Relacje kulturowe w przedsiębiorstwie

Socjologia 2008

Agenda

•                     Zróżnicowanie kulturowe: wymiary

•                     Konsekwencje zróżnicowania

•                     Dysonans kulturowy

•                     Modele redukcji dysonansu

•                     Ograniczenia koncepcji dysonansu

•                     Akulturacja – zderzenie kultur

•                     Odmiany akulturacji

•                     Szacowanie różnic kulturowych: zalecenia dla zarządzania procesami łączenia firm

Zróżnicowanie kulturowe: wymiary

•                     Geert Hofstede: nawiązuje do koncepcji Inkelesa i Levinsona w badaniach nad zależnością kultura narodowa-działanie instytucji

•                     Wymiary:

a)  mały – duży dystans władzy

b) indywidualizm – kolektywizm

c) kobiecość – męskość

d) silne – słabe unikanie niepewności

Zróżnicowanie kulturowe: wymiary

      Richard Gesteland: klasyfikacja wymiarów kultury z perspektywy praktyka

Wyróżnia kultury:

•                    „prozadaniowe” i „propartnerskie”

•                    hierarchiczne i egalitarne

•                    polichroniczne i monochroniczne

•                    ekspresyjne i powściągliwe

Zróżnicowanie kulturowe

   Hampden-Turner i Trompenaars…

•                     Uniwersalizm – partykularyzm

•                     Indywidualizm – kolektywizm

•                     Powściągliwość – emocjonalność

•                     Nastawienie holistyczne – „segmentowe”

•                     Status osiągnięty – status przypisany

•                     Czas „monochroniczny” – czas „polichroniczny”

•                     Introwertyzm – ekstrawertyzm

Konsekwencje zróżnicowania kulturowego

Pozytywne strony zróżnicowania kulturowego...

•                    wielość interpretacji, wzbogacanie znaczeń wynikające z wielości punktów widzenia, większa otwartość na nowe pomysły,

•                    wzrost możliwości wyboru na skutek twórczości, elastyczności

Konsekwencje zróżnicowania kulturowego

Negatywne strony zróżnicowania kulturowego...

•                    wzrost niepewności wskutek niejednoznaczności sytuacji społecznych

•                    trudność w uzgadnianiu znaczeń na skutek braku wspólnych kodów interpretacyjnych

•                    trudność w uzgadnianiu działań

•                    dysonans kulturowy

Dysonans kulturowy

•                     … to sytuacja, w której ludzie uświadamiają sobie odmienność własnych reakcji kulturowych w tej samej sytuacji (np. w sytuacji pracy)

•                     Psychologowie znają zjawisko „dysonansu poznawczego” à rozbieżność napływających informacji z już posiadaną wiedzą na temat jakiegoś zdarzenia, sytuacji

•                     Dysonans kulturowy jest częstą przyczyną dysonansu poznawczego

Dysonans kulturowy

  …rodzi problemy nie tylko psychologiczne:

•                    konflikty

•                    błędy w komunikacji

•                    wadliwe (nietrafne) decyzje

•                    opóźnienia

•                    koszty

Dysonans kulturowy

Dlaczego występuje?

•                    wzory percepcji nie są nigdy obiektywne – zawsze są uwarunkowane kulturowo;

•                    kultura prowadzi do:

              a) zniekształceń percepcji

              b) blokowania percepcji

              c) tworzenia przedmiotów percepcji

Dysonans kulturowy

Zniekształcenia percepcji...

•                    Np.. wszyscy Szkoci są skąpi, Polacy – nieodpowiedzialni, Niemcy – solidni itp.. itd..

Dysonans kulturowy

•                    Blokowanie percepcji....

Przykład krakowskiego urzędu pracy

Dysonans kulturowy

Tworzenie przedmiotów percepcji...

•                    jeśli ktoś z naszej grupy atakuje osobę z grupy obcej, to i tak jesteśmy przekonani, że przebieg wydarzeń był odwrotny...

•                    rola autostereotypu grupy własnej 

Dysonans kulturowy

•                    Zjawisko dysonansu kulturowego pojawia się w organizacji w trzech sytuacjach:

•                    a)     na początku działalności

•                    b) podczas wprowadzania rozmaitych zmian struktury i technologii

•                    c)   przy poszerzaniu przedmiotu i obszaru działania organizacji

Dysonans kulturowy

•                    dysonans niemal nieuchronnie łączy się z poszerzaniem przedmiotu i obszaru działania organizacji. Oba te procesy opisuje dziś słowo „globalizacja”

•                    jak globalizacja wpływa na dysonans?

Dysonans kulturowy

    Proces globalizacji odniesiony do gospodarki, przyjmuje trzy podstawowe rozumienia:

•                     globalizacja staje się kierunkiem rozwoju firm

•                     globalizacja jest rezultatem fuzji i aliansów strategicznych;

•                     globalizacja jest współczesną formą kooperacji (formy sieciowe)

•                     W każdej z tych sytuacji występować może dysonans kulturowy

Dysonans kulturowy

•                    różnice kulturowe prowadzące do dysonansu w organizacjach:

•                    a) „kontekstowe”: wynikające z konfiguracji cech szerszego otoczenia;

    b) wewnątrzorganizacyjne: związane ze specyfiką organizacji, ze stopniem jej złożoności, cechami strategii,  struktur, procesów, narzędzi zarządzania

Dysonans kulturowy

   Kontekstowe…

•                     Kultury narodowe już omówione; ponadto:

•                     Lokalizacja regionalna

•                     Różnice pokoleniowe

•                     Przynależność do różnych klas społecznych

•                     Poziom edukacji w społeczeństwie (współczynniki scholaryzacji, dostępność studiów wyższych, elitarność wykształcenia)

Dysonans kulturowy

   Wewnątrzorganizacyjne źródła różnic…

•                     Podział pracy i jego korelaty (hierarchia zarządzania, różnice operacji wykonywanych przez pracowników, różnice wiedzy i umiejętności)

•                     Łącznym skutkiem tych wpływów jest grupowanie się ludzi w subkultury

•                     Niektóre z tych subkultur uznają siebie za elity

Modele redukcji dysonansu

Cztery modele:

•                    model kulturowej dominacji

•                    model kulturowego współistnienia

•                    model kulturowej współpracy

•                    model kulturowej rywalizacji

Modele redukcji dysonansu

model kulturowej dominacji:

ü                      polega na narzuceniu grupom słabszym wzorów kulturowych obowiązujących w grupie silniejszej (dysponującej władzą)

•                    wynika z etnocentryzmu, z przypisywania własnej kulturze specjalnej wartości, wyższości

Modele redukcji dysonansu

model kulturowego współistnienia...

•                     polega na poszukiwaniu kompromisu między systemami kulturowymi różnych grup i na akceptacji różnorodności kulturowej

•                     pozwala to na przyjmowanie stylów życia, metod pracy i rozwiązań organizacyjnych adekwatnych do nawyków ludzi w grupach słabszych, zależnych

•                     jednolite rozwiązania stosowane są jedynie w tych obszarach działalności, w których widoczne są podobieństwa między kulturami

Modele redukcji dysonansu

Model współpracy kulturowej...

•                     polega na podjęciu wysiłku wspólnego tworzenia nowej kultury

•                     poszukuje się zgody i promuje aktywność zmierzającą do wspólnego tworzenia wzorów kulturowych

•                     potrzebna jest postawa otwartości, poszukiwanie synergii kulturowej (jak połączyć własne sposoby działania z innymi?)

•                     efektem udanej realizacji tego modelu jest pojawienie się nowych wzorów zachowań i wartości, które znajdują oparcie w tradycjach różnych kultur i subkultur

Modele redukcji dysonansu

Model rywalizacji kulturowej...

•                     żadna z subkultur nie jest na tyle silna, by zdominować pozostałe,

•                     rywalizują zatem ze sobą

•                     wykorzystują sytuacje dysonansu do wykazania własnej przewagi

•           ...