tytu�: "Psychologia dziecka" autor: Gary Haith �rodowiskiem: Prolog W ci�gu kilku minionych dziesi�cioleci przedmiot zainteresowa� psychologii rozwojowej znacznie si� zmienia�. Do lat 60. dyscyplina ta koncentrowa�a si� g��wnie na opisowym charakteryzowaniu rozwoju w poszczeg�lnych okresach �ycia dziecka. My�lenie i badania psycholog�w rozwojowych by�y ukierun�kowane koncepcjami Freuda i neofreudowskimi, a potem teori� Piageta. W latach 60., wraz z nasile�niem si� zainteresowa� spo�ecznymi i �rodowisko�wymi wyznacznikami rozwoju, wy�oni�a si� nowa perspektywa, uwzgl�dniaj�ca procesy spo�ecznego uczenia si�. Do podstawowych typ�w uczenia si� na drodze wzmacniania, karania i r�nicowania Albert Bandura doda� uczenie si� obserwacyjne, co zwr�ci�o uwag� teoretyk�w na oddzia�ywania soc�jalizacyjne, jakim podlega dziecko w swoim �rodo�wisku. Duch czasu lat 70. odsun�� w cie� podej�cia enwironmentalistyczne i zapocz�tkowa� w psycholo�gii rozwojowej tzw. rewolucj� poznawcz�. Do teorii Piageta do��czy�y modele przetwarzania informacji jako alternatywne sposoby wyja�niania poznania, a badania nad poznawaniem spo�ecznym zacz�y �ama� bariery tradycyjnie oddzielaj�ce dwie dziedzi�ny rozwoju: rozw�j poznawczy i rozw�j spo�eczny. W latach 80. dokona� si� w teorii rozwoju jesz�cze jeden wa�ny zwrot. Inspirowana g��wnie przez prace Urie Bronfenbrennera, psychologia rozwojo�wa zacz�a coraz wyra�niej przyjmowa� podej�cie systemowe. Dziecko przestano traktowa� jako bier�nego odbiorc� wp�yw�w otoczenia, dostrzegaj�c, �e jest ono aktywnym wytw�rc� tych wp�yw�w. Od sa�mego pocz�tku niemowl� anga�uje si� w transak�cyjn� wymian� ze swoim opiekunem, w trakcie kt�rej ka�da ze stron reguluje zachowanie drugiej. Gdy dziecko staje si� nieco starsze, jego rozw�j wchodzi w istotne interakcje z r�nymi �rodowis�kami, w jakich przebiega; najwa�niejszymi s� sys�tem rodzinny i �rodowisko szkolne. Rozw�j poznawczy tak�e odzwierciedla t� systemow� wymian�; do�wodem akceptacji tej tezy jest gwa�towny wzrost popularno�ci spo�eczno-kulturowego modelu roz�woju stworzonego przez Lwa Wygotskiego. Z czasem zmienia�y si� te� podr�czniki psycho�logii dziecka. Gdy dyscyplina ta opiera�a si� na po�dej�ciu opisowym, norm� by�o budowanie po�dr�cznik�w w spos�b chronologiczny, dobrze po�zwalaj�cy �ledzi� przebieg rozwoju dziecka. W miar� jak psychologia rozwojowa stawa�a si� nauk� �cis�� i empiryczn�, coraz cz�ciej zacz�y si� pojawia� podr�czniki ustrukturalizowane tematycznie, koncen�truj�ce si� na teoriach I badaniach naukowych. Niestety, podr�czniki psychologii rozwojowej nie dotrzymuj� kroku wsp�czesnej tendencji do uj�� systemowych. Niekt�rzy odpowiedzieli na ni�, po prostu dodaj�c na ko�cu ksi��ek rozdzia�y po�wi�cone rodzinie czy szkole. Rozwi�zanie takie jest niezr�czne. W tematycznie ustrukturalizowanych ksi��kach poszczeg�lne rozdzia�y dotycz� aspek�t�w rozwoju dziecka (takich, jak fizyczne wzrasta�nie, j�zyk, moralno�� itd.), kt�re w badaniach s� zwykle zmiennymi zale�nymi. Natomiast odr�bne rozdzia�y po�wi�cone oddzia�ywaniom �rodowisko�wym opisuj� wyznaczniki rozwoju cz�owieka repre�zentuj�ce zmienne niezale�ne. Co najwa�niejsze, om�wienie tych oddzia�ywa� pojawia si� zbyt p�no. Czynniki tkwi�ce w rodzinie czy szkole nale�y uwzgl�dnia� przy rozwa�aniu odpowiednich aspek�t�w rozwoju. Je�li chcemy na przyk�ad wiedzie�, jak wielko�� rodziny czy klasy szkolnej wp�ywa na in�teligencj�, dane na ten temat powinni�my znale�� w rozdziale dotycz�cym inteligencji, a nie w roz�dzia�ach o rodzinie czy szkole, zamieszczonych na ko�cu ksi��ki. Pewnym sposobem poradzenia sobie z tym problemem jest wybieranie odpowiednich fra�gment�w materia�u z p�niejszych rozdzia��w i wstawianie ich we w�a�ciwe miejsca. Robi tak wie�lu wyk�adowc�w; jednak jest to r�wnie� niewygodne i niesatysfakcjonuj�ce rozwi�zanie. Lepiej jest od razu integrowa� dane dotycz�ce rodziny, szko�y i innych wp�yw�w �rodowiskowych z reszt� tre�ci zawartych w podr�czniku. Pozwala to na kolejne studiowanie, w porz�dku tematycz�nym, rozwoju w poszczeg�lnych zakresach z uwzgl�dnieniem ca�ego bogactwa zmiennych, kt�re na� wp�ywaj�. Tak w�a�nie jest w naszym pod�r�czniku. Zaczynamy od wprowadzenia ekologicznego punktu widzenia w rozdz. 2., w kt�rym omawiamy te� g��wne teorie dominuj�ce dzi� w psychologii rozwojowej. Ka�dy nast�pny rozdzia� zawiera cz�� Rozw�j a �rodowisko, przedstawiaj�c� jaki� specyficzny przyk�ad zastosowania podej�cia sys�temowego do danego aspektu rozwoju. W rozdzia�le 3. (Metody bada�) opisujemy badania Glena Eldera nad biegiem �ycia. W rozdziale 4. (Genety�ka) prezentujemy proponowany przez Sandr� Scarr model wyboru niszy, wyja�niaj�cy interakcj� gen�w ze �rodowiskiem. W rozdziale 9. (Rozw�j poznawczy) przedstawiamy klasyczne ju� badania Ceci i Bronfenbrennera. W rozdziale 16. {Stosunki z r�wie�nikami) zajmujemy si� sieciami spo�eczny�mi dziecka ocenianymi za pomoc� techniki Spacer po Okolicy, stworzonej przez Brend� Bryant. W niekt�rych wstawkach tak�e rozwa�amy interak�cyjne wp�ywy �rodowiska, zajmuj�c si� na przyk�ad dwuj�zyczno�ci� (wstawka 11-3), zwi�zkiem mi�dzy praktykami wychowawczymi rodzic�w a stoso�wanymi przez nich stylami nauczania (wstawka 14-2) i pytaniem, czy szko�a faworyzuje ch�opc�w (wstawka 15-2). Tego rodzaju dane wplatamy w ca�y tekst, omawiaj�c specyficzne wp�ywy (np. klasy spo�ecznej, rasy, kultury) dos�ownie w ka��dym rozdziale. W efekcie powsta� podr�cznik przeznaczony na lata 90.,. nie tylko wiernie obrazuj�cy dyscyplin�, lecz tak�e organizuj�cy materia� w najbardziej przy�datny wyk�adowcom spos�b. Mamy nadziej�, �e Czytelnicy podziel� t� opini�. O autorach: ROSS VASTA jest profesorem psychologii na Uniwe�rsytecie Stanu Nowy York w Brockport. Dyplom uko�czenia college'u uzyska� w Darmouth w roku 1969, a stopie� doktorski z zakresu psychologii kli�nicznej i rozwojowej - w roku 1974 na Uniwer�sytecie Stanu Nowy York w Stony Brook. Go�ci� na Uniwersytecie Kalifornijskim i Uniwersytecie P�noc�nej Karoliny w Chapel Hill. W roku 1987 zdoby� nagrod� za wybitne osi�gni�cia w dziedzinie nau�czania. Jego wcze�niejsze ksi��ki to Studying Chil�dren: An Introduction to Research Methods (Bada�nie dziecka: wprowadzenie do metod badawczych) i Strategies and Techniques of Child Study (Strate�gie i techniki badania dziecka). Jest obecnie redak�torem rocznika Annals of Child Development. Zaj�muje si� zar�wno badaniami podstawowymi, jak stosowanymi, dotycz�cymi m.in. fizycznych nadu�y� wobec dziecka oraz mi�dzyp�ciowego zr�nicowa�nia zdolno�ci przestrzennych. MARSHALL M. HAITH jest profesorem psychologii na Uniwersytecie Denver i w Instytucie Bada� Nau�kowych nad Zdrowiem Psychicznym. Uko�czy� w 1959 roku Uniwersytet Missouri, a w 1964 zrobi� doktorat na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los An�geles. Pracowa� na Uniwersytecie Yale, a potem na Uniwersytecie Harwardzkim oraz uniwersytetach w Genewie i Pary�u. Jest autorem prac Day Care and Intervention Programs for Infants under Two Years of Age (Programy opieki i dzia�a� interwen�cyjnych wobec niemowl�t) i Rules that Babies Look by The Organization of Newborn Visual Activity (Organizacja aktywno�ci wzrokowej u noworodka). Wsp�lnie z J.J. Camposem by� redaktorem 2. tomu Podr�cznika psychologii dziecka P.H. Mussena. Je�go zainteresowania badawcze dotycz� m.in. spost�rzegania i kszta�towania si� oczekiwa� w okresie wczesnego niemowl�ctwa oraz rozwoju zdolno�ci do przetwarzania informacji. SCOTT A. MILLER jest profesorem psychologii na Uniwersytecie Floryda. Po sko�czeniu w 1966 roku Uniwersytetu Stanfordzkiego wst�pi� do Instytutu Rozwoju Dziecka na Uniwersytecie Minnesota, gdzie w 1971 roku otrzyma� stopie� doktora. Prac� rozpoczyna� na Uniwersytecie Michigan. Jest auto�rem ksi��ki Developmental Research Methods (Me�tody bada� rozwojowych i wsp�autorem (z Joh�nem Flavellem i Patrycj� Miller) pracy Cognitive De�velopment (Rozw�j poznawczy), wyd. 3. Prowadzi badania nad rozwojem proces�w poznawczych, in�teresuj�c si� zw�aszcza pracami Piageta, rozumie�niem przez dzieci konieczno�ci logicznej oraz prze�konaniami rodzic�w na temat dzieci. Przedmowa Pisz�c Psychologi� dziecka, chcieli�my pom�c wy�k�adowcom maksymalnie usprawni� uczenie si� student�w oraz przedstawi� wierny i wyczerpuj�cy obraz dyscypliny, jak� jest wsp�czesna psycholo�gia rozwojowa. Mamy nadziej�, �e osi�gn�li�my te cele i �e uda�o si� nam to zrobi� w nowy i in�teresuj�cy spos�b. Cho� wiele spo�r�d przedsta�wionych tu tre�ci zorganizowali�my tak, jak mo�na by tego oczekiwa� po tematycznie ustrukturalizo�wanym podr�czniku psychologii dziecka, nie waha�li�my si� burzy� tradycyjnych schemat�w tam, gdzie by�y potrzebne ulepszenia i zmiany. Pozwolimy so�bie pokr�tce przedstawi� Czytelnikowi przy�wiecaj��ce nam idee, kt�re stanowi� o odmienno�ci tej ksi��ki w stosunku do innych podr�cznik�w. UKIERUNKOWANIE NA DANE NAUKOWE Psychologi� dziecka traktujemy w tym podr�czniku jako nauk� przyrodnicz� i wobec tego prezentuje�my w spos�b odzwierciedlaj�cy jej naukow� pod�budow�. Opr�cz tego, �e jeden rozdzia� (3.) w ca�o��ci po�wi�cili�my metodom badawczym, tak�e w in�nych miejscach ksi��ki wielokrotnie omawiamy szczeg�owe kwestie metodologiczne, np. por�wnuj�c w rozdz. 4. r�ne modele bada� nad rol� czynnik�w genetycznych w rozwoju czy opisuj�c w rozdz. 14. podej�cie Susan Harter do oceny poczucia w�asnej warto�ci. Oczywi�cie nie ka�dy, kto interesuje si� dziec�kiem, przyjmuje naukowy punkt widzenia. Niemniej jednak wsp�czesna psychologia ma swe korzenie w eksperymentalnych laboratoriach Wilhelma Wund�ta i Williama Jamesa; pr�bujemy wi�c pokaza�, co pozosta�o z tego dziedzictwa w metodach, jakie stosuj� wsp�cze�ni badacze do rozstrzygania ak�tualnych problem�w rozwojowych. KONCENTRACJA NA AKTUALNYCH PROBLEMACH Wiedza z zakresu psychologii rozwojowej narasta w osza�amiaj�cym tempie. Konieczno�� utrzymania obj�to�ci podr�cznika w okre�lonych granicach zmusza do dokonywania trudnych wybor�w. Zdecy�dowali�my si� przedstawi� obecny stan dyscypliny, koncentruj�c si� na ...
kowalik_04