PRAWO BANKOWE
Państwowy Bank Rolny z 1919 i Pocztowy Bank Oszczędności z 1920
Termin prawo bankowe pojawił się w 1928. Użyty w rozporządzeniu Prezydenta RP z 17.III.1928. Zdefiniowano:
Przedsiębiorstwo bankowe – przedsiębiorstwo handlowe, którego głównym przedmiotem działalności były czynności bankowe.
Bank – zorganizowane w formie spółki akcyjnej przedsiębiorstwo bankowe. Bankiem mogła być spółka komandytowo – akcyjna.
Bankiem Centralnym był Bank Polski. Powstał na mocy ustawy z 11.II.1924 o naprawie Skarbu i reformie walutowej. Był on S.A. z udziałem państwa. Posiadał monopol emisyjny oprócz innych czynności bankowych.
Podstawowym zadaniem było kształtowanie polityki pieniężnej oraz dbałość o silnego złotego. Miał więc kompetencje banków komercyjnych.
Po wojnie zupełnie nowy system. Państwo w latach 50 dążyło do likwidacji wszystkich banków komercyjnych. Zostało powołanych kilka banków, które miały tematyczne zadania. Państwowa Kasa Oszczędności zajmująca się obsługą ludności. Bank Handlowy zajmował się rozliczeniami międzynarodowymi w ramach państwa. Polska Kasa Opieki S.A. – rozliczanie transakcji międzynarodowych – przedsiębiorstw.
Działały one w strukturze NBP – wydzielone funkcjonalnie i organizacyjnie.
Banki Spółdzielcze z Bankiem Gospodarki Żywieniowej.
31.I.1989 –Ustawa Prawo Bankowe
Ustawa o NBP
Zmieniły pozycję banku na rynku.
Szereg nowych zasad w prawie bankowym:
§ Samodzielność działalności banków – podporządkowanie nadzorowi bankowemu, a nie rządowi.
§ Samofinansowanie się banków - pokrywały koszty z własnych przychodów, nie uciekając się do dotacji z budżetu.
§ Komercjalizm – oparcie działalności banków na ich rentowności.
§ Konkurencyjność – banki konkurowały o klienta.
§ Uniwersalizm – zniesiono wszelkie ograniczenia odnośnie działalności terytorialnej, przedmiotowej.
Systemy bankowe
1. Jednobankowy – monobankowy
Jednostopniowy system bankowy na czele z NBP (Bank Centralny ma kompetencje banków komercyjnych – może udzielać kredytów, przyjmować lokaty). Wszystkie banki są w strukturze BC
2. Dwubankowy – dwustopniowy.
Składa się z NBP, sprawuje nadzór nad bankami komercyjnymi i realizuje politykę pieniężną państwa. NBP nie ma kompetencji do udzielania kredytów i przyjmowania lokat. Banki komercyjne są poza strukturą NBP.
I. Podstawowym czynnikiem określającym kształt systemu bankowego jest państwo, określa warunki funkcjonowania poprzez uchwalanie aktów prawnych, powołujących do życia ten system.
II. Stopień rozwoju gospodarczego kraju. Im wyższy rozwój gospodarczy tym więcej operacji pieniężnych w gospodarce, co wymaga lepszej organizacji systemu bankowego.
III. Podział pracy w bankowości – czy przeważają w systemie banki uniwersalne, świadczące wszelkie możliwe usługi, czy banki specjalistyczne, które specjalizują się w konkretnej czynności bankowej.
W Europie przeważają banki uniwersalne, w Ameryce specjalistyczne.
IV. Stosunek między bankiem a klientem.
Czy banki nie mają ograniczeń w działalności, czy mogą w pełni konkurować o klienta.
REFORMA POLSKIEGO SYSTEMU BANKOWEGO
Rozpoczęła się na początku lat 80. Oparta na następujących założeniach:
1. Miało istnieć sprzężenie zwrotne między rozwojem gospodarczym kraju a reformą systemu bankowego (rozwój gospodarczy kraju wymuszał reformę).
2. Oddzieleni funkcji Banku Centralnego od bezpośredniej działalności kredytowej
3. Oparcie systemu bankowego na bankach uniwersalnych,
4. Zorganizowanie sieci konkurujących ze sobą banków komercyjnych oraz oparcie ich działalności na zasadach ekonomicznych – samofinansowanie i samodzielność.
5. Zapewnienie konkurencyjności między bankami. Odejście od podziału terytorialnego, branżowego i stworzenie możliwości wyboru banku.
6. NBP miał pełnić funkcję Banku Centralnego państwa, realizować politykę pieniężną państwa i refinansować banki komercyjne (udzielać im kredytów).
I etap reformy – wydzielenie ze struktury NBP Powszechnej Kasy Oszczędności, ;przejęła ona obsługę kredytową oraz oszczędnościową ludności, obsługę spółdzielni mieszkaniowych oraz niektórych podmiotów gospodarczych.
II etap – 1988
Rozpoczęto urealnianie stopy kredytowej depozytowej.
1.V.1988 – powołano 9 banków kredytowych w postaci spółek Skarbu Państwa. Powstały na mocy rozporządzenia RM. Powstały w miejsce oddziałów terenowych NBP:
§ Powszechny Bank Kredytowy - Warszawa
§ Bank Gdański
§ Pomorski Bank Kredytowy – Szczecin
§ Bank Śląski – Katowice
§ Wielkopolski Bank Kredytowy – Poznań
§ Bank Przemysłowo – Handlowy – Kraków
§ Powszechny Bank Gospodarczy w Łódź
§ Bank Zachodni – Wrocław
§ Bank Depozytowo – Kredytowy w Lublinie.
III etap – Ustawa o prawie bankowym - NBP – 1984
Banki stały się podmiotami samodzielnymi, samofinansującymi się. Opierały swą działalność na statucie i na udzielaniu kredytów, przyjmowaniu depozytów i dokonywaniu rozliczeń pieniężnych
Ustawy te znosiły podmiotowe oraz terytorialne ograniczenia działalności banków.
Stworzyły podstawy do konkurencyjności między bankami i wprowadziły nowe zasady powiązań miedzy BC a bankami komercyjnymi. Nastąpiło odejście od oddziaływania metodami administracyjnymi na rzecz narzędzi ekonomicznych.
IV etap – Przekształcenie tych spółek Skarbu Państwa w podmioty całkowicie lub w dużym stopniu niezależne od państwa – prywatyzacja.
W ramach tego etapu ma miejsce prywatyzacja i konsolidacja w systemie bankowym.
Prywatyzacja – przekształcenie banku w komercyjny
Konsolidacja – połączenie banków
Konsolidacja banków
Może wynikać z decyzji odgórnych, samego państwa i oddolnych – od samych banków. W 1996 zawiązano grupę bankową - weszły tam: Bank Depozytowo – Kredytowy w Lublinie, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Bank Kredytowy w Łodzi. Powstała grupa PKO S.A.
Pozostałe konsolidacje wynikały z inicjatywy samych banków:
§ Bank Gdański wchłonął PBI
§ Bank Zachodni + Wielkopolski Bank Kredytowy
§ PBK + BP-H
Prywatyzacja
Inwestorami były najczęściej duże banki zachodnie.
RODZAJE BANKÓW:
§ NBP
§ Banki państwowe – PKO Bank Polski, BGK
§ Banki komercyjne (kredytowo – depozytowe)
§ Banki spółdzielcze – BGŻ
§ Banki wyspecjalizowane w danej branży - banki hipoteczne
§ Banki prywatne
BANK – (ust. 29.VIII.1997) Osoba prawna, utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, które obciążają ryzykiem środki przeznaczone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Podział banków:
1. Podmiot własności
§ Państwowe i prywatne
2. Formy organizacyjne
§ Państwowe, w formie S.A., w formie spółdzielni
3. Zadania banków
§ Emisyjny (centralny); handlowe (udzielanie kredytu krótko i średnioterminowego); rozwojowe (średnio i długoterminowe kredyty na inwestycje)
4. Terytorium działalności
§ Krajowe, regionalne, lokalne
ZASADY LICENCJONOWANIA DZIAŁALNOŚCI BANKÓW
Bank państwowy
Może być utworzony w drodze rozporządzenia RM, na wniosek M Skarbu Państwa, zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego.
RM określa jednocześnie jego nazwę, siedzibę, przedmiot działalności, zakres działania, jego fundusze (część wydzielonego majątku Skarbu Państwa).
Bank działa w oparciu o statut nadawany w rozporządzeniu M Skarbu Państwa w porozumieniu z MF po opinii Komisji Nadzoru Bankowego.
Organami banku są zarząd i rada nadzorcza. Rada nadzorcza sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banku. Zatwierdza sprawozdania zarządu, dokonuje podziału zysku bądź sposobu pokrywania strat. Zarząd zajmuje się bieżącą działalnością banku i w tych sprawach podejmuje uchwały.
Banki spółdzielcze
Struktura bankowości jest trójszczeblowa:
I. Bank Krajowy – BGŻ S.A.
II. 9 Banków regionalnych
III. Banki Spółdzielcze
II + III – zrzeszenia regionalne
I + II – zrzeszenia krajowe
Przynależność do zrzeszeń nie jest obowiązkowa
Utworzenie banku spółdzielczego – na mocy prawa spółdzielczego z zachowaniem przepisów prawa bankowego. BS tworzy się na wniosek założycieli (co najmniej 10). Wniosek skierowany jest do Komisji Nadzoru Bankowego, która udziela zezwolenia w porozumieniu z MF.
Organy Banku Spółdzielczego:
1 – Rada Nadzorcza – Powoływana spośród członków spółdzielni poprzez wybranie tych członków. Sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banku.
2 – Zarząd – Bieżąca działalność banku. Powoływany przez RN.
3 – Komitet Kredytowy – Jest organem opiniodawczym. Skład i zasady działania określa RN. Zajmuje się opiniowaniem udzielania wysokich kredytów
Poszczególne banki spółdzielcze – działają w formie spółdzielni, Banki Regionalne S.A. (Banki spółdzielcze posiadają akcje banku regionalnego). Bank krajowy – S.A. banków regionalnych i Skarbu Państwa.
Dwa banki regionalne nie są zrzeszone w Banku Krajowym:
§ Gospodarczy Bank Polsko – Zachodni – Wrocław
§ Bank Unii Gospodarczej – Warszawa
Bank w formie S.A.
Tworzone są zgodnie z k.s.h. przy zachowaniu przepisów Prawa Bankowego. Utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego w uzgodnieniu z MF. Bank taki mogą utworzyć co najmniej 3 osoby fizyczne lub prawne. Wyjątek: Bank może być utworzony przez inny bank.
Organami banku są:
1. Zgromadzenie akcjonariuszy – ma największe znaczenie. Zbiera się co najmniej raz w roku na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy:
§ Zatwierdzają podstawowe dokumenty finansowe banku (bilans, rachunek przepływów finansowych[cash flow], rachunek zysków i strat)
§ Podejmują uchwałę o skwitowaniu zarządu – absolutorium dla zarządu za rok działalności
§ Decyduje o podziale zysków w banku bądź pokryciu strat
§ Powołuje Radę Nadzorczą i Zarząd
2. Rada Nadzorcza – co najmniej 5 osób powołanych przez walne zgr. Sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banku.
3. Zarząd – co najmniej 3 osoby. Powołanie 2 osób (w tym prezesa) musi odbyć się za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego. Zajmuje się bieżącą działalnością banku.
Warunki, jakie muszą być spełnione przy tworzeniu banków
1. Odpowiednio wysoki kapitał własny (nie może pochodzić z kredytów, pożyczek bądź innych źródeł nieudokumentowanych). Nie może być w jakikolwiek sposób obciążony zobowiązaniami. Część kapitału może być wniesiona w formie aportów.
(wyposażenie, nieruchomość). Kapitał wnoszony w formie pieniężnej musi wynosić co najmniej równowartość 5000000 €. Dodatkowo kapitał w formie niepieniężnej nie może przekraczać 15% całej wartości kapitału. Jeden założyciel nie może wnieść więcej niż połowę kapitału (nie funkcjonuje jeśli założycielem banku jest inny bank).
2. Bank musi dysponować odpowiednimi pomieszczeniami, przystosowanych do realizacji jego funkcji. Należy zabezpieczyć środki pieniężne w banku. Pomieszczenia powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia techniczne, które będą służyć prowadzeniu działalności bankowej i zabezpieczą przechowywane wartości pieniężne.
3. Założyciele banku oraz członkowie zarządu muszą dawać rękojmię działania w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów. Wymóg niekaralności (sprawy karnoskarbowe oraz przeciwko mieniu).
4. Co najmniej 2 osoby, które mają pełnić funkcję członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe, potrzebne do kierowania bankiem,
5. Założyciele przedstawią 3 – letni plan działalności banku, który będzie wykazywał, że działalność będzie bezpieczna dla środków bankowych.
Utworzenie banku jest możliwe po uzyskaniu zezwolenia Komisji w porozumieniu z MF. Wniosek składa zarząd banku (osoby, które nim będą):
1. Nazwa oraz siedziba banku.
2. Czynności bankowe, które będą wykonywane przez bank.
3. Dane o przedmiocie i zakresie działalności.
4. Dane dotyczące założycieli i osób które mają pełnić funkcje zarządu.
5. Dane dotyczące kapitałów własnych grona założycielskiego.
Do wniosku dołącza się:
- projekt statutu
- program działalności banku na okres 3-letni
- inne dokumenty jeśli będą wymagane przez Komisję Nadzoru Bankowego
Wniosek składa się do Komisji Nadzoru Bankowego. Komisja wyda zezwolenie, gdy spełnione są wszystkie powyższe warunki. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia. Ma 1 rok od daty wydania zezwolenia na rozpoczęcie działalności.
Zezwolenie może zostać cofnięte, gdy:
1) bank przestał spełniać wymogi, określone w zezwoleniu;
2) bank działa niezgodnie z prawem;
3) bank ma trudności finansowe;
4) na wniosek samego banku.
BANK HIPOTECZNY
Typ banku specjalistycznego. Jego głównym zadaniem jest dostarczanie gospodarce kapitału inwestycyjnego w formie długoterminowego kredytu zabezpieczonego hipoteką.
Cecha charakterystyczna: emituje on listy zastawne zabezpieczone bezpośrednio lub pośrednio hipotekami (a nie kapitałami własnymi) i w ten sposób gromadzi środki finansowe - przez sprzedaż emitowanych listów zastawnych.
Działa na podstawie ustawy z 29 VIII 1997 o bankach hipotecznych i listach zastawnych. Ustawa ta wprowadziła nowy instrument - list zastawny (rodzaj zapisu długu na okaziciela).
Konstrukcja listu zastawnego i jego wymogi formalne:Wyróżnia się 2 rodzaje listu zastawnego:
- hipoteczny list zastawny - emitowany na podstawie wierzytelności banku hipotecznego, zabezpieczonych hipotekami.
- publiczny list zastawny - emitowany na podstawie kredytów udzielanych przez instytucje publiczne bądź na podstawie kredytów gwarantowanych przez te instytucje (Skarb Państwa, NBP, międzynarodowe instytucje finansowe).
CD. Banku hipotecznego
Cechą charakterystyczną jest związek skuteczności metod zabezpieczeń udzielanych kredytów z pewnością znajdującego się w obrocie gospodarczym listu zastawnego. Istnieje szereg ograniczeń odnośnie przedmiotu zabezpieczenia hipoteką, sposobu wyceny nieruchomości oraz przyjmowania relacji wartości nieruchomości do wartości udzielonego kredytu. Działalność banków hipotecznych została ograniczona do czynności o niskim stopniu ryzyka. Banki mogą udzielać kredytów zabezpieczonych tylko hipoteką i emitować na tej podstawie listy zastawne.
(Bank hipoteczny udziela kredytu zabezpieczonego hipoteką, wycenia nieruchomość, kredyt jest równy jakiemuś odsetkowi wartości nieruchomości; następnie emituje listy zastawne równe wartości udzielonego kredytu i na końcu nabywane są one przez dowolne podmioty).
List zastawny znajduje się w obrocie i może być sprzedawany i nabywany przez dowolną osobę. Osoba, która posiada list zastawny jest wierzycielem osoby, która wzięła kredyt. Wysokość udzielonych kredytów może być refinansowana listami zastawnymi do wysokości 60% wycenionej nieruchomości. Pojedynczy kredyt nie może przewyższać 80 % wartości nieruchomości.
Bezpieczeństwu służy możliwość tworzenia rezerw w bankach w celu zabezpieczenia listów zastawnych. Bank hipoteczny ma obowiązek zatrudnić powiernika, który sprawdza czy wartość nominalna znajdujących się w obrocie listów zastawnych w każdym czasie jest zrównoważona wierzytelnościami hipotecznymi, przynajmniej w takiej samej wysokości i zapewniającymi przynajmniej taki sam przychód z odsetek (w każdym czasie wartość nieruchomości nie może być niższa niż wartość nominalna listów zastawnych).
OPERACJE BANKOWE
...
gosicka