Prawo administracyjne (Wierzbowski + omówienie Ustaw)

Pojęcie Administracji

1.)     Administracja jest pewną organizacją, składającą się z jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach i tworzących pewien zamknięty układ organizacyjny, mający realizować zadania państwowe (publiczne)

2.)     Administracja jest pewną działalnością:

a.)     Administracja państwowa (publiczna)

·         w znaczeniu ścisłym - działalność prowadzona przez państwo jako określona organizacja

·         w znaczeniu szerszym - działalność prowadzona także przez inne organy i instytucje

b.)     Administracja prywatna - działalność prowadzona przez instytucje i podmioty niepubliczne, czyli takie, które nie mają na celu realizacji zadań publicznych wyznaczonych  przez ustawę

Ogólny zakres i przedmiot administracji

Cechami wyróżniającymi administrację państwową od innych działań państwa są konkretnie określony cel, podmioty (działający i adresat działania) oraz rodzaj przedmiotu i przesłanki działania. Działania administracji z zasady nie wiążą się z rozstrzyganiem spraw cywilnych i karnych. Jeżeli już administracja rozstrzyga spory powstałe pomiędzy obywatelami bądź obywatelami i państwem to czyni to przejściowo i z odrębnego upoważnienia, chyba że chodzi o sprawy czysto organizacyjne i wewnętrzne, związane z tokiem urzędowania. Aby móc pełniej scharakteryzować administracje w danej formie państwowej, trzeba także uwzględnić zasady ustroju politycznego oraz podstawowe cele i funkcje danego państwa

Prawo administracyjne (w znaczeniu szerokim) à normy prawne regulujące organizację i zachowanie się administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie unormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa. Dzieli się na:

·         Prawo o ustroju administracji państwowej à reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonywania zadań państwowych w formach uznanych za właściwe dla administracji państwowej

·         Prawo materialne à zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawniania i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji państwowej jako części aparatu państwowego

·         Prawo proceduralne à zawiera normy, które wyznaczają postępowanie mające na celu wykonanie norm prawa ustrojowego i materialnego. Dzieli się na:

-          prawo o ogólnym postępowaniu administracyjnym i postępowaniach szczególnych

-          prawo o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i innych postępowaniach wykonawczych

-          prawo o trybie kontroli przestrzegania przepisów prawnych przez podmioty administracji państwowej oraz obywateli i organizacje społeczne

-          prawo o postępowaniu porządkowym i dyscyplinarnym

-          prawo o postępowaniu w sprawach skarg i wniosków

Prawo administracyjne (w znaczeniu wąskim) à normy dwustronnie wiążące, ustanawiające bezpośrednio lub poprzez odpowiednie akty prawne określone uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej oraz podmiotów nie podporządkowanych im organizacyjnie.

Nauka prawa administracyjnego

·         podstawowym przedmiotem jej zainteresowania są normy, w których zawsze w charakterze jednego z podmiotów występuje organ administracji państwowej

·         przedmiotem nauki prawa administracyjnego jest zarówno norma prawna, jak i jej rozumienie

·         zajmuję się także genezą, stanowieniem, przestrzeganiem i stosowaniem przepisów prawa administracyjnego oraz zwyczajów prawnych

·         celem nauki prawa administracyjnego jest poznanie norm prawnych, ustalenie istniejących między nimi zależności oraz poznanie warunków ich urzeczywistnienia, skuteczności i wszystkich innych następstw ich obowiązywania

·         zebraną wiedzę wykorzystuje się dla zweryfikowania dotychczasowego stanu prawnego albo uregulowania zbadanego zjawiska

Typy norm prawa administracyjnego

·         normy ustrojowe

-          normy określające właściwość à umożliwiają one przypisanie organowi lub innej jednostce organizacyjnej, względnie osobie fizycznej, określonego uprawnienia lub obowiązku

-          normy ustanawiające zadania à określają kierunki działania administracji oraz wskazują na wartości, którymi winna się ona kierować

-          normy regulujące formy działania à zezwalają podmiotom administracji publicznej na zastosowanie określonej w prawie formy lub na podjęcie działania w sposób określony prawem i z wynikającymi z prawa konsekwencjami

-          normy wskazujące na kompetencje à umożliwiają realizacje norm materialnych, ustrojowych lub proceduralnych

-          normy regulujące organizację administracji à wyznaczają stosunki zależności (nadrzędności i podporządkowania), dokonanie podziału czynności między organy nadrzędne i podległe, określenie przedmiotu i trybu porozumiewania się między nimi oraz zasad ich współdziałania

·         normy materialne

-          normy merytoryczne à nakazują lub zakazują określonym podmiotom (adresatom normy) zachowywać się w pewnych okolicznościach w określony sposób, nie pozostawiając im możliwości wyboru zachowania

-          normy blankietowe à umożliwiają organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo nie zdefiniowanych w przepisach prawnych

-          normy generalne à normy nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata

-          normy abstrakcyjne à nie mają konkretnie określonych waruków, od których zależy uprawnienie lub obowiązek adresata

-          normy sankcjonujące à określają następstwa nie wykonania innej normy (czyli sankcje) nakazującej określone zachowanie się w danych okolicznościach 

·         normy proceduralne

-          normy postępowania administracyjnego à określają czynności podmiotów postępowania, tj. organu zobowiązanego do prowadzenia postępowania oraz uczestników tego postępowania

-          normy postępowania sądowo-administracyjnego à są zdeterminowane przepisami regulującymi postępowanie przed sądem administracyjnym. Ich treść jest uzależniona od funkcji i struktury tego postępowania.

+  sąd admnistracyjny nie nakłada wprost na strony postępowania obowiązków materialnoprawnych, ani też nie przyznaje im takich praw, lecz dokonuje jedynie prawnie wiążącej kwalifikacji zaskarżonych aktów i czynności

-          normy postępowania skargowo-wnioskowego à ich celem jest dokonanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego w skardze lub wniosku i skonfrontowanie go z aktualnym stanem prawnym oraz określenie sposobu urzeczywistnienia sprawy będącej przedmiotem skargi lub wniosku

-          normy postępowania kontrolnego à określają zachowanie się podmiotu uprawnionego do kontroli oraz prawa i obowiązki kontrolowanych

+  oprócz tych norm postępowania istnieją jeszcze normy o charakterze: społecznym (normy moralne, obyczajowe, religijne itp.) i technicznym (szczegółowego rodzaju przepisy określające jakość, rozmiary, wzory, przedmiotów, technikę produkcji itp.)

Stosunek administracyjno-prawny

stosunek prawny à służy on rekonstrukcji złożonych w prawie przedmiotowym podstawowych zależności, jakie zachodzą, mogą zachodzić lub powinny zachodzić między różnymi podmiotami. Dzieli się na:

·         stosunek materialnoprawny à określa wzajemne prawa i obowiązki dwu lub więcej podmiotów, zawarte w normach prawa administracyjnego. Te prawa i obowiązki mogą tworzyć dwa rodzaje układów zależności:

-          układ prosty à w tym układzie określone prawo odpowiada określonemu obowiązkowi i odwrotnie

-          układ złożony à w tym układzie określonemu prawu odpowiada określony obowiązek, który tworzy prawo do żądania od pierwszego podmiotu wykonania innego obowiązku

+  gdy ww. zależności zachodzą pomiędzy dwoma podmiotami à jest to tzw. stosunek płaski

+  gdy ww. zależności zachodzą pomiędzy dwoma podmiotami a innymi podmiotami à jest to stosunek spiętrzony

              ! w prawie administracyjnym jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze organ administracji państwowej albo podmiot, któremu ustawa wprost lub za pośrednictwem tego organu powierza pełnienie funkcji z zakresu administracji publicznej

·         stosunki ustrojowe à regulowane nie tylko ustawą i rozporządzeniem, ale także przepisami mającymi charakter wewnętrzny (aktami normatywnymi wewnętrznymi). W stosunkach ustrojowych wszystkie podmioty są organami administracji państwowej lub innymi jej jednostkami organizacyjnymi

·         stosunki proceduralne à konstruowane na podstawie przepisów postępowania administracyjnego. Łączą organ prowadzący postępowanie oraz pozostałych uczestników tego postępowania, określając ich wzajemne prawa i obowiązki

·         stosunki sądowo-procesowe à dotyczą one aktów, czynności i przepisów, które mogą być przedmiotem skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego

Aparat administracyjny

aparat administracyjny à wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe czy też nie. Aparat ten tworzą jednostki organizacyjne o różnym charakterze, pomiędzy które podzielone są różne zadania administracji publicznej

Przyczyny podziału zadań administracji publicznej

przyczyny funkcjonalne à do wykonywania administracji w różnych dziedzinach wymagane są specjalne kwalifikacje. Przykład: administrowanie sprawami zdrowia wymaga odpowiedniej wiedzy medycznej, a sprawami obronności kraju - wiedzy wojskowej

przyczyny terytorialne à różne zadania mogą być wykonywane dla różnego obszaru. Przykład: decyzje o pozwoleniu na budowę domów jednorodzinnych powinny zapadać na szczeblu lokalnym (tam gdzie organy administracji budownictwa mogą bezpośrednio obejrzeć miejsce przyszłej budowy i nadzorować jej przebieg), a decyzje o budowie autostrady czy linii kolejowej na szczeblu wyższym (powinny być podejmowane przez organ obejmujący zakresem kompetencji cały obszar na którym autostrada lub linia kolejowa ma przebiegać)

przyczyny organizacyjne à w zależności od zadań organu administrującego różny musi być stopień jego organizacyjnego powiązania z innymi organami. Przykład: organ zajmujący się sprawami gospodarki komunalnej powinien być uzależniony od lokalnych społeczności, aby w swej działalności realizować życzenia mieszkoańców, a organ sprawujący kontrolę powinien być niezależny od lokalnych organów, aby kontrola była efektywna

przyczyny finansowe à każde państwo dąży do minimalizacji kosztów utrzymania aparatu administracyjnego (stosuje się posunięcia koncetrujące kompetencje w jednostkach aparatu administracyjnego, a nawet czasami powierza się wykonanie kompetencji podmiotom niepaństwowym)

