Bieszczady, Przewodnik.pdf

Stanisław Kłos

Bieszczady

Przewodnik

Warszawa 1993

SPIS TRE Ś CI

( WSTĘP . . S

GÓRY, ICH NAZWY, KRAJOBRAZ I PRZYRODA 7

OD DAWNYCH DO OBECNYCH CZASÓW .... 16

ZWIEDZANIE BIESZCZADÓW 27

Drogami Bieszczadów . 28

) W górę doliny Osławy (droga Zagórz-Komańcza-

j -Cisn ą ) .. 28

Duża obwodnica — część zachodnia (droga Zagórz-

l -Lesko-Cisna-Ustrzyki Górne) . 42

\, Duża obwodnica — część wschodnia (droga Lesko-

^ -Ustrzyki Dolne-Czama-Ustrzyki Górne) . 71

\ W górę doliny Sanu (droga Uherce Mineralne-

-Myczkowce-Solina-Polańczyk-Wołkowyja-Rajskie-

-Czama) . 89

Wędrówki z plecakiem . 99

G ł ównym szlakiem beskidzkim (od Komańczy do Wołosatego) — szlak

czerwony . 99

\ j Wierchami pasma granicznego (od Nowego Łupkowa ' , na

Krzemień )— szlak niebieski 114

Od Leska na Połoniny (od Leska do granicy BPN) -

szlak zie l ony 121

Od Ustrzyk Dolnych na Krzem i eń -' szlak nieb i esk i

Bies z c z ad z ki Park Narodowy .125

Ważnie j sze informacje ..134

L ITERATURA ..141

121 125 130 134 141

WSTĘP

Bieszczady to specyficzny region górski naszego kraju, który przed laty

wzbudził ogromne zainteresowanie turystyczne i spowodował modę na

masową turystykę pieszą, na różnorodne rajdy, obozy, z l oty i wędrówki

z plecakiem i całym biwakowym majdanem. Uroku bieszczadzkiej

turystyce dodawa ł y bezludne przestrzenie, bezdroża i dzika, niemal

pierwotna przyroda oraz niczym nieskrępowana swoboda.

Z czasem, gdy niezależnie od masy turystów, Bieszczady zaczę ł y się

zaludniać, gdy do żyda powróciły zniszczone wsie i osiedla, zmieniły się

warunki i formy uprawiania turystyki. Mimo różnorodnych zmian i

przeobra ż eń jakie dokonały się tu na przestrzeni kilkudziesięciu

ostatnich lat, Bieszczady nic nie straciły na swej atrakcyjności, pozostały

jako region pięknych krajobraz o wi wielkiego bogactwa przyrody. Mimo

wieloletnich wysiłków na rzecz gospodarczego wykorzystania regionu,

w toku których dokonano — delikatnie określając — szeregu nie-

przemyślanych działań . Bieszczady zachowały nadal piękno i pierwotne

bogactwo przyrody. Powoli zaczyna się traktować je jako region o

unikalnych wartościach przyrodniczych, podnosić i doceniać walory

naturalne, ponad wątpliwe efekty gospodarcze. Dowodem tego są

kolejne zwiększenia obszarów Bieszczadzkiego Parku Narodowego

(BPN), ustalenie nowych rezer-

watów przyrody i stref ochrony krajobrazu. Ostatnimi czasy część

regionu bieszczadzkiego została włączona w obręb pierwszego w

Europie międzynarodowego rezerwatu biosfery, obejmującego ościenne

tereny Polski, Ukrainy i Słowacji o łącznej powierzchni blisko 100 000

ha.

Przed drugą wojną światową Bieszczady były regionem nie

wzbudzającym większego zainteresowania turystycznego, a modne

wówczas przyjazdy na letniska zaczęły tu dopiero kiełkować. Pierwsze

obiekty turytyczne powstały w latach trzydziestych w Komańczy, Cisnej

i Jabłonkach, letników przyjmowały także co niektóre miejscowe dwory.

W ówczesnej literaturze turystycznej wzmianki o Bieszczadach były

nieliczne i raczej ogólnikowe. Powojenne zainteresowanie regionem

spowodowało duże zapotrzebowanie na literaturę turystyczną. Pierwszy

przewodnik autorstwa znanego krajoznawcy dr Mieczysława Oriowicza

ukazał się już w 1954 r. Ogólnie biorąc literatura turystyczna związana z

Bieszczadami jest raczej skromna. Oprócz dość licznych folderów, map,

informatorów i drobnych przewodników (E. Moskala, M. Starakiewicz)

ukazały się tylko dwa duże przewodniki: W. Krygowskiego (kilka

wydań) i S. Kłosa oraz ostatnio nowy przewodnik Oficyny Wydawniczej

“Rewasz". Niniejsze opracowanie jest nieco odmienne od poprzednich.

Nie jest to kolejny typowy przewodnik prowadzący turystę dosłownie za

rączkę po górach, a opowiadanie o górach. Opowiadanie przydatne dla

przeciętnego człowieka, który niezależnie od zainteresowań i kwalifika-

cji turystycznych pragnie zwiedzić Bieszczady lub choćby tylko poznać

je z opisu. Oprócz wiadomości historycznych, opisów krajobrazu i

przyrody, znajdzie się tu miejsce na niejedną anegdotę, a także popularną

plotkę.

Mamy nadzieję, że Czytelnicy przyjmą życzliwie tę innowację, a sama

książka przyczyni się do wzbogacenia wiedzy o Bieszczadach i ich

dalszej popularyzacji.

GÓRY, ICH NAZWY, KRAJOBRAZ I PRZYRODA

@Bieszczady to rozleg ł y obszar górski położony na pograniczu Polski i

Ukrainy sięgający od Przełęczy Łupkowskiej na zachodzie po dolinę

rzeki Świcy na wschodzie. Stanowią one częś ć wielkiego łańcucha

Karpat i należą do Beskidów Wschodnich. W części przynależnej do

Polski określane bywają nazwą Bieszczady Zachodnie. Zajmują one

najbardziej na południowy wschód wysuniętą część kraju, położoną w

klinie graniczącym z Ukrainą i Słowacją w województwie krośnieńskim.

Dalszą opowieść o Bieszczadach zacznijmy od wyjaśnienia ich nazwy.

Jak podaje Adam Fastnacht, znany badacz dziejów dawnej ziemi

sanockiej, najstarszy zapis zawierający wiadomość o nazwie Beschad

pochodzi z 1269 r. i zawarty jest w dokumencie węgierskim. Dotyczy on

granicznego grzbietu karpackiego położonego w pobliżu miejscowości

Jaśliska koło Dukli. Począwszy od 1400 r. w dokumentach

historycznych powszechnie używana jest nazwa Byezad, a w

późniejszym okresie Bieszczad. Ciekawe jest, że w większości starych

dokumentów nazwa ta dotyczyła lasów królewskich i gór położonych na

grzbiecie

granicznym, niekoniecznie w obrębie dzisiejszych Bieszczadów.

Niejednokrotnie w odniesieniu do grzbietu granicznego używano

jednocześnie nazwy B i eszczad oraz Beskid. Dopiero w późniejszym

czasie, praktycznie dopiero na przełomie XIX i XX w ., nazwę

Bieszczad, a właściwie Bieszczady, zaczęto stosować w odniesieniu do

określonej poprzednio części Karpat.

Dotychczas brak jest jednoznacznych poglądów pozwalających na peine

wyjaśnienie pochodzenia i znaczenia nazwy Bieszczadów. Według

dotychczasowej wiedzy najbardziej prawdopodobne wydaje się jej

germańskie lub trackie pochodzenie. Jedna z hipotez podaje, że nazwa ta

wywodzi się od legendarnego plemienia Besów zamieszkujących w

dalekiej przeszłości tę część Karpat. Według ludowego podania nazwa

gór ma się wywodzić od legendarnych duchów, złych Biesów i dobrych

Czadów. Z po ł ączenia tych dwu stów powsta ł a nazwa Bieszczady. Bies

to w regionalnym znaczeniu zły duch, diabeł wyjątkowo złośliwy,

szyderczy i zuchwały, czyniący ludziom wielkie szkody.

Bieszczady Zachodnie obejmują obszar o powierzchni około 2100 km 2 ,

którego granice wyznaczają: od zachodu — doliny rzek Osławy i

Osławicy oddzielające go od Beskidu Niskiego; od południa — główny

grzbiet Karpat, granią którego przebiega granica państwowa ze Słowacją

i częściowo także z Ukrainą; od wschodu — granica państwowa z

Ukrainą biegnąca w części doliną górnego San u; na p o mocy —

naturalne obniżenie pomiędzy Bieszczadami a Pogórzem Przemyskim,

wzdłuż którego prowadzi linia kolejowa Zagórz-K rościenko. W

głównym grzbiecie Karpackim granice Bieszczadów Zachodnich wy-

znaczają: Przełęcz Łupkowska (640 m) na zachodzie i Przełęcz Użocka

(853 m) ze źródłami Sanu na wschodzie. Krajobraz Bieszczadów tworzą

przeważnie długie łańcuchy wzgórz i gór,

ciągnące się z p om ocnego zachodu na południowy wschód, o bardzo

zróżnicowanej rzeźbie i wysokości, poprzedzielane licznymi dolinami

rzek i potoków.

P om ocna część regionu określana nazwą Bieszczady Niskie posiada

charakter pogórza zbudowanego ze wzgórz i niewysokich gór średniej

wysokości od 600 m do 900 m. Wyróżnia się tu Pogórze Leskie z

bardziej wybitnymi wzniesieniami Gruszka (583 m) i Czulnia (576 m),

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: