01. PROCARYOTA.doc

(117 KB) Pobierz

PROCARYOTA

1. Pierwsze organizmy

* pojawiły się na Ziemi około 3,5 miliarda lat temu w postaci pojedynczych komórek o prostej budowie

* prokariotyczne – gr. pro – przed i karyon – jądro

* przypominały współczesne archeany i przypuszcza się, że to z nich powstały wszystkie grupy organizmów bezjądrowych a także eukarioty

- organizmy jądrowe

2. Choroby bakteryjne

a) bakterie chorobotwórcze

* wykorzystują wiele sposobów atakowania i wywoływania chorób w organizmie człowieka

* wytwarzają otoczki komórkowe chroniące je przed fagocytozą

* produkują enzymy, np. koagulazy powodujące krzepnięcie krwi i hemolizyny wywołujące rozpad krwinek czerwonych u gospodarza

* wytwarzają swoiste jady – toksyny, które zatruwają organizm człowieka

b) charakterystyka niektórych chorób bakteryjnych

Choroba	Sposób zakażenia	Objawy	Profilaktyka
Błonica (dyfteryt)	Maczugowiec błonicy (droga kropelkowa)	Osłabienie, bóle gardła, gorączka, zaczerwienienie gardła i migdałków, obrzęk podżuchwowy węzłów chłonnych	Unikanie kontaktów z chorymi, obowiązkowe szczepienia ochronne
Dur plamisty (tyfus plamisty)	Riketsje – pałeczki (przez wesz odzieżową lub głowową)	Wysoka gorączka, dreszcze, utrata przytomności, drobna plamista wysypka na ciele, halucynacje	Zwalczanie wszawicy, izolacja chorych, szczepienia ochronne
Gruźlica	Prątki gruźlicy (prątki Kocha, mycobacterium tuberculosis)	Choroba groźna, przewlekła. Atakuje różne narządy, najczęściej płuca. Choroba społeczna w Polsce
Kiła (syfilis)	Krętek blady Treponema pallidium (droga płciowa, z matki na dziecko przed lub podczas porodu)	Owrzodzenia na narządach płciowych, czerwona wysypka na ciele, bóle głowy, kości, stawów. Po wielu latach utajenia zapalenia stawów, uszkodzenie serca i układu nerwowego. Wcześnie wykryta całkowicie uleczalna, nieleczona kończy się śmiercią.	Higiena osobista, unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych
Płonica (szkarlatyna)	Paciorkowiec ropny (droga powietrzna)	Zapalenie gardła, gorączka (39-40C), wymioty, bóle brzucha i głowy, biegunka, szkarłatna wysypka	Izolacja chorych, dezynfekcja mieszkania po wyzdrowieniu chorego
Rzeżączka	Dwoinki rzeżączki Gonokok (Neisseria gonorrhoeae) (droga płciowa, wspólne używanie np. pościeli, ręczników)	Mężczyźni: ropny wyciek z cewki moczowej, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu, w stanie przewlekłym zapalenie gruczołu krokowego Kobiety: upławy, zaburzenie cyklu miesięcznego, bezpłodność, zapalenie stawów	Higiena osobista, unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych
Salmonellozy	Salmonella	W większości przypadków są to zatrucia pokarmowe, które w zależności od gatunku salmonelli mają cięższy lub lżejszy przebieg. Najcięższą salmonellozą jest dur brzuszny wywoływany przez S.thypi.
Tężec	Laseczka tężca (zanieczyszczona ziemia w kontakcie ze zranioną skórą)	Mrowienie w okolicach rany, niepokój, bóle głowy, szczękościsk, utrudnione połykanie, bolesne skurcze i bóle mięśni	Szczepienia ochronne, przy zranieniu podanie surowicy przeciwtężcowej
Zapalenie płuc	Różne bakterie (np. diplococcus pneumoniae)	Bóle gardła, głowy, kaszel, gorączka, osłabienie
Zgorzel (gangrena)	Laseczka zgorzeli gazowej (zanieczyszczona ziemia w kontakcie ze zranioną skórą)	Martwica tkanek	przy zranieniu podanie surowicy przeciwtężcowej

4. Znaczenie

* w odległych epokach geologicznych prokarioty brały udział w tworzeniu złóż ropy naftowej, siarki, pokadów rud żelaza czy naturalnych złóż saletry amonowej

* biorą udział w krążeniu materii w ekosystemach a także w obiegu pierwiastków w całej biosferze (np. azotu, węgla, wodoru, tlenu)

* szczepy bakterii współcześnie wykorzystywane są na skalę przemysłow do produkcji alkoholi, kwasów organicznych (np. octowego), antybiotyków, hormonów, enzymów, witamin i aminokwasów

* powodują kiszenie się kapusty, ogórków i oliwek

* powodują zsiadanie się mleka

* sinice ze względu na zdolność przyswajania wolnego azotu wykorzystuje się jako naturalny nawóz

* biogaz powstający podczas beztlenowej fermentacji obornika jest stosowany do ogrzewania pomieszczeń i napędzania pojazdów

* proces tlenowego i beztlenowego utleniania ścieków przez mikroorganizmy jest podstawą funkcjonowania biologicznych oczyszczalni ścieków

* bakterie transgeniczne (zmienione genetycznie) – potrafią produkować ludzką insulinę, hormon wzrostu, czynniki krzepliwości krwi itp.

Ściana komórkowa

* komórki kilkakrotnie mniejsze od komórek innych organizmów

(zazwyczaj od 0,5 do 10µm)

* niektóre ruchliwe bakterie (krętki) dochodzą do 500µm długości, czyli prawie 0,5mm

* mogą przybierają różne kształty

Cechy

* białkowo-lipidowa

* otacza cytoplazmę

* ulega w niektórych miejscach pofałdowaniu, tworząc wypuklenia na obszarze cytoplazmy o różnych kształtach

MEZOSOMY – niewielkie, koncentryczne, biorą udział w oddychaniu komórkowym i są miejscem przyczepu genoforu

TYLAKOIDY/CHROMATOFORY – duże, blaszkowate twory wypełnione barwnikami

Cytoplazma

* na zewnątrz błony

* zbudowana z misternej sieci włókien utworzonych z mureiny (polimeru białkowo-cukrowego), grubość ścian bywa różna

Otoczki śluzowe

* dość często spotykane

* w zależności od gatunku mają różną grubość

* spełniają funkcje ochronne

*chronią przed wyschnięciem lub wchłonięciem przez inne organizmy

* w wypadku bakterii chorobotwórczych chronią przed rozłożeniem przez białe krwinki gospodarza

* wytwarzana dodatkowo na zewnątrz ściany komórkowej przez bakterie o cienkiej ścianie

Błona komórkowa zewnętrzna

* występują zazwyczaj u bakterii o cienkiej ścianie komórkowej

* mają postać delikatnych, białkowych rurek sterczących z cytoplazmy, tak, że niektóre komórki przypominają przez to sterczące jeże

* ułatwiają bakteriom przytwierdzanie się do podłoża

* pile płciowe służą do łączenia komórek bakteryjnych w trakcie procesu płciowego (koniugacji)

* składają się ze spiralnie skręconych włókien flageliny (białko zbliżone do miozyny występujące we włóknach mięśniowych)

* osadzone są w zewnętrznych powłokach komórki za pomocą haczyka i kilku białkowych pierścieni, tworzących swoisty silnik wprawiający rzęskę w ruch obrotowy