Hanna Jaklewicz Autyzm wczesnodzieci�cy Diagnoza, przebieg, leczenie Gda�skie Wydawnictwo Psychologiczne, Gda�sk 1993 SPIS TRE�CI PRZEDMOWA.........7 Rozdzia� 1 Pocz�tek historii autyzmu wczesnodzieci�cego.......10 1.1. Autyzm-geneza s�owa-jego znaczenie........11 1.2. Kryteria diagnozy autyzmu wczesnodzieci�cego wed�ug Kannera........11 1.3. Klasyfikacja zaburze� w autyzmie wczesnodzieci�cym wed�ug DSM......12 1.4. Epidemiologia.....13 Rozdzia� 2 ROZW�J TEORII GENEZY AUTYZMU.......15 2.1. Koncepcja Kannera....16 2.2. Przegl�d bada� nad biologicznym uwarunkowaniem autyzmu.........16 2.3. Etiologiczna koncepcja genezy autyzmu........18 2.4. Autyzm w koncepcji psychoanalitycznej.......21 2.5. Ocena stanu bada� nad genez� autyzmu wczesnodzieci�cego.......24 2.6. W�asne stanowisko......25 Rozdzia� 3 BADANIA W�ASNE......30 3.1. Zaburzenia mowy w autyzmie wczesnodzieci�cym.......31 3.2. Charakterystyczne cechy zaburze� mowy w autyzmie wczesnodzieci�cym.......35 3.3. Dziecko autystyczne i jego rodzice........36 3.4. Ocena kompetencji spo�ecznej dzieci z autyzmem wczesnodzieciecym.....42 3.5. Rysunek spontaniczny dziecka z autyzmem wczesnodzieci�cym.......46 Rozdzia� 4 ROZPOZNANIE-RӯNICOWANIE PRZEBIEG AUTYZMU WCZBSNODTCI�CBGO......55 4.1. Diagnoza autyzmu....55 4.2. R�nicowanie autyzmu wczesnodzieci�oego z innymi zaburzeniami rozwojowymi u dzieci........56 4.3. Dynamika autyzmu wczesnodzieci�cego.......59 4.4. Powr�t do �ycia -"wychodzenie z autyzmu"...68 Rozdzia� 5 TERAPIA........72 5.1. Kszta�towanie si� koncepcji terapeutycznych.....73 5.2. Metoda wymuszonego kontaktu - holding therapy....75 Rozdzia� 6 OPISY PRZYPADK�W......87 BIBLIOGRAFIA......97 16 rysunk�w........105 PRZEDMOWA. Od czasu kiedy zosta� opisany jako swoiste zaburzenie rozwojowe wczesnego dzieci�stwa, autyzm wczesnodzieci�cy skupia zainteresowania badaczy, polaryzuje postawy klinicyst�w i wzbudza �arliwe dyskusje. Dzieje si� tak mimo stosunkowo niewielkiego rozpowszechnienia tego zaburzenia. Kwestionowano wielokrotnie celowo�� i trafno�� wyodr�bnienia spo�r�d powa�nych zaburze� rozwoju psychicznego w�a�nie tego syndromu, mimo i� praktyka kliniczna nie pozwala zapomnie� o istnieniu dzieci, u kt�rych cierpienie wyra�a si� przede wszystkim uderzaj�c� odmienno�ci� kontaktu ze �wiatem zewn�trznym. Wskazywano na podobie�stwa mi�dzy autyzmem wczesnodzieci�cym a rozwojem osobowo�ci uto�samianym z wczesnym pojawieniem si� schizofrenii b�d� rozwojem osobowo�ci, prowadz�cym do wyst�pienia schizofrenii. Upatrywano w ko�cu, w opisanym przez Leo Kannera zaburzeniu, szczeg�lnej, lecz jednej z wielu, formy upo�ledzenia umys�owego. Silne nami�tno�ci budzi�a autorska konopcja genezy zaburzenia. Nic zreszt� dziwnego. Wywodzi si� z my�lenia psychoanalitycznego i nosi silne pi�tno �wczesnego stanu my�li psychoanalitycznej. Koncepcja decyduj�cej dla powstawania autyzmu postawy matki pozostawa�a w zgodzie z �wczesnym rozumieniem znaczenia opieki macierzy�skiej dla rozwoju psychiki dziecka. Nie spos�b i dzisiaj kwestionowa� to znaczenie. W owym czasie s�dzono jednak, �e jest to wp�yw. jednokierunkowy i wy��czny. Przeciwnicy koncepcji patogenn� matki znajdowali argumenty w deterministycznych hipotezach indywidualnej, wrodzonej patologii dziecka. Jej przyczyn upatrywali g��wnie we wczesnym uszkodzeniu o�rodkowego uk�adu nerwowego. Tak wi�c w tamtym czasie sp�r pod��a� torem walki o wy�szo�� natury nad kultur�. Chocia� og�aszano ju� rewolucj� naukow� XX wieku, chocia� deklarowano konieczno�� wprowadzenia nowych paradygmat�w, te stare schematy poznawcze, w kt�rych czujemy si� wygodnie i bezpiecznie, ci�gle jeszcze wyznaczaj� tory rozwa�a� nad istot� i bada� nad genez� wi�kszo�ci zaburze� psychicznych. Autyzm wczesnodzieci�cy jest dobrym przyk�adem takich barier rozwoju my�li psychiatrycznej. W pracach nad nim mo�na dostrzec dwie wyra�ne tendencje. Tendencj� do zaw�ania kryteri�w rozpoznawania, reprezentowan� przez zwolennik�w podej�cia nozologicznego, kt�rzy zmierzaj� do precyzowania opisu cech jednostki chorobowej, maj�cej takie same objawy i przebieg u ka�dego cierpi�cego, oczywi�cie przy zachowaniu marginesu jednostkowej odmienno�ci. Druga tendencja zmierza do rozszerzenia kryteri�w diagnozowania, a przejawiaj� j� zwolennicy nozografii, kt�rych celem jest opis dysfunkcji jednostki. Nieprzypadkowo zwolennicy w�skich kryteri�w diagnozy sk�onni s� do poszukiwania jednej przyczyny zaburzenia. Historia medycyny uczy, �e choroby maj� w ko�cu jak�� jedn� przyczyn�-drobnoustr�j chorobotw�rczy, defekt metaboliczny itp. St�d chyba pojawiaj� si� teorie patogennej matki, uszkodzenia m�zgu czy determinacji genetycznej w patogenezie autyzmu wczesnodzieci�cego. Monografia Hanny Jaklewicz pozwala zobaczy� skomplikowane i meandryczne drogi docieka� istoty wczesnego zaburzenia komunikacji dziecka z otaczaj�cym je �wiatem. Docieka� dalekich jeszcze od satysfakcjonuj�cych rozwi�za�. Ujmuje historyczne i najnowsze koncepcje zaburzenia, konfrontuje je z prabtyk� kliniczn�. Omawia najwa�niejsze kierunki bada� nad autyzmem i wskazuje te, kt�re s� najistotniejsze obecnie. Przybli�a te� rol� bada� wycinkowych, podkre�laj�c szczeg�ln� ich przydatno�� praktyczn� dla diagnostyki i programowania indywidualnego leczenia. Hanna Jaklewicz odwo�uje si� przy tym do swojego do�wiadczenia klinicznego i w�asnych bada� nad autyzmem wczesnodzieci�cym. Podej�cie Autorki charakteryzuje pr�ba integracji teoretycznych uj�� opracowanego problemu, dokonywana z perspektywy klinicznej. Nie pomija tak�e Hanna Jaklewicz om�wienia aktualnych kierunk�w w leczeniu autyzmu wczesnodzieci�cego i wynik�w bada� nad ich skuteczno�ci�. Szczeg�lnie wa�ne wydaje si� podkre�lenie Autorki, �e dzieci autystyczne �yj� nie tylko w swojej rodzinie, ale przecie� tak�e w spo�ecze�stwie. Z tego oczywistego, wydawa�oby si�, stwierdzenia wynika istotny wniosek o konieczno�ci rozszerzenia pracy terapeutycznej na �rodowisko wychowawcze oraz apel o budowanie sieci podtrzymania i kszta�towania postaw spo�ecznych zar�wno wobec cierpi�cych dzieci, jak ich rodzic�w. Jacek Bomba. Rozdzia� 1. POCZ�TEK HISTORII AUTYZMU WCZESNODZIECI�CEGO. Spo�ecze�stwa akceptuj� zazwyczaj takie formy zachowania, kt�re mieszcz� si� w granicach przeci�tno�ci. Ka�da, Jnno��"zachowania intryguje, rozbudza fantazj� i nami�tno�ci. To ona inspiruje malarzy, poet�w czy filmowc�w do tworzenia dziel, kt�re sk�adaj� si� na galeri�, odmie�e�w'lub, galernik�w wra�liwo�ci". W psychiatrii Jnno��"jest codzienno�ci�. Nie intryguje, lecz obliguje do zbadania zjawiska we wsp�zale�no�ci wielu czynnik�w, kt�re zwi�zane s� z ludzk� egzystencj�. Dzieci autystyczne, zanim zosta�y opisane przez Farmera, a ich zaburzenia uj�te w kategorie zespo�u, by�y obiektem fantastycznych opowie�ci, bohaterami ba�ni i przypowie�ci ludowych. Pierwszy kliniczny opis dziecka, prawdopodobnie autystycznego, pochodzi z pocz�tku XIX wieku i zawdzi�czamy go francuskiemu lekarzowi ltardowi. Pomimo wielu lat bada� nad autyzmem nadal stoimy u progu tjemnicy, kt�rej strzeg� dzieci autystyczne. Chcemy j� odkry�, by ul�y� ich cierpieniu i osamotnieniu, bo s� to dzieci, kt�re, zaledwie pojawi�y si� na tym �wiecie, a ju� tak szybko odwr�ci�y si� od niego, nie mog�c si� w nim odnale��" (Brauner A, i P.1988, s.ID. 1.1. Autyzm - geneza s�owa - jego znaczenie. Autyzm wczesnodzieci�cy (early mfantile autism) zosta� opisany przez leo Kamera w 1943 roku. Geniusz Farmera polega� na tym, �e dostrzeg� w�r�d dzieci ze schizofrenia, psychozami i niedorozwojem umys�owym takie, kt�re nie mie�ci�y si� w �adnej z tych grup diagnostycznych. Dzieci te przejawia�y charakterystyczne cechy zachowania i reagowania. Kanner wyr�ni� je, okre�li� jako zesp�, nada� mu nazw�: Jwizm wczesnodzieci�cy'i ustali� kryteria rozpoznania. Termin autyzm wczesnodzieci�cy zawiera bardzo wa�n� informacj�: zaburzenia dotycz� wczesnego okresu rozwoju. Myl�ce mo�e by� s�owo, aatyzm' (z greckiego w�os-sam) zawarte w nazwie zespo�u. Wprowadzi� je do psychiatrii Eugeniusz Bleuler dla okre�lenia jednego z centralnych objaw�w schizofrenii. W koncepcji Bleulera autyzm oznacza rozlu�nienie dyscypliny my�lenia logicznego w po��czeniu z zamkni�ciem si� w sobie. Autyzm Farmera jest inaczej rozumiany, przede wszystkim jako brak fantazji lab zdolno�ci do kreowania rzeczywisto�ci. Termin " aatyzm'jest u�ywany w psychiatrii w dw�ch r�nych znaczeniach. Idea�em by�oby stworzenie takiej nazwy dla autyzmu wczesnodzieci�cego, kt�ra eliminowa�aby s�owo, autyzm', z przyczyn powy�ej opisanych, a r�wnocze�nie zawiera�a informacje odnosz�ce si� do genezy objaw�w charakterystycznych dla tego zespo�u. 1.2. Kryteria diagnozy autyzmu wczesrodzieci�cego wed�ug Kannera. Kanner, opisuj�c autyzm wczesnodzieciecy, poda� nast�puj�ce symptomy jako kryterialne dla diagnozy: - g��boki brak kontaktu afektywnego z innymi lud�mi, wycofywanie si� z kontakt�w spo�ecznych lub niezdolno�� do ich tworzenia - obsesyjna potrzeba zachowania identyczno�ci otoczenia, - fascynacja obiektami (przedmiotami), - mutyzm lub taki rodzaj j�zyka, kt�ry nie s�u�y do komunikacji interpersonalnej, - zachowania inteligentne, kt�re wskazuj� na potencjalne mo�liwo�ci intelektualne dziecka. Po wielu latach obserwacji klinicznej Kanner uzna�, �e dwa pierwsze kryteria diagnozy s� tymi, bez kt�rych nie mo�e by� postawione rozpoznanie autyzmu wczesnodzieci�cego. Rozpoznanie, zesp� Kannera"zazwyczaj jest formu�owane dla tej grupy dzieci autystycznych, kt�re spe�niaj� dwa pierwsze kryteria i wykazuj� dobr� sprawno�� intelektualn�, cz�sto z wybi�rczymi uzdolnieniami (muzycznymi, matematycznymi czy plastycznymi) . 1.3. Klasyfikacja zaburze� w autyzmie wczesnodzieci�cym wed�ug DSM. Kryteria diagnozowania zaburze� psychicznych, w tym autyzmu wczesnodzieci�cego, kt�rymi pos�uguje si� wi�kszo�� psychiatr�w, zosta�y opracowane przez Amegyka�skie Towarzystwo Psy...
rl98ps