Wizje alternatywne 06 - Antologia.pdf - Antologie - raptorx1

Wybór

Wojtek Sedeńko

„Wizje alternatywne 6"

ISBN 978-83-89951-62-5

Projekt i opracowanie graficzne okładki

Grzegorz Kmin

Korekta Bogdan Szyma

Skład Tadeusz Meszko

Wydanie I

Agencja „Solaris"

Małgorzata Piasecka

11-034 Stawiguda, ul. Warszawska 25 A

tel./fax (0-89) 541-31-17

12 nowych prekognitów

Mijają właśnie 3 lata od wydania poprzednich „Wizji alternatywnych”. Dużo się

zmieniło w polskiej fantastyce przez te trzy lata. Bardzo dużo.

Przez ten czas pisałem o boomie, dzisiaj mamy już chyba przesilenie tego zjawiska.

Takiej liczby debiutów, wydanych książek i opublikowanych opowiadań jak w ostatnich

dwunastu miesiącach nigdy dotąd nie było. Polska fantastyka leży dzisiaj wszędzie: w

marketach, kioskach prasowych, stolikach ulicznych i na salonach księgarskich. Piszą o niej

poważne dzienniki, tygodniki, bębni radio i pokazuje telewizja. Nie są to może informacje

rzetelne, pełne, ale polscy fantaści są obecni w mediach i nikt temu nie zaprzeczy. Tylko...

No właśnie, mam tylko takie wrażenie, że fantastyka wcale jednak nie trafiła na

salony intelektualne. Niby wszystko jest tak, jak sobie wymarzyliśmy w późnej komunie, ale

jeśli się dobrze przyjrzeć temu zjawisku, to zauważymy, że o fantastyce nadal piszą „nasi”

ludzie, a nie tzw. główna krytyka. Ona w ogóle nie zwraca już uwagi na SF czy fantasy. O ile

kiedyś zajmowała się nią pod kątem ukrytych znaczeń w prozie Zajdla czy futurologią Lema,

to dzisiaj całkowicie te gatunki ignoruje. Recenzuje się jeszcze Sapkowskiego, ale to

wszystko. Niby polska fantastyka jest obecna w mediach, tylko wciąż mam wrażenie, że to

jedynie getto trochę się poszerzyło, a bramy ma jeszcze szczelniej zatrzaśnięte niż dawniej.

Pisano już o tym po artykule Dukaja w „Nowej Fantastyce”, pokrzyczano,

ponarzekano - głównie na autora szkicu - poboksowano, oszczędzając przeciwnika i sprawa

ucichła. Nikt nie doszedł do żadnych konstruktywnych wniosków. Z częścią tez

wspomnianego artykułu się zgadzam, z innymi nie, nie miejsce tu i czas, by dokładać swoje

trzy grosze. Niewątpliwie mamy jednak w polskiej fantastyce sytuację, z jaką dotąd się nie

spotkaliśmy.

Jest kilku wydawców specjalizujących się w rodzimej literaturze fantastycznej, są

czytelnicy, którzy chcą ją czytać, jest dobry klimat wokół niej, tworzony przez portale

internetowe i liczne konwenty miłośników fantastyki. Na nich bywają młodzi autorzy i razem

ze swoimi - równie młodymi - czytelnikami dyskutują, planują, wymieniają opinie. Z

peletonu czytelników co chwilę wyrywa się jakiś nowy literat, zadebiutować jest łatwo, więc

po kilku miesiącach ma na rynku książkę, często od razu powieść. Poprawia się w niej

niewiele albo w ogóle, daje kolorową okładkę i pisze blurb w stylu hip-hopowym, mający się

do treści jak pięść do nosa, ale obiecujący niewiarygodne przeżycia. Od razu taki pisarz ma

grono konwentowych zwolenników, co książkę kumpla kupią, ba, trwa nawet swoisty handel

- można zostać jednym z bohaterów literackich. I tak kwitnie ta fanowska twórczość, kiedyś

wypełniała fanziny, dzisiaj zalega księgarnie. Tworzy też fałszywy obraz polskiej fantastyki.

Ja widzę na rynku coraz więcej książek płaskich, by nie powiedzieć błahych,

opowiadających historie o... no właśnie, o niczym. Niby nic nowego w świecie książki - na

Zachodzie to zjawisko bardzo powszechne - trzeba się z tym pogodzić, ale człowiek

wychowany w przeświadczeniu, że literatura to coś więcej, niż najlepiej nawet opowiedziana

historia, zżyma się na takie praktyki.

Powoli zbliżamy się też do modelu rosyjskiego, gdzie moda na rodzimą fantastykę

została wypracowana już dawno temu i właściwie żaden przekład nie jest w stanie przebić -

nawet słabej i głupiej - fantastyki krajowej, np. takiego Gołowaczewa.

Ten boom na rodzimą twórczość nie jest zjawiskiem wyłącznie getta fantastycznego.

Mamy boom na polską kulturę w ogóle. Kręci się więcej filmów, słucha się polskiej muzyki,

czyta polskich pisarzy. W narodowej literaturze nagle obrodziło pisarzami; piszą kryminały,

marynistykę, obyczaj, romanse, literaturę dla dzieci i młodzieży. Jeszcze w latach 80. nie

mieliby szansy zaistnieć na rynku. I w każdym gatunku jest podobnie - mnóstwo książek, ale

rzeczy wartościowych mało.

W fantastyce jednak, która ma zorganizowane środowisko bezkrytycznych odbiorców,

brak dobrze napisanej recenzji czy opinii powoduje, że większość autorów nie rozwija się.

Częściowo przez łatwość publikacji, co może się wydać paradoksalne - oni nie mają czasu

dopracować swoich utworów, przemyśleć ich, skomplikować, zapętlić fabuły - pisać trzeba

szybko, bo wydawca naciska. A entuzjastyczne komentarze w Internecie - bo trudno je

nazwać recenzjami - usypiają ich czujność.

Twierdzę, że z wielu tekstów opublikowanych w ostatnich dwóch latach dałoby się

wyciągnąć więcej. Tym autorom nie brak talentu, ale książka, a już na pewno powieść,

wymaga czasu. Proces twórczy to nie machanie łopatą, wszystko trzeba przemyśleć, a nie

siadać do komputera z marszu, mając ledwie konspekt utworu. Wiele książek tak właśnie

potem wygląda.

Jest jeszcze jeden aspekt sprawy, jakby pomijany w rozważaniach o polskiej

fantastyce. Mówiąc o miałkości utworów literackich trzeba wspomnieć o kryzysie odbioru w

ogóle. Mamy powolny, ale stały upadek nie tylko kultury, ale wręcz tożsamości kulturowej i

narodowej. Macki globalizacji i tu sięgnęły - liczy się (ze względów ekonomicznych) tylko

kultura masowa, schlebianie jak najpowszechniejszym gustom, media właściwie tylko do tego

nakłaniają. Coraz rzadziej o czytelnika, który wobec przeczytanej właśnie lektury ma jakieś

pytania, zgłasza pretensje bądź nadzieje. To jak z kolorowymi magazynami, ludzie je czytają,

ale nic z tego w głowach nie zostaje (bo i niby co miałoby zostać). Wszystko jest nieważne.

Obojętność zabija. Już nie tylko przechodzimy obojętnie wobec drugiego człowieka, ubóstwa,

tragedii, jesteśmy obojętni wobec sztuki, wobec wszystkiego, co nas otacza. Czasem tylko

jakiś zryw puszczony zaraz w niepamięć (kibice piłkarscy po śmierci papieża), czasem jakaś

moneta wręczona wstydliwie żebrakowi...

Mnie boli - gdy biernie czytam wypowiedzi pisarzy na różnego rodzaju forach lub

przysłuchuję się im na konwentach - brak oczytania choćby w elementarnym kanonie SF czy

fantasy. Wyczuwam, że te młode wilki tego nie potrzebują. Po co im Le Guin, Dick, Zelazny,

Aldiss - to dinozaury.

Denerwuje mnie, gdy zarzut o błahość pisanej dzisiaj prozy odbija się, mówiąc, że

dzięki ich książkom młodzi ludzie chociaż czytają. Toż to nie argument. Człowiek musi

czytać, inaczej wróci na drzewo. Ale czytając rzeczy wyprane z ważnych treści, pozwalające

wyłączyć w czasie czytania proces myślenia, także wróci na drzewo. Tylko trochę później.

Ale - na szczęście - w każdej dziedzinie życia można znaleźć coś dla siebie. Są w

polskiej fantastyce autorzy, których czytać zawsze warto. Szkoda że wielu zaprzestało

pisania, niektórzy twórcy obecnego boomu - np. Ziemiański - także dawno niczego nie

napisali.

Do tych „Wizji” udało mi się nakłonić do napisania opowiadania Marka

Baranieckiego, autora legendarnej już „Głowy Kasandry”, drugi oddech złapał Andrzej

Zimniak, z wielką satysfakcją odnotowuję reaktywowanie się Marka Huberatha i marsz ku

górze Łukasza Orbitowskiego. Ma wrócić do pisania Wiktor Żwikiewicz, a ten nigdy się

czytelnikom nie kłaniał.

„Wizje alternatywne” obyć się muszą w tym roku bez opowiadania Jarka

Grzędowicza, zawsze mocnego punktu w repertuarze - mam nadzieję, że to tylko

jednorazowa przerwa. Cóż, kiedyś pisał bardzo mało i tylko opowiadania (był taki czas, że

publikował je wyłącznie w „Wizjach”), ale odkąd przeszedł na zawodowstwo nie można go

oderwać od pisania powieści. Nie udało mi się nakłonić też do powrotu Marka Oramusa,

chociaż już już wydawało się, że jakiś tekst napisze.

Bardzo silny zrobił się autorsko Poznań, w tym tomie aż trójka z Wielkopolski -

Iwona Michałowska, Wojtek Szyda i Maciej Guzek - miło obserwować rozwój tamtejszego

środowiska.

Stale obecni są ostatnio na tych łamach Krzysiek Kochański, Iza Szolc i Maja Lidia

Kossakowska. Krzysztof nie pisze ostatnio dużo, ale wyraźnie nie wyobraża sobie życia bez

pisania, z czego ja skwapliwie zawsze korzystam. Iza publikuje z kolei dużo, próbuje różnych

Wizje alternatywne 06 - Antologia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: