1. Pojęcie PKB
Miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, bez względu na to, kto jest ich właścicielem.
2. Metody obliczania PKB
Produkt krajowy brutto (PKB) można obliczać trzema metodami:
1, Sumując wartość produktów i usług wytworzonych w kraju, metoda sumowania produktów
2, Sumując dochody powstające przy jego wytwarzaniu, metodą sumowania dochodów,
3, Sumując wydatki ponoszone na zakup wytworzonych produktów i usług, metoda sumowania wydatków,
Polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej gosp. w ciągu roku. Lista produktów jest długa. Są dwa sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów:
1, polega na sumowaniu wartości tzw. dóbr finalnych
2, polega na sumowaniu tzw. wartości dodanej.
Dobra finalne
To dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzą produkty i usługi konsumpcyjne nabywane przez gosp. domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne (maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa.
Wartość dodana
To przyrost wartości dóbr będących rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ją przez objęcie od wartości dóbr wytwarzanych w danym przeds. sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr
Polega na dodawaniu ww. dochodów, powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku.,
PKB = Σ wartości dodanej = Σ dochodów czynników produkcji
Należy pamiętać o tym, aby uwzględnić jedynie te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem produktów i usług. Nie można wliczać płatności transferowych.
Płatności te nie wiążą się z koniecznością świadczenia w zamian jakiejś usługi, nie są dochodami z tyt. udziału w procesie produkcji np. emerytury, renty, zasiłki, stypendia i inne płatności z budżetu.
Metoda sumowania wydatków
Polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują:
a) wydatki na dobra konsumpcyjne (czyli produkty i usługi) wytwarzane w kraju (Ck)
b) wydatki na krajowe dobra inwestycyjne (Ik)
c) wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi z wyłączeniem płatności transferowych (Gk)
d) wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Exk)
Miara produkcji rynkowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.
Miara produkcji rynkowej z pominięciem podatków pośrednich
3. Dochód narodowy
Całość dochodów wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji (%-kapitał, renty-ziemia, płace – praca) równa całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.
4. Założenia SNA
System narodowej rachunkowości służy do liczenia DN w gosp. rynkowych.
System ten jest oparty na założeniach teorii Keyensistowskiej. Uwzględnia się tu produkcję, wart. usług materialnych i niematerialnych.
5. Produkcja potencjalna, a produkcja faktyczna
To produkcja, którą można by wytworzyć w gospodarce, gdyby racjonalnie wykorzystywać wszystkie czynniki produkcji tj. zasady pracy, kapitału i ziemi. Rozmiary jej zależą od:
- wielkości zasobów czynników produkcji występujących w gospodarce
- efektywności ich wykorzystania
Oznacza produkcję rzeczywiście wytwarzaną w gospodarce. W gospodarce rynkowej, w której produkty wytwarzają przedsiębiorstwa nastawione na zysk, jej poziom wyznaczony jest przez możliwości opłacalnej sprzedaży
6. Agregatowy popyt i podaż – stanowisko neoklasyczne
Łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach.
Agregatowy popyt zależy od dwóch czynników; ogólnego poziomu cen towarów i od wysokości dochodów ludności ( jako wskaźnik tych dochodów można przyjąć DN na 1 mieszkańca).
Agregatowy popyt jest funkcją malejącą ogólnego poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów ludności.
Krzywa agregatowego popytu ukazuje zależność agregatowego popytu od ogólnego poziomu cen, określa ona łącznie ilości towarów jakie nabywcy decydują się zakupić przy poszczególnych poziomach ich cen.
Łączna ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych warunkach i dostarczyć na rynek.
Agregatowa podaż zależy przede wszystkim od trzech czynników; od zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania od ogólnego poziomu cen towarów oraz od kosztów produkcji ponoszonych przy wytwarzaniu towarów. Im większe zasoby czynników produkcji oraz im wyższa jest efektywność ich wykorzystania tym wyższe są maksymalne rozmiary agregatowej podaży. Wzrost opłacalności produkcji (związany ze wzrostem cen lub spadkiem kosztów produkcji) powoduje wzrost agregatowej podaży; spadek opłacalności(związany ze spadkiem cen lub ze wzrostem kosztów) pociąga za sobą spadek agregatowej podaży.
Agregatowa podaż jest zatem rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji
Krzywa agregatowej podaży określa zależność agregatowej podaży od ogólnego poziomu cen, określa łączne ilości towarów jakie producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek przy różnych poziomach cen.
Zgodnie z ekstremalnym stanowiskiem neoklasycznym, krzywa agregatowej podaży jest pionowa i odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej (Yp). Taki kształt krzywej wynika z neoklasycznego przekonania o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych. Dzięki giętkim cenom i skutecznym mechanizmom rynkowym stany nierównowagi na rynkach czynników produkcji i na rynku towarowym są szybko likwidowane i w rezultacie faktyczna produkcja ustala się na poziomie odpowiadającym pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji (Yp). W tej sytuacji zmiany agregatowego popytu na towary nie pociąga za sobą zmian faktycznej produkcji. Zmiany agregatowego popytu, znajdujące wyraz w przesunięciu krzywej APp, spowodowałyby jedynie zmiany ogólnego poziomu cen (w dół lub w górę od poziomu Pe). Zmiana rozmiarów produkcji wymaga w tych warunkach zmiany wielkości zasobów czynników produkcji lub efektywności ich wykorzystania.
7. Agregatowy popyt i podaż – stanowisko keyesistowskie
Keynesiści odrzucają przekonanie neoklasyków o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych. Ich zdaniem, mechanizmy rynkowe i leżące u ich podstaw zmiany cen są stanie zagwarantować produkcji w pełni wykorzystującej czynniki wytwórcze. Założenie giętkości cen, a w szczególności giętkości płac w dół, jest mało realistyczne gdzie dużą rolę odgrywają związki zawodowe, przeciwstawiające się obniżkom płac. Z tych powodów keyesiści zakładają w swoich analizach „lepkie” (tj. mało elastyczne) ceny, a w krańcowym przypadku ceny sztywne. Krzywa agregatowej podaży jest całkowicie płaska aż do osiągnięcia poziomu produkcji potencjalnej Yp (w punkcie B). oznacza to, iż przy tym samym poziomie cen (Pe) producenci gotowi są wytworzyć na rynek więcej towarów, o ile tylko zagwarantowany jest ich zbyt. Gdy produkcja faktyczna osiąga poziom produkcji potencjalnej, wówczas krzywa agregatowej podaży ma kształt pionowej linii prostej. Keyesiści nie wierzą jednak, że samoczynne mechanizmy rynkowe są w stanie zagwarantować stabilizację popytu na poziomie odpowiadającym potencjalnej produkcji. Uważają, że agregatowy popyt ustala się na poziomie niższym, odpowiadającym produkcji przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Sytuację tę przedstawia krzywa APp, która leży na lewo od krzywej APp’, odpowiadającej pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji.
8. Funkcja konsumpcji
- hipotezy związane z konsumpcją
- konsumpcja autonomiczna
- krańcowa skłonność do konsumpcji
- konsumpcja a popyt globalny
Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczone na wydatki konsumpcyjne lub na oszczędności.
Y – dochód narodowy
S - oszczędności
Hipotezy:
Hipoteza dochodu absolutnego – wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochodu te wzrastają, wydatki konsumpcyjne również wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów coraz mniejszy.
Hipoteza dochodu relatywnego – wysokość wydatków konsumpcyjnych poszczególnych osób w istotnie mierze zależ od standardu życia ich znajomych i sąsiadów. Gdy dochody jakiegoś gospodarstwa domowego zmniejszają się w porównaniu z dochodami znajomych i sąsiadów, gospodarstwo to będzie starać się utrzymać standard konsumpcji na poziomie standardu swojego otoczenia, gdy zaś jego dochody absolutne i relatywne wzrastają, znajdzie to niewielkie odzwierciedlenie we wzroście wydatków konsumpcyjnych.
Hipoteza dochodu permanentnego – wydatki konsumpcyjne zależą nie od dochodu bieżącego, lecz od tzw. dochodu permanentnego, tj. przeciętnego dochodu, jaki jednostka spodziewa się uzyskać w ciągu całego życia.
Konsumpcja autonomiczna – jest to konsumpcja niezależna od rozmiarów dochodu.
Krańcowa skłonność do konsumpcji (Ksk)
Jest to stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu
Ksk = ∆C: ∆Y
Ksk – krańcowa skłonność do konsumpcji
∆C - przyrost wydatków konsumpcyjnych
∆Y - przyrost dochodu narodowego
9. Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki
- warunki równowagi
- paradoks zapobiegliwości
10. Równowaga w modelu gospodarki otwartej.
Patrz notatki
11. Mnożnik inwestycyjny
Info., jak zmienia się dochód narodowy pod wpływem zmiany autonomicznych wydatków inwestycyjnych. Mnożnik zawsze jest > 1 , bowiem każda zmiana w wydatkach inwestycyjnych uruchomi łańcuch zmian w wydatkach konsumpcyjnych.
Wysokość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji, co wynika bezpośrednio z wzoru. Im krańcowa skłonność do konsumpcji jest wyższa, tym mnożnik jest wyższy.
12. Mnożnik eksportowy
nadwyżka eksportu nad importem. W przypadku zmiany eksportu łączna zmiana agregatowego popytu jest sumą pierwotnej zmiany eksportu, oraz zmian składników indukowanych przez zmianę dochodu narodowego.
Wzór 9.73
mex = ∆Y: ∆Xa = 1 : 1 – Ksk ( 1 – t ) + ksi
13. Mnożnik zrównoważonego budżetu
mnożnik jest równy dokładnie 1 ten nazywany jest mnożnikiem zrównoważonego budżetu, gdyż zmiana wydatków rządowych ( finansowanych z budżetu) jest w pełni skompensowana zmianą wpływów budżetowych z podatków. Mnożnik ten ozn., że wzrost wydatków rządowych, któremu towarzyszy równy co do wielkości wzrost podatków, powoduje wzrost dochodu narodowego o wielkość dokładnie równą wzrostowi wydatków rządowych.
Wzór 9.61
∆Y = ∆Ga ( 1 – Ksk ) : 1- Ksk = ∆Ga = ∆T
14. Ekonomiczne funkcje państwa
Państwo to złożona i wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone, wyznaczone granicami terytorium dysponujące władzą ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą.
Argumenty za ekonomiczną rolą państwa:
1. konieczność zabezpieczenia systemu gosp. od strony instytucjonalno - prawnej np.: istnienie BC, prawa gosp., ustanowienie norm gosp.
Instytucje – dotyczą np.: prawa z przestrzeganiem prawa, powszechną akceptowalnością (prawa własności, kontrakt).
2. niedoskonałości rynku związane z brakiem konkurencji, państwo ma prawo ingerować w gosp. i zaniechanie monopolu
3. negatywne efekty zewnętrzne korzyści i koszty zewnętrzne
4. istnienie dóbr publicznych, czyli mogą korzystać więcej niż 1 osoba w tym samym czasie i nikt nie jest wyłączony z jego korzystania.
5. Istnienie dóbr szkodliwych społecznie narkotyki, alkohol, tytoń
6. Występowanie negatywnych zjawisk ekonomicznych bezrobocia, wahań Produktu Narodowego, stopy inflacji
7. Istnienie ludzi chorych, upośledzonych, starych
8. Różnice w dochodach
Trzy rodzaje funkcji ekonomicznych:
Wynika ona z efektów zewnętrznych, braku konkurencji strukturalnych gosp. państwa z pominięciem mechanizmu rynkowego, albo wpływanie na mechanizm rynkowy.
W ramach tej funkcji państwo przemyśla wizje rozwoju niektórych strategicznych przemysłów np.: rozwój górnictwa
Interwencja państwa w podziale dochodu narodowego państwa ustala minimalne płace transfery składki na ubezpieczenia społeczne realizuje poprzez system podatkowy wydatki z budżetu i oddziaływanie na system cen.
Jest to oddziaływanie państwa na wielkość globalnego popytu, podaży by zapobiec kryzysom.
Na podaż państwa oddziaływuje przez:
- promocje zmian technologii
- za pomocą procesów stabilizacja na rynku pieniężnym
- hamowanie inflacji
- regulacje podatkowe
Na popyt:
- ustalenie poziomu dochodów i wydatków budżetu państwa, oraz wprowadzenie polityki socjalnej co jest ściśle związane z redystrybucją dochodów.
Ogólnie można stwierdzić, że w gosp. rynkowej podstawowym obowiązkiem państwa jest dbanie o to by ceny w jak najlepszym stopniu odzwierciedlały względną rzadkość różnych dóbr i usług.
Funkcja alokacyjna państwa.
Podejmowanie działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych (ochrona własności prywatnej, wspieranie konkurencji, zwalczanie praktyk i struktur monopolistycznych, eliminacja barier wejścia na rynek, udział państwa w walce z zanieczyszczeniem środowiska, obroną narodowa, budowla dróg).
Funkcja stabilizacyjna.
Podejmowanie przez państwo stabilizujących gospodarkę poprzez: osiąganie i utrzymywanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, możliwie jak najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Na popytową stronę gospodarki państwo oddziałuje poprzez politykę fiskalną i monetarną. (m.in. ustalenie poziomu dochodów i wydatków państwa).
Na stronę podażową państwo może oddziaływać poprzez promowanie postępu technicznego (zwiększenie nakładów na badania i rozwój), tworzenie bodźców do oszczędzania, oddziaływanie na kwalifikacje pracowników, wpływ na zatrudnienie, wydajność pracy i inwestycje.
Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym.
Niwelując różnice dochodowe państwo oddziałuje na strukturę konsumpcji oraz dostęp do preferowanych społecznie produktów i usług w takich dziedzinach jak kultura, oświata szkolnictwo, służba zdrowia.
Główne instrumenty tej funkcji to : system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.
Główne formy pomocy ze strony państwa: świadczenia pieniężne (płatności transferowe),w tym świadczenia dofinansowywane przez państwo (emerytury, renty, zasiłki chorobowe i dla bezrobotnych) oraz świadczenia finansowane w całości przez państwo ( dotacje rodzinne, mieszkaniowe, zasiłki dla niepełnosprawnych) oraz świadczenia w naturze – w ramach powszechnej służby zdrowia i oświaty.
Sposób realizacji redystrybucyjnej funkcji państwa prowadzi często do sprzeczności między tzw. sprawiedliwością społeczną a efektywnością ekonomiczną.
Źle skonstruowany oraz zbyt rozbudowany system ubezpieczeń i świadczeń społecznych podcina system motywacji do pracy i wywołuje problemy z jego dalszym finansowaniem.
Świadczenia nie zawsze trafiają do tych którzy ich najbardziej potrzebują.
15. Realny aspekt roli państwa
Aspekt realny:
Wynika z tego, że bezpośrednio bierze udział w procesach gosp. poprzez przeds. państwowe. Aspekt wynika z istnienia majątku państwowego.
Prywatna Publiczna
Państwa Samorządowa
16. Regulacyjny aspekt roli państwa
Związany jest z występowaniem przepisów prawnych w sprawach gospodarczych np.: prawo handlowe, własności, o S.A., o firmach prywatnych.
17. Rola państwa w koncepcji neoliberalnej.
Istotną rolę odegrały nowe zjawiska w gosp. np. stagflacja (czyli, jednej strony, stagnacja w sferze produkcji i inwestycji wraz z towarzyszącym jej bezrobociem, a z drugiej strony, nasilająca się inflacja), której nie można było wyjaśnić na gruncie dominującego wówczas keynesizmu.
Współczesne kierunki liberalne charakteryzuje przede wszystkim głęboka wiara w system prywatnej przedsiębiorczości i wolny, konkurencyjny rynek oraz niechęć do rozszerzania ekonomicznych funkcji państwa. Neoliberałowie podzielają klasyczną koncepcję „państwa-minimum”, oraz opowiadają się za istotną rolą państwa w tworzeniu i podtrzymywaniu dostosowanego do wymogów rynkowej gospodarki ładu instytucjonalno - prawnego. Przedmiotem ataku ze strony współczesnych liberałów są zwłaszcza wypracowane przez keynesistów metody regulowania koniunktury. Natomiast szczególnie eksponowanym przez nich celem polityki ekonomicznej państwa jest walka z inflacją.
Monetaryzm głosi, że państwo powinno zrezygnować z polityki krótkookresowego regulowania koniunktury typu keynesistowskiego (stymulowanie popytu w celu ograniczenia bezrobocia itp.). Bieżąca polityka powinna być nastawiona głównie na zapewnienie minimum płynności i elastyczności w gospodarce. Państwo powinno kierować się na realizacji celów długookresowych przez oddziaływanie na wielkości globalne. Środki typu uznaniowego należy zastąpić ustaleniem trwałych reguł postępowania i automatycznie działającymi rozwiązaniami instytucjonalnymi. Monetaryści stoją na stanowisku, że głównym zadaniem państwa jest walka z inflacją, a ponieważ sama inflacja jest według nich zjawiskiem pieniężnym, należy ją zwalczać przede wszystkim środkami polityki monetarnej.
Nowa ekonomia klasyczna, określana też czasami mianem skrajnego monetaryzmu, poddaje krytyce nie tylko keynesistów, lecz także „umiarkowanych” monetarystów. Stoi ona na stanowisku, że aktywna polityka stabilizacyjna jest nieskuteczna w okresie zarówno długim, jak i krótkim, gdyż państwo nie jest w stanie trw...
marcing096