Komnaty.pdf

KOMNATY WAWELSKIE

Prace konserwatorskie rozpoczęły się w 1905 roku.

Ekspozycja baroku wazowskiego dotyczy XVI i pocz. XVII w.

WAWEL RENESANSOWY

Renesans na Wawelu jest efektem bardzo gruntownej przebudowy, ktra trwała od początku XVI w. do lat ’40 XVI

w. Rozpoczął ją krl Aleksander (krl 1501-1506 ). Przebudowa rozkwitła za Zygmunta I Starego i wtedy ją

skończono.

W 1499 lub 1500 wybuchł pożar, ktry częściowo zniszczył zamek kazimierzowski, dlatego potrzeba było wznieść

nowa rezydencję. W latach 1502-1516 działał tu Franciszek Florentczyk, to on wznisł rezydencje renesansową

(zaplanował nową rezydencję na bardzo ograniczonym terenie).

(We wczesnym średniowieczu miedzy zamkiem a resztą Wawelu znajdował się mur konradowski (?). Pozostałości po

nim to: wejście na dziedziniec koło sklepiku to była przestrzeń bramy w wieży bramnej; wnętrze wieży bramnej

widzieliśmy na ekspozycji WAWEL-WSCHÓD w ostatniej sali, tamte małe zachowane okienka należały do wieży.

Mur wchłonął m.in. rotundę NMP – była ona wieżą w murze)

Przy budowie nowej rezydencji brali udział także inni architekci: po (1.)Florentczyku był (2.)Benedykt

Sandomierzanin (nic nie wiemy o jego pochodzeniu czy szkole, nadzorował tu roboty budowlane, wykonywał

portale i całą kamieniarkę; zawdzięczamy mu obramienia okien i portalw) , a od 1517 był Bartolomeo Berecci – na

początku wznosił Kaplicę Zygmuntowska, (ktrą ukończył w 1533 ) natomiast od 1530 r. był głwnym architektem

zamku. Zginął śmiercią tajemniczą w 1536 r. (został zasztyletowany na Rynku w okolicy Pałacu pod Baranami, jego

epitafium jest w Bazylice Bożego Ciała), ale wtedy budowa zamku była już właściwie zakończona.

Berecci zaprojektował system krużgankw (do komunikacji), południowe skrzydło parawanowe (za nim nic nie ma,

ale dzięki niemu zamek wyglądał na imponującą budowlę, ma ono ponad 2 m grubości muru!).

Funkcje:

PARTER – pomieszczenia administracji i dworu:

 Archiwum

 Skarbiec

 Urzędnikw podrzęczych

 Wielkorządcy krakowskiego

I PIĘTRO – apartamenty mieszkalne

II PIĘTRO – sale reprezentacyjne

Kształt pomieszczeń się zachował. W 1905 przesunięto amfiladę (?), połączono niektre części zamku (np. parter z

grą – ze względu na zwiedzanie), gdzieniegdzie przebito dodatkowe okna, ale oglnie jest niewiele zmian.

Na dole nie ma ani jednego włoskiego obrazka (tylko flamandzkie i niemieckie).

Ówczesna estetyka:

 miękki kamień – materiał przeznaczony do malowania,

 białe ściany, czerwone balustrady, obramienia okien i portale kolorowe.

Portale mistrza Benedykta z Sandomierza – zasada rżnorodności w jedności: zupełnie inny dobr elementw,

bogactwo motyww: sznury, listki, pompony, syreny, głwki aniołkw etc.

OGÓLNIE

KURZA STOPKA/NOGA – odkrycie dr Andrzeja Fischingera; dziś sale: Alchemia, Sala Kazimierza, S. Pod Ptakami,

S. Łokietkowi; Zygmunt I skrcił Kurzą Stopkę, zostawił słup.

Po słupie rozpoznamy kolejne kondygnacje Wieży Łokietkowej

Alchemia skrcona przez Zygmunta I – podwyższył cały Wawel

Pod salami parteru ciąg piwnic, gdzie ld utrzymuje się do lata.

DZIEDZINIEC

Wejście przez bramę wjazdową i długą brukowaną sień. Nad bramą napis: „Si Deus nobiscum, qui contra nos” („Jeśli

Bg z nami, ktż przeciwko nam”). Nie jest prostokątem.

KLATKA SCHODOWA POSELSKA

Początkowo I renesansowa klatka schodowa, z wejściem od dziedzińca, wzorowana na wł., z końca XV w.,

przerobiona w duchu baroku za Zygmunta III Wazy ok. 1600r. – brak podestw schodowych, szersza, wygodniejsza,

dostosowana do etykiety dworu Habsburskiego. Od jej przebudowy zmieniał się sposb przebudowy Wawelu –

przekuwano elementy na wzorze. Liczne zniszczenia za Austriakw – skuwali portale. Bardzo starannie

zrekonstruowane – łatki w miejscach, ktre zniszczono. Koncepcja Adolfa Szyszko-Bohusza i jego kręgu

konserwatorskiego– wnętrza reprezentacyjne nie będą dokładnie rekonstruowane z wszystkimi elementami, ktre

zostały zniszczone. I z 2 gł. klatek schodowych (obok Senatorskiej) (były 4 ?). Gęsia szyjka. Obecna kamieniarka

schodw - 1927r.

I SALA SKRZYDŁA ZACHODNIEGO

Normalnie nie zwiedzana. Wybudowana przez krla Aleksandra (początek przebudowy Zach. Skrzydła –

prawdopodobnie 1504r.) jako nowy pałac krlewski na strukturze dawnych murw. Aleksander od dziedzińca, na osi

(jak zawsze) gŁ. kaplica NMP; Anna Jagiellonka wybudowała sobie do tej sali mostek nad dziedzińcem aby mieć

dojście do nagrobka Stefana Batorego. (??????????) Murem otoczył część książęcą Konrad Mazowiecki – 1241r.

SALA I – WEJŚCIE, RECEPCJA

Tablice ofiarodawcw:

1) Jan Matejko – w 1882 ofiarował „Hołd pruski”, zainaugurował zbiory zamkowe

2) Karolina Lanckorońska (ur. 1898) historyk sztuki, więzień obozu hitlerowskiego w Ravensbruck,

organizatorka Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie i Fundacji im. Lanckorońskich, ostatnia

przedstawicielka zasłużonego dla Polski rodu, crka hr. Karola Lanckorońskiego, ochmistrza austriackiego dworu

cesarskiego, członka Izby Parw w Wiedniu i kawalera Złotego Runa mecenasa kultury, kolekcjonera, fundatora

nagrobka krlowej Jadwigi w katedrze wawelskiej, połowa jego kolekcji spłonęła (?)/ została przekazana do

Warszawy na Zamek Krlewski, a Hitler planował zatopić je w grotach; – w 1994r. przekazała Wawelowi część

kolekcji ojca (ponad 80 obrazw głwnie włoskich z XIV – XVII w., ponad 200 rysunkw Jacka Malczewskiego,

namiot turecki, numizmaty, rodzinne pamiątki), dzięki temu na Wawelu znalazła się największa kolekcja

malarstwa wł. w Polsce, adwokat wybronił przed Austriakami obraz Dosso Dossiego

3) Hr. Jerzy Mycielski – historyk sztuki, prof. UJ – w testamencie w 1928r. zapisał Wawelowi swą bogatą

kolekcję obrazw, rysunkw i grafik

4) Hr. Leon Piniński – prof. Uniw. Lwowskiego, polityk, kolekcjoner – w 1935r. przekazał Wawelowi swj

zbir (obrazy, rzeźby, modele)

5) Julian Godlewski – pol. przemysłowiec z Lubelskiego – 1962.r. – zakupił za granicą dla Wawelu cenne

polonika (obrazy, dywany)

6) Bruno Konczakowski – 1961r. – zakupił do zbrojowni kolekcję militariw w zw. z obchodami 1000-lecia

państwa pol.

7) Plakietka z podziękowaniami Kanadzie za przechowanie zbiorw zamkowych (m.in. arrasy i Szczerbiec) w

czasie II wojny, powrciły w 1959-1961r. ponieważ emigranci długo opierali się zwrceniu dzieł do PRL

8) Tadeusz Wierzejski – 1966r. – ofiarował własne zbiory saskiej porcelany

MIESZKANIE WIELKORZĄDCY – SALA I

Jedna z trzech komnat wchodzących niegdyś w skład tzw. domu wielkorządcy krakowskiego (Pd część parteru

wsch. skrzydła, kiedyś 5 sal) – urzędnika krlewskiego zawiadującego majątkiem krlewskim i administrującym

zamkiem do końca I RP, prowadził on bardzo skrupulatne księgi rachunkowe (zostało ich bardzo dużo i z nich o

wszystkim wiemy!), ze wszystkiego rozliczał się przed krlem (parter po drugiej stronie schodw zajmowali ich

zastępcy - podrzęczowie. Szczeglnie zasłużyli się Jan i Seweryn Bonerowie (zwrceni ku płnocnemu

renesansowi) – wielkorządcy za Zygmunta I Starego, bankierzy. Przyczynili się do przebudowy zamku i

wzniesienia kaplicy Zygmuntowskiej. Wielkorządcy byli mieszczanami i gustowali głwnie w sztuce niemieckiej

i niderlandzkiej, co uwzględniono w ekspozycji, choć eksponaty pochodzą głwnie z XVII w., a nie renesansu.

Sala o charakterze reprezentacyjnym, w ktrej wielkorządca przyjmował gości. Strop z belek modrzewiowych

(nie dają się kornikom), ok. 1524 r. rzeźbiony w wałki rowki (profilowane), nie były malowane, dźwigały na sobie

cały ciężar, im wyżej tym sale mogły być większe, gdyż na dole było wiecej ścian, ktre wszystko podtrzymywały,

dlatego na II piętrze znajdują się wielkie sale reprezentacyjne.

Zygmunt I Stary rozdzielił skarbiec koronny od prywatnego i z prywatnych funduszw prowadzono inwestycje przy

budowie, dzieła sztuki.

1) Portal gotycko-renesansowy, 2. ćw. XVI w. , symbioza form płnocnych i włoskich – Benedykt

Sandomierzanin (bud. też całe skrzydło wschodnie (1521-1529), do jego śmierci w 1529 (?) było gotowe) – dł –

pźny gotyk, gzyms renesansowy wydatny , kiedyś polichromowany (wiemy bo w rowkach farby)

2) Portret Tille von Vechelde, burmistrz Brunszwiku, mal. Ludger Tom Ring, 1571 r. – pozycja jest

odzwierciedlona przez strj i herby (Zofia, crka Zygmunta Starego była żoną władcy Brunszwiku)

3) Portret Dorothea (Doroty von Vechelde), żona Tille von Vechelde, mal. Ludger Tom Ring, 1571 r.

Na portretach 2. i 3. pokazane jest całe dostojeństwo, stroje z okresu.

4) Obraz Lutmistrz (Lutnista), obraz szk. holenderskiej, flamandz. caravagionisty 1. poł. XVII w.

5) Obraz Święta Rodzina, mal. Pieter Coecke van Aelst (z jego pracowni werdiury – pźniejsze arrasy Zygmunta

Augusta) , 2. ćw. XVI w. – postaci ustawione w trjkąt rwnoboczny, daje to spokj kompozycji, opanowana

perspektywa, pejzaż w głębi, na I planie św. rodzina

6) Obraz Adoracja Dzieciątka („Narodziny na tle ruin” ?), krąg Hansa Suessa von Kulombach (tego Hansa

sprowadził do Krakowa Jan Boner) , norymberczyka, działał okresowo w Krakowie, 1. ćw. XVI w.

7) Gobelin z serii Wojna Trojańska – Achilles z Agamemnonem, warsztat France’a de Pannemaker, Bruksela, 2.

poł. XVII w. (kłtnia o brankę)

8) Gobelin z serii Wojna Trojańska – Priam witający Helenę, warsztat France’a de Pannemaker, Bruksela, 2. poł.

XVII w.

9) Gobelin z serii Dzieje Celadona i Astrei, Aubusson (Francja), 1643 r. (?), sielanka, pasterka Astrea opłakuje

Celadona, ktrego miłość dotąd odrzucała, gdy otrzymuje od niego list (w kapeluszu) napisany zanim rzucił się do

rzeki, ale wszystko się dobrze kończy w tej historii (bo on tak naprawdę tylko się schował, a kiedy Astrea go

opłakiwała, ten wyskoczył z ukrycia i ucieszył ukochaną) – motyw z popularnej w Europie romansu pasterskiego

pt. „Astrea” Honore d’Urfe (czyt. Di-fe) (1607-27); gobelin średniej klasy, jest on ilustracją do tego romansu

baroku. Jest to bardzo zagmatwana powieść pasterska związana z naszą kulturą – intrygi itp., ale Europa się tym

zaczytywała, łącznie z Sobieskimi (Jan nazywał Marysieńkę swoją Astreą, a ona Janka – swoim Celadonem ;))

10) Stł, Włochy, pocz. XVII w. , na nim nakrycie, stł - symbol funkcji publicznych wielkorządcy, przy stole

sprawował on sądy

11) Szafa, Niemcy płd. XVI / XVII w.

12) Skrzynia intarsjowana, Polska, XVI / XVII w., ornament roślinny

13) Stł rozkładany, Niemcy, 1 poł. XVII w.

14) Krzesło typu frailero (fotel pochodzenia hiszp., początkowo rozkładany do transportu, zazwyczaj z oparciem i

siedziskiem ze skry wytłaczanej, malowanej lub haftowanej, przymocowanej dekoracyjnymi gwoździami,

pomiędzy przednimi nogami charakterystyczna ażurowa poprzeczka), Hiszpania, 1 poł. XVII w.

15) Dwa krzesła z poręczami, Niemcy płd. 1 poł. XVII w.

16) Dwie ławki, Francja, pocz. XVII w.

17) Konew, Polska, XVII w.

18) Flasza na korzenie, Flandria, XVII w. , miedziana

19) Misa, Niemcy, XVI / XVII w.

20) Cabinet (rodzaj sekretarzyka, szafy z licznymi szufladkami oraz z odchylającym się do poziomu pulpitem do

pisania, rozpowszechniony w XVII w.) , Augsburg, kon. XVI w.

21) Wanienka na ld do białego wina

Warsztat – uczniowie jednego malarza

Krąg – naśladowcy lub dawni uczniowie

Intarsja – renesansowa technika wykonania i ozdabiania mebli (drzewo z drzewa), technika zdobnicza polegająca

na wykładaniu powierzchni przedmiotw drew. innymi gatunkami drewna stosowana gł. w renesansie i XVIII w.

Arrasy- na nie głwny nacisk kładli Jagiellonowie, głwnie Zygmunt August, bardzo je ceniono, dużo mniejszą

wagę przywiązywano do malarstwa.

MIESZKANIE WIELKORZĄDCY II

Strop z belek modrzewiowych XVI w. Urządzenie sali (gł. łoże ang.) sugeruje sypialnię wielkorządcy.

1. Obraz Zmartwychwstanie, malarz śl. Tobiasz Fendt (Wendt ?) (?), 3 ćw. XVI w., widok Krakowa w tle. Duży

wpływ płnocny, namalowano go na miejscu w Krakowie (scena ukazana na Placu Matejki, straże w strojach i

zbrojach wczesnych)

2. Obraz Madonna karmiąca Dzieciątko, naśladowca Rogiera van der Weydena, 2 poł. XV w., Flamandia, ostre

krawędzie, restaurowany

3. Obraz Portret brodatego mężczyzny, mal. Christoph Amberger, ok. poł. XVI w. (mężczyzna na obrazie =

bankier/kupiec?), realizm, to bardzo dobry przykład malarstwa portretowego, świetnie ukazano urządzenie

biura (np. listewki, na ktre zakładało się rżne rzeczy).

4. Arras z serii Bogowie planet – Mars, Flandria, koniec XV w. (władca 2 znakw zodiaku: skorpiona i barana,

groteska flamandzka –motywy roślinne + mitologiczne, przypadkowe formy ornamentalne, beżowe linie)

5. Łoże baldachimowe, Anglia 2 poł. XVI w., z dekoracją snycerską , horror vacui – lęk przed wolną przestrzenią,

stąd mocno rzeźbione, aby nie było nie zdobionej przestrzeni, tylko niżej przestrzeń nie zdobiona, ale była

ona osłonięta poduszkami, ponieważ spano na tym łożu w pozycji siedzącej, częściowo zrekonstruowane, we

wnęce. Dlaczego spało się na siedząco: 1) z medycznego punktu widzenia uważano, ze lepiej jak głowa jest

wyżej (ciśnienie), 2) pozycja horyzontalna kojarzyła się tylko ze śmiercią.

6. Szafka, Krakw, koniec XVI w., malowana, z alegorią Fortitudo (Męstwo, z kolumną) (z łac. odwaga, siła,

dzielność) na drzwiczkach. Mebli z tego okresu właściwie nie ma, wiec ta szafka jest bardzo wazna.

7. Skrzynia, Genua, ok. 1600.

8. Sepecik (skrzynka do przechowywania klejnotw, dokumentw itp.), Niemcy pd. lub Szwajcaria, 2 poł. XVI

9. Skrzynia, Niemcy pd., 2 poł. XVI w.

10. Klęcznik (klęczniko-szafka) , Włochy, pocz. XVII w.

11. Stł, Niemcy, pocz. XVI w., o fantastycznych proporcjach, schodek, blat się przesuwa.

12. 2 krzesła, tzw. tabliczkowe, Niemcy pd., 1 poł XVI w.

13. Konew miedziana, Holandia, 2 poł. XVII w.

14. Lichtarz, Polska (?), XVII w.

15. Wiaderko, Holandia (?), XVII - XVIII w.

16. Konewka, Polska, XVII w.

17. Dywan typu sziraz, Persja, XIX - XX w.

MIESZKANIE WIELKORZĄDCY – SALA III

Kameralne pomieszczenie przed klatką schodową Poselską, o charakterze prywatnego gabinetu. Pierwotnie brak

połączenia ze schodami Poselskimi – wejście do klatki schodowej i schody z balustradą – dzieło Adolfa Szyszko-

Bohusza. Strop z belek modrzewiowych XVI w.

Tu znajduje się zestaw skrzyń renesansowych. XVII – te są żelazne, ze skomplikowanym systemem zamykania.

1) Portal gotycko-renesansowy, ok. 1524 r.

2) Kominek zrekonstruowany z renesansowych fragmentw

3) Obraz Pożar Troi, mal. Gillis van Valckenborgh (bardzo dobry holenderski malarz) , działał w Rzymie,

przedstawiciel znanej niderl. rodziny malarzy, ktra specjalizowała się w nocturnach (widokach nocnych) ok.

1600 r. (nocturn, 1 źrdło światła). Bardzo dramatyczny.

W tych wnętrzach było mnstwo kolorw!

4) Obraz Młoda kobieta, szk. gdańska, koniec XVI w., przedstawia patrycjuszkę

5) Obraz Portret mężczyzny, Niemcy, 1561 r., szlachcic niem. (?), dar Szyszko-Bohusza (?). Mężczyzna na

obrazie jest brzydki – ma zakatarzony czerwony nos, cień na szarej ścianie – to absolutnie wybitne dzieło sztuki

portretowej.

6) Dywan typu hotan, Azja Środkowa, pocz. XIX w.

7) Arras-werdiura, Aubusson, Francja, 2 poł. XVI w. (wielkolistna, liście przypominają kapustę, wątpliwa

perspektywa, brak zachowania proporcji miedzy zwierzętami, co charakterystyczne dla werdiur wielkie liście

zajmują b. dużo miejsca). Zrobiony z nitek wełnianych, tzw. „maniera wielkich lisci”.

8) Trzy żelazne skrzynie kasowe, Polska, XVII w.

9) Skrzynia dębowa okuta żelaznymi listwami, Polska, XV / XVI w., pźnogotycka, ze zbiorw Lubomirskich (?)

10) Skrzynia podrżna „pod głowę”, Polska (lub Rosja), XVII w. Drewniana, składa się z dwch części, pulpit

służył do pisania i pod głowę (wykorzystywana w podrżach), wewnątrz zamek, w środku przegrdki na

pieniądze.

11) Skrzyneczka, Niemcy, koniec XVI w.

12) Stł, Włochy, 2. poł. XVI w.

13) Dwa krzesła nożycowe, Tyrol, pocz. XVII w.

14) Krzesło nożycowe tzw. Petrarki, Włochy, XVI w.

15) Misa, Niemcy, ok. 1500 r.

16) Wilki kominkowe, Europa Środkowa, XVI / XVII w.

17) Łańcuch kominkowy z hakami, Francja, XVI w.

18) Klucz symboliczny z herbami, Europa Zachodnia, pocz. XVIII w., klucze Europy (?)

Wew. Skrzyni zdobienia maskujące mechanizm zamka.

Klucze zwykł dawać burmistrz miasta księciu aby ukazać podporządkowania miasta jego władzy. (Juwenalia  ),

otrzymywał je też czeladnik przy wyzwoleniu.

Krzesła składane, bo dwr często podrżował, sprzęty wożono ze sobą.

Schodki wykonano na pocz. XX w.!!!

SIEŃ POSELSKA – PARTER

Reprezentacyjna klatka schodowa – patrz klatka schodowa Poselska. 2 windy projektu Adolfa Szyszko-Bohusza –

rezydencjonalna funkcja zamku (aby rząd dał pieniądze na rekonstrukcje). Wejście do piwnic (?) i wyjście na ogrody

prawie na osi, ogrody wawelskie niewielkie, polowano w Puszczy Niepołomickiej), kiedyś 1 z portali (?)- studnia;

warzywa hodowano na Placu na Groblach.

Jest tu głwne wejście (po lewej), ktrego używali krl, poseł itp.

1540 – Bona założyła ogrdek.

Obraz Jzef w więzieniu tłumaczący sny, mal. Antonio Zanchi, 2 poł XVII w. Jzef w dworskim stroju, w

berecie ze strusim pirem.

Obraz Portret mężczyzny, naśladowca Ferdinanda Bola (ucznia Rembrandta), ok. 1645r. (od twarzy

mężczyzny bije światło, ten sposb przedstawienia malarskiego był zarezerwowany dla artystw)

Reflektor mosiężny, Polska, XVII - XVIII w.

SCHODY

To rzecz niesłychanie nowoczesna, to pierwsza wewnętrzna klatka schodowa, renesansowa (dawniej schody

znajdowały się na zewnątrz, przykładem są choćby piękne renesansowe schody zewnętrzne na Sukiennicach).

I PIĘTRO

Wykorzystywane gł. jako prywatne pokoje krlewskie, pomieszczenia dla dworskiej świty, a na Pd. od schodw

dla krlewskich gości. Za poszczeglnych krlw ich funkcje się zmieniały. Sale na Pd od klatki schodowej nie

3 portale gotycko-renesansowe, ok. 1525r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: