jest oczywiste, że nawet najbardziej komfortowo wyposażone mieszkanie w bloku osiedla dawnego PGR-u nie będzie spełniało tego warunku. Szanse mają głównie wsie, gdzie dominującą formą własności jest rolnictwo i budownictwo indywidualne, gdzie nawet nowe domy mieszkalne nie przypominają klocka miejskiej willi.

c) Warunki ekologiczne

Według badań przeprowadzonych wśród turystów w Europie Zachodniej najczęściej wymienianym motywem (91 procent) wyboru wsi na miejsce urlopu jest chęć wypoczywania w kontakcie z czystą, nieskażoną przyrodą.

Ochronie muszą podlegać nie tylko walory przyrodnicze (woda, powietrze, gleby, roślinność), ale całe otoczenie łącznie z krajobrazem i zabudową. Chodzi po prostu o dbałość, o estetykę, harmonię w przyrodzie i architekturze, czystość na co dzień. Ochrona środowiska to w tym przypadku ochrona konkretnych walorów turystycznych. Zieleń pozwala ukryć brzydotę architektury, i to niewielkim kosztem (drzewa, pnącza, żywopłoty). Zieleń ponadto stwarza mikroklimat, zatrzymuje ptaki, a niektóre jej rodzaje w naturalny sposób oczyszczają glebę. Stanowi jeden z głównych walorów wsi.

d) Infrastruktura ogólna

Infrastruktura, czyli zespół urządzeń, instytucji, punktów handlowych i usługowych, miejsc rozrywkowych i rekreacyjnych, jest niezbędna zarówno turystom, jak i stałym mieszkańcom. Rozwój turystyki wiejskiej wymusza rozbudowę niektórych urządzeń, pierwotnie przeznaczonych dla gości, lecz wykorzystywanych również przez stałych mieszkańców.
Na pierwszym miejscu stawiamy urządzenia służące ochronie środowiska.

e) Infrastruktura turystyczna

Turyście nie wystarczy sama, nawet najpiękniejsza, przyroda i malowniczy krajobraz. Trzeba pomyśleć o zapewnieniu mu możliwości atrakcyjnego spędzania czasu wolnego. Trzeba mu coś zaoferować na niepogodę i poza sezonem. Nie będzie przecież siedział w domu i oglądał telewizji. To może robić u siebie. Gdy w okolicy wielu gospodarzy prowadzi biznes turystyczny, wówczas rozwiązanie tego problemu staje się łatwiejsze. Na przykład urządzenia rekreacyjno-sportowe, takie jak: boisko sportowe, plac zabaw dla dzieci, oznakowane ścieżki spacerowe i rowerowe, kręgielnia, wypożyczalnia sprzętu sportowego.

Następnym istotnym elementem infrastruktury są sklepy, poczta, bank, połączenia komunikacyjne i telefoniczne, gastronomia i rozrywki. Z gastronomią na wsi jest różnie; rzadko we wsi trafia się bar czy restauracja, do których można wejść bez strachu. Poza nielicznymi wyjątkami są to spelunki. A turysta oczekuje przytulnej knajpki utrzymanej w stylu dawnej karczmy, nawiązującej wystrojem do miejscowej tradycji, zlokalizowanej w jakimś starym młynie czy kuźni. W przypadku gastronomii jesteśmy optymistami, tu bowiem najszybciej następują zmiany — pojawienie się turystów wyzwala inicjatywy prywatne i dość szybko powstają nowe obiekty.

Urozmaiceniem pobytu turystów może być uczestnictwo w miejscowym życiu, w festynach, uroczystościach, obchodach świąt itp. Dużą popularnością cieszą się: przejazdy bryczką, jazda konna, kucyki, kuligi, wędkarstwo, zwiedzanie obiektów historycznych i miejsc widokowych.

Polska jest krajem bardzo zróżnicowanym, jeżeli chodzi o rozkład liczby gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych województwach. Prekursorami agroturystyki w Polsce były przede wszystkim województwa północnej i południowej części kraju i właściwie te województwa przodują w ogólnej statystyce liczby gospodarstw agroturystycznych, co widać dobrze w Tabeli 3. Z tabeli wynika również, że w tych województwach jest również najwięcej skategoryzowanych gospodarstw.

Powodem nierównomiernego rozwoju agroturystyki w kraju są przede wszystkim:

• Zróżnicowanie przyrodnicze kraju

• Nierównomierność ekonomiczna krajów

• Przeszłość historyczna

• Położenie geograficzne (odległość od źródeł ruchu)

• Tradycje wypoczynkowe.

Wyżej wymienione czynniki mają istotny wpływ na to, że poszczególne kwatery, a nawet całe wsie różnią się:

• Sposobem zagospodarowania przestrzennego wsi i rodzajem zabudowy

• Charakterem ekonomicznym gospodarstw agroturystycznych

• Architekturą budynków

• Standardem oferowanych usług.

W regionie mazursko-suwalskim i województwie małopolskim znajduje się najwięcej gospodarstw agroturystycznych. Na Mazurach znajdują się gospodarstwa o wyższym standardzie, aniżeli w innych regionach kraju. Są to kwatery nastawione szczególnie na turystów niemieckich i bogatszych Polaków. Suwalszczyzna charakteryzuje się standardem niższym niż Mazury, ale jest on wyższy niż w Polsce centralnej.

Kwatery na Kaszubach i w Borach Tucholskich znajdują się w większości w gospodarstwach pozarolniczych i mają wysoki standard, ale nie brakuje również na tym terenie gospodarstw typowo agroturystycznych. Znajdują się one przede wszystkim w ubogich wsiach w Borach Tucholskich.

Z kolei agroturystyka w Sudetach i na Dolnym Śląsku skierowana jest szczególnie do turystów niemieckich i jest ściśle związana z niemiecką turystyką etniczną. Jednak dużą przeszkodą dla rozwoju agroturystyki na tym terenie jest zanieczyszczenie środowiska naturalnego, co wraz z pewną hermetycznością niektórych grup społecznych, jest trudne do przezwyciężenia, mimo wielu działań organizacyjnych.

W Beskidach i na Podhalu rozwój prywatnej gospodarki wczasowej w postaci nowego budownictwa pensjonatowego, przyczynił się do tego, że typowa agroturystyka występuje tutaj w niewielkim stopniu. Większość ofert na wsi można tutaj zakwalifikować raczej do turystyki wiejskiej. Mało jest tutaj rolników, dla których wynajmowanie kwater jest dodatkowych dochodem obok działalności rolniczej.

Natomiast na terenach wschodnich kraju, tj. Podlasie, Mazowsze, Kurpie, Zamojszczyzna, agroturystyka jest najsłabiej rozwinięta. Pomimo tego charakteryzuje się wieloma cechami „klasycznymi”. Kwatery znajdują się w prawdziwych gospodarstwach. Turyści mają okazję poznać wiele zwyczajów i obyczajów związanych z polską wsią. W wielu gospodarstwach można uczestniczyć w pacach polowych, pomagać w przygotowywaniu tradycyjnych polskich potraw. Znajdują się tutaj gospodarstwa zarówno o wysokim standardzie, jak i o niższym standardzie oraz z różnorodnymi ofertami, co w znacznym stopniu pozwala zróżnicować ceny.