Stosunki wewnątrz aparatu administracyjnego, lub między aparatem a innymi podmiotami

pojęcie kontroli à używane do określenia funkcji organu polegającej wyłącznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałych możliwości wpływania na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wydawanie im nakażów czy poleceń. Organ kontrolujący przedstawia wyniki konroli i wypływające z nich wnioski, ma prawo do wydawania zaleceń jednostkom kontrolowanym. W przypadkach wyjątkowych, w celu uniknięcia strat ma prawo wydawać polecenia (tzw. zarządzenia doraźne) natychmiastowego usunięcia nieprawidłowości. Pojęcia zamiennie stosowane w przepisach: "lustracja", "rewizja", "wizytacja", "inspekcja"

pojęcie nadzoru à używane do określenia sytuacji, w której organ nadzorujący jest wyposażony w środki oddziaływania (możliwość wiążącego wpływania) na postępowanie organów czy jednostek nadzorowanych, nie może jednak wyręczać tych organów w ich działalności

·         środki nadzoru à aby organ nadzorujący mógł władczo oddziaływać na jednostki nadzorowane, przepisy muszą mu takie uprawnienia (środki nadzoru) przyznawać. Dzieli się na:

-          środki oddziaływania merytorycznego à np. uprawnienia do zawieszania lub uchylania rozstrzygnięć (uchwał zarządzeń jednostek nadzorowanych

-          środki nadzoru personalnego à  uprawnienia do zawieszania w czynnościach członków kierownictwa nadzorowanej jednostki

-          w przypadku braku środków nadzoru sformułowanych w przepisach prawa à organ nadzorujący może tylko próbować wpływać na podmiot nadzorowany za pomocą środków niewładczych, starając się zwrócić uwagę na ewentualne nieprawidłowości w działaniu jednostki nadzorowanej

pojęcie koordynacji à używane do określenia uprawnień wykonywanych przez organ w stosunku do organów czy istytucji, które nie są mu bezpośrednio organizacyjnie i służbowo podporządkowane. Organ koordynujący ma możliwość oddziaływania na instytucje koordynowane przy użyciu różnego rodzaju środkó w celu zharmonizowania działaności tych jednostek

pojęcie kierownictwa à to pojęcie wiąże się z najszerszymi uprawnieniami. Organ kierujący może używać wszelkich środków w celu oddziaływania na postępowanie oragnów kierowanych, z wyjątkiem środków, których użycia prawo zakazuje

zawieranie się

wszystkie wyżej wymienione pojęcia z organizacyjnego punktu widzenia nie wykluczają się wzajemnie, np. kierownictwo obejmuje nadzór, kontrolę i koordynację

zakres odpowiedzialności

Dopuszczalny zakres oddziaływania wzajemnie determinuje zakres odpowiedzialności organu odziałującego. Niemożliwe jest ponoszenie odpowiedzialności za postępowanie jednostki, na które nie ma się możliwości wpływania

Decentralizacja i centralizacja administracji à pojęcia te dotyczą wieloszczeblowej struktury aparatu administacyjnego, a konkretnie stosunków pomiędzy oganami wyższego i niższego stopnia

hierarchiczne podporządkowanie à oznacza taką zależność organu niższego od organu wyższego, w której organ wyższy ma prawo kierowania pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decyduje o jego obsadzie personalnej

decentralizacja à sposób organizacji aparatu administacyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. W adminisracji zdecetralizowanej organ wyższego stopnia:

-          nie decyduje o obsadzie personalnej organu niższego stopnia

-          nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia dotyczących sposobu załatwiania spraw przez organ niższy

-          może wkraczać w sprawy załatwiane przez organ niższy tylko w przypadkach określonych przepisami prawa

-          może nadzorować działalność oragnu niższego, ale nie kieruje nim

·         rodzaje decentralizacji

a.)     decentralizacja terytorialna à polega na wyposażeniu organów administracji zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału administracyjnego w taki stopień samodzielności wobec organów nadrzędnych, który uzasadnia uznanie ich za organy zdecentralizowane, np. samorząd terytorialny

b.)     decentralizacja rzeczowa à polega na powierzeniu samodzielnym organom lub organizacjom, z reguły samorządowym, zarządzania określonymi rodzajami spraw, np. powierzenie przez ustawę wielu zadań z dziedziny nauki Polskiej Akademii Nauk

·         warunki które muszą zostać spełnione do zaistnienia decetralizacji:

-          wyposażenie organu niższego we własne kompetencje

-          brak hierarchicznego podporządkowania

-          faktyczna samodzielność organu niższego stopnia (przede wszystkim samodzielność finansowa)

decentalizacja a autonomia à polega na przyznaniu organom zarządzającym określoną częścią terytorium państwa kompetencji do stanowienia przepisów prawa rangi ustawowej w szerokim zakresie praw, bez ingerencji władz centralnych państwa. Pojęcie decentralizacji nie dotyczy stanowienia prawa, tylko jego wykonywania

centralizacja ...