Posługa kierownictwa duchowego wobec małżonków.pdf

Ks. Marek Chmielewski

POSŁUGA KIEROWNICTWA DUCHOWEGO

WOBEC MAŁŻONKÓW 

Kreśląc zadania duszpasterskie Kościoła świętego na trzecie

tysiąclecie, Jan Paweł II w liście apostolskim Novo millennio in-

eunte stwierdza, że „mimo rozległych procesów laicyzacji obser-

wujemy dziś w świecie powszechną potrzebę duchowości”

(NMI 33). Jednym z wyraźnych tego znaków są między innymi

coraz liczniejsze publikacje na temat życia duchowego, a wśród

nich także o kierownictwie duchowym. Szczególnie dostrzegalne

jest to na polskim rynku księgarskim. W ciągu ostatnich dwu-

dziestu lat opublikowano wiele cennych studiów na temat tej

posługi 1 . Jednak pobieżne zapoznanie się z treścią tych publikacji

—————————

 Opublikowano w: Solidarni z rodziną , red. Cz. Murawski, Sandomierz

2006, s. 143-176.

1 Spośród książek warto wymienić następujące: E. Weron, Kierownictwo du-

chowe , Poznań 1983; S. Witek, Duszpasterstwo w konfesjonale , Poznań 1988; J. Au-

gustyn, Kierownictwo duchowe (Duchowość ignacjańska, 4), Kraków 1992; W. A.

Barry, W. J. Connolly, Kierownictwo duchowe w praktyce , Kraków 1992; J. Augu-

styn, Praktyka kierownictwa duchowego , Kraków 1993, 2006; A. Louf, Towarzysze-

nie duchowe , Kraków 1994; W kręgu kierownictwa duchowego , t. 1-2, red. M. Wo-

lańczyk, Kraków 1994; Kierownictwo duchowe osób konsekrowanych , red. M. Cho-

lewa, Warszawa-Lublin 1994-1995; P. Roztworowski, Kierownictwo duchowe. Kil-

ka zasad i wskazówek , Kraków 1997; J. W. Gogola, Kierownictwo duchowe , Kraków

1999; J. Misiurek, J. M. Popławski, Kierownictwo duchowe w służbie nowej ewange-

lizacji , Lublin 2000; T. Merton, Kierownictwo duchowe i medytacja , Kraków 2000;

R. Frattallone, Kierownictwo duchowe dziś , tł. Z. J. Kijas, M. Sternal, Warszawa

2001; A. Cencini, Świat ludzkich pragnień. Wskazówki dla kierowników duchowych ,

Kraków 2001; P. Rostworowski, Wierność łasce. Kierownictwo duchowe zaawanso-

wanych , Kraków 2002; Szafarze Boga. O związkach życia duchowego i duchowego

kierownictwa , red. J. Augustyn, Kraków 2002; Ph. Madre, Jak być przewodnikiem

pozwala zauważyć, że temat kierownictwa duchowego wobec

chrześcijańskich małżonków występuje w nich niemal śladowo.

Niniejsze opracowanie, adresowane zwłaszcza do kapłanów 2 ,

stawia sobie za cel uzupełnienie tego braku przynajmniej w ja-

kimś stopniu. Nie roszcząc sobie bynajmniej pretensji do wy-

czerpania obszernego zagadnienia, wypada zatem najpierw

wspomnieć o potrzebie tej posługi wobec małżonków, aby w

dalszej kolejności określić jej istotę i wynikające z niej wymaga-

nia, stawiane tak pod adresem samych kierowników ducho-

wych, którymi najczęściej są kapłani, jak i korzystających z tej

posługi małżonków. W ostatniej części zostanie poruszone naj-

ważniejsze zagadnienie, jakim jest specyfika tej posługi w złożo-

nym kontekście życia małżeńskiego i rodzinnego.

1. Potrzeba kierownictwa duchowego małżonków

W punkcie wyjścia dla niniejszej refleksji należy postawić py-

tanie: czy małżonkowie potrzebują kierownictwa duchowego,

zwanego także ojcostwem duchowym? 3 Skłania do tego fakt, że

dokumenty Kościoła, również te najnowsze, tylko okazyjnie

—————————

duchowym? , Kraków 2002; A. Grün, Droga pustyni. Kierownictwo duchowe w apo-

ftegmatach , Kraków 2004; E. von Kalckreuth, Jak być aniołem, czyli o sztuce towa-

rzyszenia innym ludziom , Kraków 2005.

2 Artykuł jest rozszerzoną wersją wykładu dla kapłanów w ramach forma-

cji permanentnej, jaką autor wygłosił w WSD w Sandomierzu 21 IX 2005 r.

3 Niektórzy z autorów dostrzegają różnice teologiczne między ojcostwem

duchowym a kierownictwem duchowym. W praktyce wydaje się jednak, że nie

ma to większego znaczenia, dlatego w niniejszym opracowaniu te pojęcia będą

stosowane zamiennie. Szerzej na ten temat zob. M. Chmielewski, Teologiczne

aspekty kierownictwa duchowego , „Ateneum Kapłańskie” 120(1993), s. 50-66.

wspominają o posłudze kierownictwa duchowego w ogóle, trak-

tując ją wprawdzie jako cenny środek uświęcenia, ale nie obliga-

toryjny, przynajmniej w odniesieniu do świeckich. Natomiast

odnośnie do małżonków mocno podkreślana bywa potrzeba sa-

kramentu pokuty. Na przykład, w adhortacji Jana Pawła II Fami-

liaris consortio czytamy, że „skrucha i wzajemne przebaczenie w

łonie rodziny chrześcijańskiej, odgrywające taką rolę w życiu co-

dziennym, znajdują szczególny wyraz sakramentalny w sakra-

mencie pokuty chrześcijańskiej” (nr 58). Z kolei w Liście apostol-

skim do rodzin Gratissimam sane Papież, pisząc o tym, że miłość

małżeńska i rodzicielska posiada zdolność leczenia ran, jakie za-

daje współczesny hedonizm i utylitaryzm, wskazuje na koniecz-

ność pomocy łaski Bożej i podkreśla, że „rodzina musi spotkać

Chrystusa w Kościele poprzez ów przedziwny sakrament, jakim

jest Sakrament Pokuty i Pojednania” (GrS 14).

W praktyce duszpasterskiej zdaje się wciąż dochodzić do

głosu echo dawniejszej dość rygorystycznej ascetyki, która w

trosce o duchowe wydoskonalenie bardzo nieufnie odnosiła się

do wszystkiego, co związane jest z cielesnym wymiarem ludzkiej

egzystencji. Nierzadko pociągało to za sobą traktowanie życia

małżeńskiego jako zwykłej konieczności życiowej, nie zaś jako

równoprawnej drogi realizacji chrześcijańskiego powołania do

świętości (por. LG 39) 4 . Za argument służyły m.in. słowa św.

—————————

4 Podobne tendencje występują w duchowości chrześcijańskiej już w

pierwszych wiekach Kościoła, czego przykładem jest pogląd pewnego anoni-

mowego autora z VI wieku, zwanego Pseudo-Cyprianem. W nawiązaniu do

ewangelicznej przypowieści o glebie, na którą padło ziarno słowa Bożego (Łk 8,

5-8), wyróżnia on trzy grupy chrześcijan. Przynoszący owoc stokrotny, to mę-

czennicy a także samobójcy, którzy gardzili marnością doczesnego życia. Asce-

ci, mnisi, celibatariusze i dziewice porównani są do gleby dającej plon sześć-

dziesięciokrotny, zaś małżonkowie to ci, którzy mogą przynieść zaledwie plon

trzydziestokrotny. — Zob. V. Grossi, Duchowość łacińskich Ojców Kościoła , w: T.

Pawła z Listu do Rzymian, mówiące o tym, iż „ci, którzy żyją

według ciała, dążą do tego, czego chce ciało; ci zaś, którzy żyją

według Ducha — do tego, czego chce Duch. Dążność bowiem

ciała prowadzi do śmierci, dążność zaś Ducha — do życia i po-

koju. A to dlatego, że dążność ciała wroga jest Bogu, nie podpo-

rządkowuje się bowiem Prawu Bożemu, ani nawet nie jest do te-

go zdolna. A ci, którzy żyją według ciała, Bogu podobać się nie

mogą” (Rz 8, 5-8). Nie dostrzegano zatem racji, dla których nale-

żałoby zabiegać o uświęcenie małżonków jako takich. Natomiast

szansę dla ich duchowego wzrostu widziano raczej w dystanso-

waniu się do spraw małżeńsko-rodzinnych i przyjmowaniu stylu

życia zbliżonego do osób zakonnych. Stąd w minionych wiekach

tak dużą popularnością cieszyły się tzw. trzecie zakony (tercja-

rze), zwłaszcza franciszkańskie. Spowiednicy i kierownicy du-

chowi małżonków zaangażowanych w tercjarstwo proponowali

im środki doskonałości typowe dla osób konsekrowanych.

Prawdą jest, że przynależność do trzecich zakonów przynosiła

wspaniałe owoce świętości małżonków, jak to widzimy chociaż-

by na przykładzie Sług Bożych Zelii i Ludwika Martin — rodzi-

ców św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Trudno jednak uznać ten

model doskonałości chrześcijańskiej za specyficznie małżeński.

Posoborowa optyka życia chrześcijańskiego, rozwijana przez

Jana Pawła II, włącza małżeństwo w zbawczy plan, traktując je

jako równoprawną, jeśli nie pod pewnymi względami uprzywi-

lejowaną drogę uświęcenia. Odnośnie do tego Papież stwierdza,

—————————

Špidlík, I. Gargano, V. Grossi, Duchowość Ojców Kościoła („Historia duchowo-

ści”, t. 3), Kraków 2004, s. 294. Także ruchy manichejskie, a wśród nich śre-

dniowieczni katarowie, deprecjonowały życie małżeńskie. W skrajnych uję-

ciach pobłażliwiej odnoszono się do zwykłej rozpusty, niż do uporządkowane-

go życia małżeńskiego, które służyło prokreacji, co — zdaniem katarów — jest

pomnażaniem grzesznej cielesności.

iż „powszechne powołanie do świętości jest skierowane również

do małżonków i rodziców chrześcijańskich: określone w spra-

wowanym sakramencie zostaje przełożone na konkretny język

rzeczywistości życia małżeńskiego i rodzinnego. Stąd rodzi się

łaska i wymóg autentycznej i głębokiej duchowości małżeńskiej i

rodzinnej , która będzie czerpała natchnienie z motywów stwo-

rzenia, przymierza, Krzyża, zmartwychwstania i znaku…” (FC

56). Wspomniane uprzywilejowanie małżeństwa, jako najbar-

dziej powszechnej drogi do chrześcijańskiej doskonałości, wyni-

ka głównie z odzwierciedlania Boskiej communio personarum .

„Komunia miłości pomiędzy Bogiem i ludźmi, stanowiąca za-

sadniczą treść Objawienia i doświadczenia wiary Izraela, znajdu-

je swój wyraz w przymierzu oblubieńczym zawartym pomiędzy

mężczyzną i kobietą” — stwierdza Jan Paweł II (FC 12). Kilka lat

później w liście apostolskim Mulieris dignitatem Papież pogłębi tę

myśl pisząc, iż „jedność dwojga”, jako właściwy sposób bytowa-

nia mężczyzny i kobiety we wzajemnych relacjach, jest nie tylko

aktualizacją „obrazu i podobieństwa Boga”, ale przygotowaniem

ostatecznego „samoobjawienia się Boga Trójjedynego: jedności

żyjącej w komunii Ojca, Syna i Ducha Świętego” (MD 7).

W tym należy widzieć antropologiczno-dogmatyczne pod-

stawy do mówienia o mistycznym wymiarze życia małżeńskie-

go. Zastanawiające jest bowiem to, iż w pismach mistyków z

nurtu tzw. mistyki nupcjalnej ( Brautmystik ) 5 , dla której najbar-

dziej reprezentatywną jest mistyka karmelitańska, integralne

małżeńskie zespolenie stanowi szczyt i zarazem ideał życia du-

chowego 6 . Ponadto małżeństwo jest u podstaw rodziny, która jest

—————————

5 Zob. S. Possanzini, Matrimonio spirituale , w: Dizionario di mistica , red. L. Bor-

riello, E. Caruana, M. R. del Genio, N. Suffi, Città del Vaticano 1998, s. 800-803.

6 Zob. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna , VII, 2, 1-3; św. Jan od

Krzyża, Żywy płomień miłości , I, 27.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: