[ebook] [PL] Roland Topor - Chimeryczny lokator.doc

CZĘŚĆ PIERWSZA

NOWY LOKATOR

ROZDZIAŁ I

MIESZKANIE

T relkovsky'emu groziła eksmisja, gdy jego przyjaciel Simon powiedział mu o wolnym mieszkaniu na ulicy Pirenejów. Poszedł tam. Ponura dozorczyni nie chciała pokazać lokalu, lecz tysiącfrankowy banknot sprawił, że zmieniła zdanie.

- Proszę za mną - rzekła szorstko i nieprzychylnie.

Trelkovsky był młodym człowiekiem w wieku około trzydziestu lat, uczciwym, grzecznym, który nade wszystko nie znosił kłopotów. Zarabiał skromnie, dlatego też utrata mieszkania była dla niego katastrofą, pensja nie pozwalała mu bowiem na wystawne życie w hotelu. Miał jednak na książeczce trochę oszczędności i liczył, że będzie mógł zapłacić odstępne, jeśli nie okaże się ono zbyt wygórowane.

Mieszkanie składało się z dwóch ciemnych pokoi bez kuchni. Jedyne okno w głębi wychodziło na ścianę, w której dokładnie naprzeciwko znajdował się lufcik. Trelkovsky zrozumiał, że jest to okienko ubikacji w sąsiedniej kamienicy.

Ściany pokryte były żółtą tapetą. Widniały na niej gdzieniegdzie rozlegle plamy wilgoci. Cała powierzchnia sufitu była popękana, a szczeliny rozgałęziały się jak nerwy liścia. Małe kawałki tynku, które się stamtąd oderwały, chrzęściły pod nogami. W pokoju bez okna znajdował się kominek z imitacji marmuru, a w nim gazowy grzejnik.

- Poprzednia lokatorka wyskoczyła przez okno - wyjaśniła dozorczyni, stając się nagle bardziej rozmowna. - Proszę spojrzeć, widać stąd miejsce, gdzie upadla.

Poprowadziła Trelkovsky'ego przez labirynt różnorakich mebli i z satysfakcją wskazała resztki szklanego daszku, znajdujące się o trzy piętra niżej.

- Nie umarła, ale po prawdzie to tak jakby trup. Leży w szpitalu Saint-Antoine.

- A jeśli wyzdrowieje?

- Nie ma obawy - zaśmiała się szyderczo wstrętna kobieta. - Niech pan się tym nie przejmuje.

Mrugnęła porozumiewawczo.

- To dobra okazja.

- Jakie są warunki?

- Dogodne. Jest tylko małe odstępne za wodę. Cala instalacja jest nowa. Przedtem trzeba było wychodzić na podest, kiedy cię chciało skorzystać z bieżącej wody. Właściciel sam zapłacił za instalację.

- A ubikacja?

- Dokładnie naprzeciwko. Schodzi pan na dół i wchodzi klatką B. Stamtąd może pan widzieć mieszkanie. I na odwrót. Uśmiechnęła się obleśnie.

- To widok, który warto zobaczyć.

Trelkovsky nie był zachwycony. Ale tak czy inaczej, mieszkanie było okazją.

- Ile wynosi odstępne?

- Pięćset tysięcy. Komorne piętnaście tysięcy franków miesięcznie.

- To drogo. Nie będę mógł zapłacić więcej niż czterysta tysięcy.

- To już nie moja sprawa. Niech pan się dogada z właścicielem. Jeszcze jeden uśmiech.

- Niech pan idzie z nim porozmawiać. To niedaleko. Mieszka piętro niżej. No, to ja już pójdę. I niech pan pamięta, że to okazja, której nie należy przepuścić.

Trelkovsky odprowadził ją aż do drzwi właściciela. Zadzwonił. Otworzyła mu stara kobieta o nieufnym spojrzeniu.

- Nic nie dajemy niewidomym - rzuciła bardzo szybko.

- Chodzi o mieszkanie...

Jej oczy błysnęły chytrze.

- Jakie mieszkanie?

- To piętro wyżej. Czy mogę się widzieć z panem Zy?

Stara zostawiła Trelkovsky'ego pod drzwiami. Usłyszał jakieś szepty, po czym wróciła i powiedziała, że pan Zy go przyjmie. Zaprowadziła go do jadalni, gdzie tamten siedział przy stole. Usuwał właśnie skrupulatnie resztki jedzenia z zębów. Pokazał palcem, że jest zajęty. Pogrzebał w trzonowym zębie i wyciągnął stamtąd strzęp mięsa nakłuty na koniec zaostrzonej zapałki. Przyjrzał mu się uważnie i połknął go.

Wtedy dopiero zwrócił się do Trelkovsky'ego.

- Widział pan mieszkanie?

- Tak. Chciałbym właśnie porozmawiać z panem o warunkach.

- Pięćset tysięcy i piętnaście tysięcy miesięcznie.

- Tak właśnie powiedziała mi pani dozorczyni. Chciałbym wiedzieć, czy to pańskie ostatnie słowo, ponieważ nie mogę dać więcej niż czterysta tysięcy.

Właściciel zrobił znudzoną minę. Przez dwie minuty z roztargnieniem obserwował starą, która sprzątała ze stołu. Wydawało się, że wspomina wszystko, co przed chwilą zjadł. Chwilami kiwał głową z aprobatą. Powrócił do tematu rozmowy.

- Czy dozorczyni mówiła panu o wodzie?

- Tak.

- W dzisiejszych czasach bardzo trudno znaleźć mieszkanie. Pewien student dał mi połowę tej sumy za jeden tylko pokój na szóstym piętrze. I nie ma tam wody.

Trelkovsky odchrząknął, aby jego glos brzmiał dźwięczniej. On też był znudzony.

- Proszę mnie dobrze zrozumieć. Nie próbuję dyskredytować pańskiego mieszkania, ale nie ma tam kuchni. Z ubikacją też są kłopoty. Załóżmy, że zachoruję, co nie należy do moich zwyczajów, mówię to od razu, ale załóżmy, że będę musiał wyjść załatwić się w środku nocy: no więc, to niewygodne. Z drugiej strony, dam panu wprawdzie tylko czterysta tysięcy, ale dam je gotówką.

Właściciel przerwał mu.

- Tu nie chodzi o pieniądze. Nie będę przed panem ukrywał, panie...

- Trelkovsky.

- ...Trelkovsky, że nie mam kłopotów pieniężnych. Nie czekam na pańskie pieniądze, aby móc sobie kupić coś do jedzenia. Nie, wynajmuję, ponieważ mam wolne mieszkanie, a jest to rzecz, o którą dziś niełatwo.

- Oczywiście.

- Mam jednak swoje zasady. Nie jestem dusigroszem, lecz filantropem też nie jestem. Moja cena wynosi pól miliona. Znam innych właścicieli, którzy zażądaliby siedmiuset tysięcy i mieliby do tego pełne prawo. Ja chcę pięćset i nie mam powodu brać mniej.

Trelkovsky z uwagą wysłuchał przemówienia, kiwając potakująco głową.

- Ależ naturalnie, panie Zy. Doskonale rozumiem pański punkt widzenia i uważam go za bardzo rozsądny. Ale... czy mogę pana poczęstować papierosem?

Właściciel odmówił.

- ...Jesteśmy ludźmi cywilizowanymi. Podyskutujmy, w ten sposób zawsze można się dogadać. Pan chce pięćset. W porządku. Ale jeśli ktoś daje panu pięćset w ciągu trzech miesięcy, te trzy miesiące mogą zmienić się w trzy lata. Czy sądzi pan, ze jest to korzystniejsze niż czterysta tysięcy od razu?

- Tego nie twierdzę. Wiem lepiej od pana, że nie ma nic lepszego niż cala suma od razu, gotówką. Tylko że ja wolę pól miliona gotówką niż czterysta tysięcy gotówką.

Trelkovsky zapalił papierosa.

- Oczywiście. Nie mam wcale zamiaru twierdzić, że jest inaczej. Jednak niech pan weźmie pod uwagę, że poprzednia lokatorka jeszcze nie umarła. A jeśli wróci? Jeśli będzie chciała zrobić zamianę? Pan wie, że pan nie ma prawa sprzeciwiać się zamianie. W takim wypadku nie tylko nie dostałby pan pięciuset tysięcy, lecz nie dostałby pan nic. Podczas gdy ja daję panu czterysta tysięcy. I wtedy nie ma problemu, wszystko zostaje załatwione polubownie. Ani pan nie ma kłopotów, ani ja. Czy może mi pan zaproponować coś lepszego?

- Małe są szansę na to, żeby doszło do takiej sytuacji.

- Być może, ale trzeba to wziąć pod uwagę. Podczas gdy z moimi czterystoma tysiącami gotówką nie ma problemu, nie ma sprawy.

- No dobrze, zostawmy na razie tę kwestię, panie... Trelkovsky. Jak już panu powiedziałem, nie to jest dla mnie najważniejsze. Czy pan jest żonaty? Proszę mi wybaczyć, że o to pytam, ale chodzi mi o dzieci. To jest spokojny dom, a moja żona i ja jesteśmy starszymi ludźmi...

- Nie takimi znów starymi, panie Zy!

- Wiem, co mówię. Jesteśmy starszymi ludźmi i nie lubimy hałasów. Tak więc uprzedzam pana od razu, jeśli jest pan żonaty, jeśli ma pan dzieci, może mi pan zaproponować milion i też się nie zgodzę.

- Proszę się nie obawiać, panie Zy. Ze mną nie będzie pan mial tego rodzaju kłopotów. Jestem spokojny i nie mam żony.

- Z drugiej strony, tu nie jest też dom schadzek. Jeśli bierze pan mieszkanie po to, by przyprowadzać dziewczynki, to w takim razie wolę dostać dwieście tysięcy, ale dać je komuś, kto go naprawdę potrzebuje.

- Najzupełniej się z panem zgadzam. Zresztą to mnie nie dotyczy.

Jestem człowiekiem zrównoważonym, nie lubię sytuacji, które naruszają mój spokój.

- Proszę mi nie brać za złe, że pytam pana teraz o to wszystko, ale lepiej od razu się dogadać, a później żyć w zgodzie.

- To zrozumiałe. Ma pan całkowitą rację.

- Tak więc zrozumie pan również, że nie będzie pan mógł chować zwierząt: psów, kotów ani żadnych innych.

- Nie mam zamiaru.

- Proszę posłuchać, panie Trelkovsky, na razie nie mogę panu dać odpowiedzi. Tak czy owak, nie może być o tym mowy, dopóki poprzednia lokatorka żyje. Ale jest pan sympatyczny, sprawia pan wrażenie dobrze wychowanego młodego człowieka. Mogę panu powiedzieć tylko jedno: niech pan przyjdzie jeszcze raz w tym tygodniu, wtedy będę mógł dać panu ostateczną odpowiedź.

Trelkovsky długo dziękował, zanim wyszedł. Gdy mijał stróżówkę, dozorczyni spojrzała na niego z ciekawością, nie okazując jednak, że go poznaje, i wycierając machinalnie fartuchem jakiś talerz.

Na chodniku przystanął, aby przyjrzeć się kamienicy. Wyższe piętra oświetlone były wrześniowym słońcem, co nadawało jej wygląd prawie nowej i wesołej. Zaczął szukać okna "swojego" mieszkania, lecz przypomniał sobie, że wychodzi na podwórze.

Całe piąte piętro było pomalowane na różowo, a okiennice na żółto w odcieniu kanarkowym. Nie było to subtelne połączenie, lecz kolorowa nuta, którą wywoływało, brzmiała wesoło. W oknach trzeciego piętra była cała grządka kaktusów, a na czwartym kraty podwyższały poręcz, może ze względu na dzieci, chociaż to mało prawdopodobne, skoro właściciel ich nie tolerował. Dach najeżony był kominami różnych rozmiarów i kształtów. Jakiś kot, który z pewnością nie należał do żadnego z lokatorów, spacerował po dachu. Trelkovsky dla zabawy wyobraził sobie, że jest na miejscu kota i że to jego łagodnie grzeje słońce. Spostrzegł jednak poruszającą się firankę na drugim piętrze, a więc u właściciela. Oddalił się szybko.

Ulice były prawie puste, jak zwykle o tej porze. Trełkovsky poszedł kupić kawałek chleba i parę plastrów kiełbasy z czosnkiem. Usiadł na ławce i zastanawiał się jedząc.

Całkiem możliwe, że argument użyty w rozmowie z właścicielem okaże się słuszny i że poprzednia lokatorka dokona zamiany. Może wyzdrowieje? Szczerze jej tego życzył. W przeciwnym razie, być może zostawi testament. Jakie są w tym wypadku prawa właściciela? Czy Trelkovsky nie będzie musiał dwa razy zapłacić odstępnego, raz właścicielowi, a drugi raz poprzedniej lokatorce? Żałował, że nie może poradzić się swego kolegi Scope'a, kancelisty u notariusza, który niestety był właśnie na prowincji w jakiejś sprawie spadkowej.

- Najlepiej będzie odwiedzić w szpitalu poprzednią lokatorkę.

Po skończonym posiłku wrócił wypytać dozorczynię.

Wyjawiła mu niechętnie, ze chodzi o niejaką pannę Choule.

- Biedna kobieta - rzekł Trelkovsky, zapisując nazwisko na odwrocie jakiejś koperty.
 

ROZDZIAŁ II

POPRZEDNIA LOKATORKA

N astępnego dnia, w godzinach wizyt, Trelkovsky przekraczał bramę szpitala Saint-Antoine. Ubrany był w swój jedyny ciemny garnitur, a w prawym ręku trzymał kilo pomarańczy zawiniętych w gazetę. Szpitale sprawiały na nim zawsze przygnębiające wrażenie. Zdawało mu się, że z każdego okna dobywają się jęki i że momenty, gdy byt odwrócony plecami, wykorzystywano na wynoszenie trupów. Lekarze i pielęgniarki byli w jego oczach nieczułymi potworami, ale jednocześnie podziwiał ich poświęcenie.

W okienku informacji zapytał, gdzie może znaleźć pannę Choule. Urzędniczka przejrzała kartotekę.

- Pan jest jej krewnym?

Trelkovsky zawahał się. Jeśli zaprzeczy, to może nie pozwolą mu wejść?

- Jestem jej przyjacielem.

- Sala dwudziesta siódma, osiemnaste łóżko. Proszę się najpierw zwrócić do przełożonej pielęgniarek.

Podziękował. Dwudziesta siódma sala była ogromna jak poczekalnia dworcowa. Cztery rzędy łóżek biegły przez całą jej długość. Wokół łóżek przesuwały się małe grupki ludzi, których ciemne ubrania stanowiły kontrast z bielą. Była to godzina największego natężenia wizyt. Nieustanny szept, przypominający szum morza, który można usłyszeć w muszli, działał odurzająco. Zaczepiła go przełożona pielęgniarek o agresywnie wystającym podbródku.

- Co pan tu robi?

- Czy to może pani jest przełożoną pielęgniarek? Nazywam się Trelkovsky. Cieszę się, że panią widzę, gdyż pani z informacji powiedziała, żebym się do pani zwrócił. Chodzi o pannę Choule.

- Osiemnaste łóżko?

- Tak mi powiedziano. Czy mogę ją zobaczyć?

Przełożona pielęgniarek zmarszczyła brwi. Włożyła do ust ołówek i dtugo go ssała, zanim zdecydowała się odpowiedzieć.

- Nie należy jej męczyć, aż do wczoraj była nieprzytomna. Niech pan idzie, ale proszę być rozsądnym. Nie wolno z nią rozmawiać.

Trelkovsky bez większych trudności znalazł łóżko z numerem osiemnastym. Leżała na nim kobieta o twarzy zakrytej bandażami, z lewą nogą podniesioną za pomocą skomplikowanego systemu bloczków. Jedyne odsłonięte oko było otwarte. Trelkovsky zbliżył się powoli. Nie wiedział, czy kobieta go dostrzegła, gdyż nawet nie drgnęła, wyrazu jej twarzy nie można było wcale dostrzec, tak była poobwijana. Położył pomarańcze na nocnym stoliku i usiadł na taborecie. Sprawiała wrażenie starszej, niż ją sobie wyobrażał. Oddychała z trudem, a jej szeroko otwarte usta wyglądały jak otwór ciemnej studni. Z zakłopotaniem spostrzegł, że brak jej jednego z górnych siekaczy.

- Pan jest jej znajomym?

Podskoczył. Nie zauważył przedtem drugiej odwiedzającej. Czoło jego, i tak już wilgotne, pokryło się potem. Czuł się jak przestępca, któremu grozi wydanie przez niespodziewanego świadka. Przez głowę przelatywały mu najróżniejsze, nieprawdopodobne wytłumaczenia. Lecz młoda dziewczyna mówiła już dalej.

- Co za historia! Nie wie pan, dlaczego to zrobiła? Z początku nie mogłam uwierzyć. I pomyśleć, że poprzedniego dnia zostawiłam ją w tak dobrym nastroju. Co się z nią stało?

Trelkovsky odetchnął z ulgą. Młoda dziewczyna od razu zakwalifikowała go do niezliczonej rzeszy znajomych panny Choule. To, co powiedziała, nie było pytaniem, lecz po prostu stwierdzeniem oczywistego faktu. Przyjrzał się jej uważniej.

Przyjemnie było na nią popatrzeć, bo chociaż nie była ładna, była podniecająca. Należała do gatunku dziewcząt, które Trelkovsky wywoływał w wyobraźni w najintymniejszych momentach. W każdym razie, jeśli chodzi o ciało, ciało, które świetnie mogłoby się obyć bez głowy. Było pulchne, ale nie galaretowate.

Dziewczyna ubrana była w zieloną bluzkę podkreślającą piersi, których czubki uwydatniał biustonosz, a może jego brak. Niebieska, w odcieniu morskim, spódnica zadarta była wysoko ponad kolana, nie z wyrachowania, lecz przez niedbałość. Tak czy owak widać było spory kawał ciała nad pończochą przypiętą podwiązkami. To mleczne ciało, to udo ocienione, lecz niezwykle świetliste obok ciemnych środkowych partii, hipnotyzowało Trelkovsky'ego. Z trudem udało mu się oderwać od niego wzrok, aby spojrzeć na twarz, która była najzupełniej banalna. Kasztanowe włosy, piwne oczy, wielkie usta umalowane szminką.

- Jeśli mam być szczery - zaczął odchrząknąwszy - nie jestem tak całkiem jej przyjacielem, gdyż znam ją bardzo słabo.

Wstyd nie pozwalał mu przyznać, że nie zna jej wcale.

- Ale proszę mi wierzyć, że jestem głęboko zasmucony tym, co się stało.

Dziewczyna uśmiechnęła się do niego.

- Tak, to straszne.

Przeniosła wzrok na leżącą, która wciąż sprawiała wrażenie nieprzytomnej, mimo otwartego oka.

- Simone, Simone, poznajesz mnie? - spytała cicho dziewczyna. - To ja, Stella, twoja przyjaciółka Stella. Poznajesz mnie?

Oko pozostało nieruchome, wpatrzone wciąż w ten sam niewidoczny punkt na suficie. Trelkovsky zastanawiał się, czy nie umarła, lecz z jej ust wydobył się jęk, z początku stłumiony, później narastający, który zakończył się krzykiem nie do zniesienia.

Stella zaczęła głośno płakać, a Trelkovsky był tym wszystkim śmiertelnie zakłopotany. Miał ochotę jej powiedzieć "Ciii", czuł, że cala sala na nich patrzy, że wszyscy uważają go za winnego jej łez. Rzucił ukradkowe spojrzenie na najbliższych sąsiadów, by zobaczyć, jak zareagują. Po lewej stronie jakiś staruszek spał niespokojnym snem. Mruczał wciąż niezrozumiałe słowa i wykonywał wargami ruchy, jakby ssał dużego cukierka. Strużka zmieszanej z krwią śliny niknęła pod pościelą. Po prawej stronie grupa odwiedzających rozpakowywała jedzenie i picie pod zachwyconym okiem grubego, zapijaczonego chłopa.

Trelkovsky uspokoił się widząc, że nikt się nimi nie zajmuje. Chwilę później zbliżyła się pielęgniarka, dając znak, że wizyta skończona.

- Czy jest jakaś szansa, żeby ją uratować? - spytała Stella, która wciąż płakała, teraz już tylko pochlipując.

Pielęgniarka spojrzała na nią wrogo.

- A jak pani myśli? Jeśli można ją uratować, to ją uratujemy. Co jeszcze pani chce wiedzieć?

- Ale co pani o tym sądzi? Czy to możliwe?

Pielęgniarka wzruszyła ramionami z irytacją.

- Proszę spytać lekarza, ale nawet on nie powie pani nic więcej. W tego rodzaju wypadkach - ciągnęła z ważną miną - nie można powiedzieć nic pewnego. I tak dobrze, że odzyskała przytomność.

Trelkovsky był rozczarowany. Nie udało mu się porozmawiać z Simone Choule, a fakt, że biedaczka jest o krok od śmierci, wcale go nie pocieszał. Nie był złym chłopcem i wolałby nadal pozostać ze swymi kłopotami, gdyby w ten sposób udało się ją uratować.

- Porozmawiam ze Stellą - rzekł do siebie - może ona mi cos powie.

Lecz nie wiedział, jak nawiązać rozmowę, dziewczyna bowiem ciągle płakała. Niezręcznie byłoby poruszyć bez żadnych wstępów sprawę mieszkania. Zarazem bał się, że gdy będą wychodzić ze szpitala, wyciągnie do niego rękę, zanim on zdąży się zdecydować. Na domiar złego poczuł nagle silną potrzebę oddania moczu, która odebrała mu zdolność logicznego myślenia. Zmusił się, by iść wolno, chociaż miał szaloną chęć pognać co tchu do najbliższego szaletu. Odważnie zaatakował:

- Nie powinna pani poddawać się rozpaczy. Chodźmy się czegoś napić, jeśli ma pani ochotę. Mam wrażenie, że kieliszek czegoś mocnego postawi panią na nogi. - Przygryzł wargi aż do krwi, by powstrzymać chęć coraz bardziej monstrualną.

Chciała coś powiedzieć, lecz czkawka przerwała jej w pół słowa. Skinęła więc tylko głową na znak, że się zgadza, i uśmiechnęła się blado.

Trelkovsky był spocony jak mysz. Potrzeba oddania moczu drążyła mu brzuch niczym świder. Wyszli ze szpitala. Akurat naprzeciwko była wielka kawiarnia.

- Może wstąpimy naprzeciwko? - zaproponował ze źle udaną obojętnością.

- Jak pan chce.

Zaczekał, aż usiądą i zamówią, i dopiero wtedy powiedział: - Przepraszam na chwilkę, muszę załatwić ważny telefon. Wrócę za dwie minuty.

Gdy wrócił, był już innym człowiekiem. Miał ochotę śmiać się i śpiewać zarazem. Dopiero spostrzegłszy wilgotną od tez twarz Stelli, pomyślał o przybraniu okolicznościowej miny.

Bez słowa sączyli napoje, które przyniósł kelner. Stellą uspokajała się powoli. Obserwował ją, czekając na moment psychologiczny, w którym mógłby poruszyć sprawę mieszkania. Spojrzał znowu na jej piersi i ogarnęło go przeczucie, że będzie z nią spał. Dało mu to siłę, by przemówić.

- Nigdy nie zrozumiem samobójstwa. Nie mam argumentów przeciwko temu, ale zupełnie nie umiem tego pojąć. Czy rozmawiałyście na ten temat?

Odpowiedziała, że nigdy o tym nie mówiły, że znała Simone od bardzo dawna, lecz nie zauważyła w jej życiu niczego, co mogłoby tłumaczyć ten czyn. Trelkovsky zasugerował, że chodziło o zawód miłosny, lecz Stellą zapewniała, że to niemożliwe. Nie słyszała o żadnym jej trwałym związku. Od czasu przybycia do Paryża - jej rodzice mieszkali w Tours - Simone żyła właściwie sama, spotykając się tylko z kilkoma przyjaciółkami. Oczywiście, miała jedną lub dwie przygody, lecz bez dalszego ciągu. Większość wolnego czasu spędzała na czytaniu powieści historycznych. Była sprzedawczynią w księgami.

Nie było w tych informacjach nic, co stanowiłoby przeszkodę dla zamiarów Trelkovsky'ego. Miał do siebie żal, że jest z tego zadowolony. Wydało mu się to nieludzkie. Aby się ukarać, pomyślał znów o samobójczyni.

- Może z tego wyjdzie - rzekł bez przekonania.

Stellą potrząsnęła głową.

- Nie sądzę. Widział ją pan? Nawet mnie nie poznała. Jestem dosłownie wstrząśnięta. Co za nieszczęście! Nie będę mogła pracować dziś po południu. Posiedzę w domu i oddam się czarnym myślom.

Trelkovsky też nie wybierał się do pracy. Przedtem poprosił kierownika biura o kilka wolnych dni, aby móc zająć się mieszkaniem.

- Nie należy oddawać się czarnym myślom. To do niczego nie prowadzi. Wręcz przeciwnie, powinna się pani rozerwać. Wiem, że może się to pani wydać w złym guście, lecz radzę pani iść do kina.

Umilkł, a potem powiedział bardzo szybko:

- Jeśli pani pozwoli... proszę posłuchać, dziś po południu nie mam nic do roboty. Czy zgodziłaby się pani zjeść coś ze mną w restauracji? Później poszlibyśmy do kina. Jeśli nie ma pani nic lepszego do roboty...

Zgodziła się.

Po posiłku w barze szybkiej obsługi weszli do pierwszego napotkanego kina. Podczas kroniki poczuł, jak jej noga opiera się o jego własną. Trzeba było coś przedsięwziąć. Nie mógł się zdecydować, a przecież wiedział, że musi coś zrobić. Objął ją ramieniem. Nie zareagowała, lecz po chwili poczuł skurcz w bicepsie. Był wciąż jeszcze w tej niewygodnej pozycji, gdy zapaliło się światło w czasie przerwy. Nie odważył się na nią spojrzeć. Oparła mocniej udo o jego nogę.

Gdy tylko znów zgaszono światła, objął ją w talii. Końcami palców dotykał wypukłości piersi, którą przed chwilą widział, jak rozpierała zieloną bluzkę. Stella nie odepchnęła go. Jego ręka posuwała się do góry pod swetrem, napotkała biustonosz i udało się jej wśliznąć między pierś a nylonową powłokę, Palcem wskazującym wyczul zgrubienie sutka. Nacisnął go.

Dyszała lekko. Przekręciła się na fotelu i uwolnione piersi wysunęły się z biustonosza, delikatne i miękkie. Ścisnął je kurczowo.

Coraz bardziej podniecony, pomyślał znowu o Simone Choule. Może właśnie w tej sekundzie umiera?

Lecz miała umrzeć dopiero nieco później, o zachodzie słońca.
 

ROZDZIAŁ III

PRZEPROWADZKA

T relkovsky zadzwonił z automatu, aby dowiedzieć się o stan zdrowia poprzedniej lokatorki. Powiedziano mu, że umarła.

Ten brutalny koniec poruszył go do głębi. Czuł się, jakby stracił kogoś bardzo bliskiego. Odczuł nagle niewypowiedziany żal, że nie znal wcześniej Simone Choule. Mogliby chodzić razem do kina, do restauracji, przeżywać chwile szczęścia, którego ona nigdy nie zaznała. Kiedy Trelkovsky myślał o niej, nie widział jej takiej, jaka była w szpitalu, lecz wyobrażał ją sobie jako bardzo młodą dziewczynę, płaczącą z powodu byle głupstwa. Właśnie w tej chwili chciałby być przy niej, aby powiedzieć, że to tylko głupstwo, że nie powinna płakać, że powinna być szczęśliwa. Gdyż, wytłumaczyłby jej, nie będzie pani długo żyć, umrze pani pewnego wieczoru w szpitalnej sali, nie zaznawszy życia.

- Pójdę na pogrzeb. To mój obowiązek. Pewnie spotkam Stellę...

W istocie, pożegnał się z nią, a nie spytał o adres. Po wyjściu z kina spojrzeli na siebie, nie wiedząc, co powiedzieć. Okoliczności, w jakich się poznali, sprawiały, że mieli nieco wyrzutów sumienia. Trelkovsky marzył tylko o jednym: uciec. Rozstali się banalnie i bez przekonania.

Teraz samotność powodowała, że żałował straconej okazji. Może ona czuła to samo?

Pogrzebu nie było. Ciało miało być przewiezione do Tours i tam pochowane. W kościele Menilmontant odbyła się tylko msza święta. Trelkovsky postanowił wziąć w niej udział.

Msza już się rozpoczęła, gdy wszedł do kościoła. Usiadł cichutko na pierwszym lepszym krześle i przyjrzał się zgromadzonym. Nie było ich zbyt wielu. Rozpoznał kark Stelli, siedzącej w pierwszym rzędzie, lecz ta nie odwróciła się. Zaczął więc zabijać czas.

Nigdy nie był wierzący, a już na pewno nie byt katolikiem. Szanował jednak wierzenia innych. Uważnie starał się ich naśladować, klękać w odpowiedniej chwili, wstawać, kiedy było trzeba. Mimo to ponura atmosfera tego miejsca wsączała się w jego umysł. Osaczył go korowód czarnych myśli. Śmierć była obecna, czul ją bardziej niż cokolwiek innego.

Trelkovsky nie miał zwyczaju myśleć o śmierci. Nie była mu obojętna, o nie, lecz właśnie dlatego jak ognia unikał tej kwestii. Gdy tylko czul, że jego myśli dryfują w kierunku niebezpiecznego tematu, używał najróżniejszych forteli, z biegiem czasu coraz bardziej udoskonalanych. Tak więc w krytycznych momentach nucił nieskomplikowane melodie usłyszane w radiu, które stanowiły świetną barierę psychiczną. Czasem szczypał się aż do krwi, a czasem jego ucieczką był erotyzm. Wywoływał w myśli obraz jakiejś kobiety, którą widział na ulicy, jak zapinała podwiązkę, jakiś biust, którego kształtów domyślał się w głębi dekoltu sklepikarki, jakieś wspomnienie dawno ujrzanej sceny. To była przynęta. Jeśli umysł dal się na nią złapać, potęga myśli stawała się niezmierzona. Podnosiła sukienki, zrywała biustonosze, przetwarzała wspomnienia. I powoli, na tle leżących kobiet, zmiętych ciał, widmo śmierci bladło, bladło coraz bardziej, aby w końcu zniknąć niczym wampir o brzasku.

Tym razem było jednak inaczej. Przez sekundę niezwykle intensywnie, niemal fizycznie, Trelkovsky odczul przepaść, nad którą się porusza. Doznał zawrotu głowy. Potem zjawiły się potworne szczegóły: zamykanie trumny, ziemia spadająca powoli na wieko, powolny rozkład zwłok.

Spróbował się opanować, lecz bez skutku. Musiał koniecznie się podrapać, aby upewnić się, że robactwo go nie gryzie, że go jeszcze nie gryzie. Zrobił to najpierw dyskretnie, potem z wściekłością. Czuł, jak tysiące ohydnych stworów drążą go, wysysają mu wnętrze. Jeszcze raz zanucił: "Charakter ciężki masz, lecz to jest sekret nasz", bez rezultatu.

Jako ostatnią deskę ratunku wyobraził sobie samą śmierć. Stworzyć symbol śmierci znaczyło bowiem uciec od niej. Trelkovsky zabrał się do pracy i w końcu znalazł obraz, który mu się spodobał. Oto co wymyślił.

Śmierć to ziemia. Z niej wychodzą pączki życia i próbują umknąć. Kierują się w przestrzeń. Śmierć pozwala na to, gdyż jest bardzo łasa na życie. Zadowala się pilnowaniem swej trzody, a gdy zwierzęta podrosną, połyka je niczym łakocie. Powoli trawi pokarm, który powrócił do jej łona, szczęśliwa i syta jak gruba kotka.

Trelkovsky zadrżał. Nie mógł dłużej znieść tej śmiesznej i nie kończącej się uroczystości. W dodatku było zimno i przemarzł do szpiku kości.

- Mniejsza o Stellę, idę stąd.

Wstał ostrożnie, aby nie robić hałasu. Gdy doszedł do drzwi, przekręcił klamkę, lecz bez skutku. Wpadł w panikę. Mimo że szarpał klamkę na wszystkie strony, efektu nie bylo. Nie śmiał już teraz wrócić na swoje dawne miejsce, bał się nawet odwrócić, gdyż musiałby stawić czoło karcącym spojrzeniom, które świdrowały mu plecy. Znęcał się nad drzwiami, nie rozumiejąc, skąd ten opór, tracąc już nadzieję. Długo trwało, zanim zauważył małe drzwiczki, wycięte w dużych, nieco bardziej na prawo. Otworzył je bez trudu i wyskoczył jednym susem.

Na zewnątrz odniósł wrażenie, jakby zbudził się z koszmarnego snu.

- Może pan Zy będzie już mógł dać mi odpowiedź.

Dużymi krokami poszedł do właściciela. Powietrze na dworze wydawało się cieple po piwnicznym chłodzie, który panował w kościele. Trelkovsky zaczął śmiać się do siebie. "Bądź co bądź, ja jeszcze nie umarłem, a zanim to nastąpi, nauka wymyśli jakiś sposób, żebym mógł żyć dwieście lat."

Poczuł, że ma gazy. Zaczął się bawić jak dziecko, puszczając wiatry przy każdym kroku. Kątem oka obserwował przechodniów, którzy szli za nim. Lecz jakiś starszy, dobrze ubrany mężczyzna spojrzał na niego surowo, marszcząc brwi, i Trelkovsky, zaczerwieniwszy się ze wstydu, stracił ochotę do dalszej zabawy.

Drzwi otworzył pan Zy we własnej osobie.

- A, to pan!

- Dzień dobry, panie Zy, widzę, że mnie pan poznaje.

- A jakże! Przyszedł pan w sprawie mieszkania, co? Ma pan na nie ochotę, ale ciągle nie chce pan zapłacić całej sumy, co? Myśli pan pewnie, że to ja ustąpię?

- Nie musi pan ustępować, panie Zy, dostanie pan swoje czterysta tysięcy gotówką.

- Ależ ja chciałem pięćset tysięcy!

- Nie zawsze ma się to, co się chce, panie Zy. Ja na przykład wolałbym, żeby ubikacja była na tym samym podeście, co mieszkanie, a wcale tak nie jest.

Właściciel wybuchnął śmiechem. Głośnym śluzowatym śmiechem, któremu zawtórował wymuszony śmiech Trelkovsky'ego.

- Spryciarz z pana, co? No dobra, niech będzie czterysta pięćdziesiąt tysięcy gotówką i nie mówmy już o tym. Jutro przygotuję panu umowę o wynajem. Jest pan zadowolony?

Trelkovsky dziękował wylewnie.

- Kiedy będę mógt wejść w posiadanie lokalu?

- Choćby zaraz, jeśli ma pan ochotę, pod warunkiem, że wpłaci pan zaliczkę. Nie mam wprawdzie powodu panu nie ufać, ale przecież pana nie znam, no nie? Gdybym miał zaufanie do każdego, nie zaszedłbym daleko w moim zawodzie, sam pan rozumie.

- Ależ oczywiście. Jutro przyniosę swoje rzeczy.

- Jak pan chce. Widzi pan, że ze mną można zawsze się dogadać, pod warunkiem, że się jest w porządku i regularnie płaci się komorne. Dodał poufałym tonem:

- Nie straci pan na tym interesie. Rodzina zmarłej zawiadomiła mnie, że nie ma zamiaru zabierać mebli, tak że pan z nich będzie mógł korzystać. Niech pan przyzna, że nie spodziewał się pan tego. Po zapłaceniu odstępnego nie starczyłoby panu pieniędzy na meble.

- Och, kilka krzeseł, szafa, łóżko i stół.

- Ach tak? Więc niech pan spróbuje kupić je w sklepie, zobaczymy, ile pan zapłaci. Nie, niech mi pan wierzy, nie straci pan na tym interesie. Zresztą pan sam o tym wie najlepiej!

- Jestem panu wdzięczny, panie Zy!

- Och, wdzięczność! - zaśmiał się pan Zy, zamykając drzwi, wypchnąwszy przedtem Trelkovsky'ego na podest.

- Do widzenia, panie Zy! - krzyknął Trelkovsky do zamkniętych drzwi.

Nie otrzymał odpowiedzi. Zaczekał jeszcze chwilę, po czym zszedł powoli ze schodów.

Gdy wrócił do dawnego mieszkania, ogarnęło go wielkie zmęczenie. Wyciągnął się na łóżku, nie mając siły zdjąć butów, i leżał długo, z na wpół przymkniętymi oczyma, rozglądając się dokoła.

Przeżył tu tyle lat, że nie mógł oswoić się z myślą, iż to już koniec. Nigdy więcej nie zobaczy tego pokoju, który był treścią jego życia. Przyjdą inni i zmienią nie do poznania te ściany, co je znał tak dobrze, zrujnują porządek, zabiją w zarodku nawet przypuszczenie, że jakiś pan Trelkovsky mógł tu przed nimi mieszkać. Bez ceremonii, z dnia na dzień, pójdzie sobie.

Właściwie nie czul się tu już naprawdę jak u siebie. Tymczasowość jego położenia psuła mu tych kilka ostatnich dni. Przypominało to ostatnie chwile spędzone w pociągu, który właśnie wjeżdża na stację. Już nie zadawał sobie trudu sprzątania ani układania dokumentów, ani ścielenia łóżka. Nie powodowało to wielkiego nieładu, za mało miał na to rzeczy, lecz stwarzało wrażenie pustki, czegoś zaczętego i porzuconego.

Trelkovsky spał bez przerwy aż do rana. Wówczas zajął się pakowaniem dobytku, który bez trudu zmieścił się w dwóch walizkach. Oddal klucze dozorczyni i taksówką pojechał pod swój nowy adres.

Cały ranek poświęcił na podjęcie pieniędzy z kasy oszczędności i załatwienie formalności z właścicielem.

W południe przekręcił klucz w zamku swojego mieszkania. Postawił obie walizki koło drzwi, lecz nie wszedł dalej. Udał się na obiad do restauracji, nic bowiem nie jadł od wczorajszego popołudnia.

Po obiedzie zadzwonił do swojego szefa i oznajmił, że jutro wraca do pracy. Okres przejściowy dobiegł końca.
 

ROZDZIAŁ IV

SĄSIEDZI

W połowie października, na prośbę kolegów, między innymi Scope'a, kancelisty u notariusza, i Simona, sprzedawcy urządzeń gospodarstwa domowego, który wskazał mu ten adres, Trelkovsky urządził małe przyjęcie, aby oblać nowe mieszkanie. Zaproszono też kilku kolegów z biura i wszystkie wolne dziewczyny. Zabawa odbyła się w sobotni wieczór, tak aby można ją było przedłużyć, bez obawy o następny ranek.

...