finanse publiczne i prawo finansowe.pdf

FINANSE PUBLICZNE I PRAWO FINANSOWE dr Marta Gontarczyk-Skowrońska

WYKŁAD I (25.02.2012 R.)

Bodziec prawno-finansowy – każde rozwiązanie regulowane obowiązującymi przepisami prawa, które

działając za pomocą obietnicy korzyści lub dolegliwości finansowej, wpływa na zachowanie ludzi.

Wprowadzenie bodźców prawno-finansowych odbywa się poprzez świadome i celowe nadanie już istniejącym

instytucjom takiego kształtu, że instytucje te, oprócz podstawowej funkcji, dla realizacji której zostały

powołane, działają stymulująco w odpowiednim kierunku, np. podatki realizują również cele poza fiskalne.

Podział ze względu na sposób działania:

1. Pozytywne – zachęta finansowa, obietnica korzyści finansowej (np. stypendium, premia).

2. Negatywne – kara finansowa (np. mandat, odsetki).

Podział ze względu na sposób zachowania:

1. Intensyfikujący – pobudza do optymalizacji zwiększenia wysiłku. Adresat ma jeden kierunek działania i

w jego ramach zwiększa swój wysiłek, np. stypendium naukowe.

2. Sterujący – skłania do podjęcia określonego zadania, dokonania odpowiedniego wyboru rodzaju

zadania z kilku możliwości, np. zatrudnianie osób niepełnosprawnych, ulgi inwestycyjne.

Podział ze względu na instrument:

1. Podatkowe – np. ulgi podatkowe, celne (cło zaporowe).

2. Ubezpieczeniowe – np. kary za nieterminowe płacenie składek na ZUS.

3. Płacowe – np. premie pracownicze.

4. Cenowe.

Podział ze względu na adresata:

1. Osoby fizyczne – np. mandat za przekroczenie prędkości.

2. Osoby prawne – ?

3. Osoby fizyczne i prawne – np. odsetki za nieterminowe opłacanie podatków.

Podział za względu na sposób oddziaływania bodźca:

1. Indywidualne – efekt zachowania jednej osoby, np. premia akordowa, stypendium lub kara.

2. Zespołowe – efekt zachowania całego zespołu, np. premia zespołowa lub kara.

Żeby te bodźce były efektywne to muszą być spełnione czynniki:

Wewnętrzne – związane z konstrukcją bodźca. Odpowiednia siła bodźca. Bodziec musi nieść na tyle duży

ładunek korzyści lub dolegliwości finansowej, aby wzbudzać zainteresowanie jak największej liczby

adresatów.

Zewnętrzne – określony uklad stosunków ekonomiczno-społecznych, w których bodźce mają działać. System

zarządzania gospodarką, sytuacja rynkowa, stosunki międzyludzkie przy bodźcach zespołowych, ogólna

stabilność polityki finansowej państwa.

Realność celu wskazanego bodźca – możliwość osiągnięcia celu bodźca przez przeciętnego adresata, w

E.K. 2012 r.

przeciętnych warunkach, np. stypendium naukowe przy średniej ocen 4,1 lub 5,0.

Stabilność – stabilne przepisy prawne, regulujące ten bodziec;

– stabilna baza bodźcowa – jest to pewna norma, miernik, z których osiągnięciem ,

przekroczeniem lub niewykonaniem związana jest korzyść lub dolegliwość finansowa, np.

przekroczenie progu stypendialnego.

Szybkość działania bodźca – okres między zdarzeniem, z którym związana jest korzyść finansowa lub

dolegliwość, a realizację tej korzyści lub dolegliwości powinien być możliwie najkrótszy, np. premia

kwartalna.

Progresywność bodźca – adekwatna korzyść lub dolegliwość do osiągniętego celu, czyli wzrost. W miarę

wzrostu w wyniku stymulowanej działalności, wzrasta korzyść lub dolegliwość, którą niesie ze sobą bodziec,

wzrasta znaczenie w sposób odczuwalny dla adresata.

Niesprzeczność i bezkonfliktowość bodźca – sprzeczność: gdy wykonanie działania zgodnego z jednym

bodźcem, logicznie uniemożliwia zastosowanie się do innego bodźca. Konfliktowość: na jakimś odcinku

działania adresata występuje kilka bodźców, które są skonstruowane tak, że teoretycznie można się zastosować

do wszystkich, ale jeden z nich jest dużo korzystniejszy od pozostałych i wszyscy adresaci skupiają się na nim,

bo inne się nie opłacają.

Obligatoryjność – obowiązkowość, np. mieć pewność, że dostanę stypendium przy średniej ocen 4,1. Nie

może być uznaniowe.

Bodziec musi być zrozumiały i jasny. Logiczna konstrukcja bodźca.

WYKŁAD II (23.03.2012 R.)

Pieniądz:

1. Środek płatniczy.

2. Środek wymiany oznacza to, że ma moc zwalniania z zobowiązań.

3. Miernik wartości co oznacza, że co do zasady wszystko ma swoja cenę.

Finanse – obejmują zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych, a także

planowaniem, ewidencje, sprawozdawczość i kontrole w tym zakresie.

Działalność finansowa – proces polegający z jednej strony na gromadzeniu środków pieniężnych, a z drugiej

na ich wydatkowaniu. Mogą jej dokonywać zarówno podmioty prywatne jak i podmioty prawa publicznego, z

zastrzeżeniem iż działalność finansowa podmiotów prawa publicznego powinna być jawna, szczegółowo

uregulowana przez prawo i poddana odpowiedniej kontroli.

Gospodarka finansowa – proces gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez podmioty prawa

publicznego, całokształt czynności prawne i organizacyjne, slużący temu procesowi oraz rozwiązania prawne

w tym zakresie.

System finansowy – uporządkowany zespół instytucji rozwiązań prawnych i organizacyjnych w zakresie

gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych. Obecnie tworzy go:

E.K. 2012 r.

– system finansowy państwa i samorządu terytorialnego;

– system finansowy innych podmiotów, np. przedsiębiorstw, banków, spółdzielni, instytucji

ubezpieczeniowych.

Finanse publiczne – Cechuje je jawność, kontrola na podstawie obowiązujących przepisów prawa (finanse

państwa, jednostek samorządu terytorialnego, operacje banku NBP, działalności publicznej).

Finanse niepubliczne – prywatne, zrównane, zbiorowe.

Publiczna działalność finansowa – gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych przez państwa i

samorząd terytorialny w celu przejęcia dla siebie i podziału przynajmniej części PKB dla realizacji zadań

państwa i samorządu terytorialnego.

Obowiązująca ustawa o finansach publicznych (z 27.08.2009 r., Dz.U. Nr 157, poz. 1240) nie zawiera pełnej

definicji finansów publicznych, wskazuje jedynie na ich zakres i imiennie wymienione z najważniejszych

procesów.

Zakres przedmiotowy o finansach publicznych. Art. 3 ufp – finanse publiczne obejmują procesy związane z

gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, w szczególności:

– gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

– wydatkowanie środków publicznych;

– finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

– zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

– zarządzanie środkami publicznymi;

– zarządzanie długiem publicznym;

– rozliczenia z budżetem UE.

Zakres podmiotowy. Art. 4 ufp. Przepisy ustawy stosuje się do:

– jednostek sektora finansów publicznych;

– innych podmiotów w zakresie w jakim wykorzystują środki publiczne lub dysponują tymi środkami.

Plus art. 9 – podmioty, które tworzą sektor finansów publicznych.

Funkcje finansów publicznych, publicznej działalności finansowej (zadania jakie stawia się przed nimi w

kształtowaniu stosunków społecznych):

– fiskalna, czyli alokacyjna. Polega na gromadzeniu przez państwo środków pieniężnych, aby realizować

cele publiczne. Jest to funkcja najistotniejsza, pierwotna, realizowana zawsze w ramach prowadzonej

przez państwo działalności finansowej. Należy w ramach tej funkcji sięgać po środki tam, skąd można

je czerpać bez uszczerbku dla źródła dochodu.

– stymulacyjna, czyli interwencyjna lub bodźcowa. Polega na konstruowaniu rozwiązań prawno-

finansowych w zakresie gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych, oddziałujących na

poszczególne podmioty za pomocą obietnic korzyści finansowych (ulga podatkowa) lub zagrożeń

dolegliwościami finansowymi (karne odsetki). System bodźców prawno-finansowych – parometryczno-

E.K. 2012 r.

ekonomiczny sposób zarządzania gospodarką.

– redystrybucyjna, czyli rozdzielcza. Polega na świadomym i celowym wykorzystywaniu różnego rodzaju

instytucji prawno-finansowych do powtórnego podziału, tworzonego w państwie PKB. Funkcję tę

realizuje się, m.in. za pomocą systemu podatkowego z jednej strony, a z drugiej poprzez system

subwencji, dotacji czy zasiłku dla określonych podmiotów. Zakres tej funkcji zależy od wielu

czynników, przede wszystkim od wielkości realizowanych zadań, a to z kolei, m.in. od ustroju państwa,

kondycji gospodarki czy sytuacji społecznej.

– informacyjno-kontrolna/informacyjno-ewidencyjna. Realizowanie tej funkcji nie wiąże się z

istnieniem szczególnych organów. Realizowana jest niejako przy okazji, samoczynnie. Obserwując

procesy gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez państwo i samorząd można

wyciągnąć wnioski co do stanu gospodarki w kraju.

WYKŁAD III (21.04.2012 R.)

Podstawowe pojęcia o finansach publicznych, Ustawa z 2009r.

1. Sektor finansów publicznych (wg art. 9 ustawy o fin. pub.) tworzą:

organy władzy publicznej, w tym

organy adm. rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz Sądy i Trybunały. Jednostki

samorządu terytorialnego i ich związki. Formy organizacyjne – prawne jednostki sektora finansów

publicznych, w tym jednostek budżetowych, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze,

instytucje gospodarstw budżetowych, państwowe fundusze celowe. Inne państwowe lub samorządowe osoby

prawne, utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyjątkiem

przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego. Imiennie wskazane

podmioty działające z zakresu ochrony zdrowia i ubezpieczenia społecznego, ZUS, KRUS, NFZ, SP-ZOZ.

Publiczne placówki naukowe i kulturalne – uczelnie publiczne, PAN-Polska Akademia Nauk, państwowe i

samorządowe instytucje kultury, państwowe instytucje filmowe.

2. Dochody publiczne wg ustawy o środkach publicznych

– Środki publiczne, (art. 5) = dochód publiczny.

Dzielimy na: A. Dochody publiczne: daniny pub., podatki, składki, opłaty, zyski przedsięb. państwowych,

jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia, które ponoszone są na rzecz państwa, np.

cło. Inne dochody pub. budżetu państwa jednostek sektora pub., należna na podstawie odrębnych ustaw lub

umów międzynarodowych. Wpływ ze sprzedaży wyrobów i usług świadczących przez jednostki sektora fin.

pub. Dochody z sektora jednostek fin. pub.: Spadki, darowizny, zapisy, odszkodowania. Kwoty uzyskane przez

te jednostki z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji. Dochody ze sprzedaży majątku rzeczy i praw, nie

będące przychodami ze sprzedaży papierów wartościowych lub z prywatyzacji majątku sektora publicznego

lub z jednostek sam. teryt.

B. Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, pochodzące z budżetu UE i EFTA.

E.K. 2012 r.

C. Przychody publiczne, przychody ze sprzedaży papierów wartościowych, ze sprzedaży majątku Skarbu

Państwa jednostek samorządu teryt. w trybie prywatyzacji, ze spłat pożyczek i kredytów, otrzymane kredyty i

pożyczki, inne operacje finansowe, jednostek sekt. fin. Pub.

3. Przychody publiczne.

4. Wydatki i rozchody publiczne.

5. Nadwyżka i deficyt sektora finansów publicznych.

6. Państwowy dług publiczny.

PODZIAŁ DOCHODÓW PUBLICZNYCH:

1. Z

e względu na podmioty od których pobierane są opłaty:

– osoby fizyczne – podatek, mandat;

– osoby prawne – podatek.

2. Ze względu na rodzaj budżetu do jakiego trafia dochód:

– dochody budżetu Skarbu Państwa;

– dochód jednostek samorządu terytorialnego.

3. Ze względu na funkcje dochodu publicznego:

– zasadniczy (dochód) – funkcja fiskalna, służy gromadzeniu środków pieniężnych;

– uboczne – realizują inne funkcje niż fiskalna, np. mandat.

4. Ze względu na kryterium ostateczności pobrania dochodu:

– bezzwrotne – stanowią ostateczną formę zasilania właściwego budżetu, np. dochody ze sprzedaży

mienia;

– zwrotne – czasowo zasilają właściwy budżet, tzn. muszą być zwrócone po ustalonym okresie na rzecz

podmiotu, który dochód wprowadził, np. dochód z pożyczek, kredytów, sprzedaży papierów

wartościowych.

5. Ze względu na istnienie bezpośredniego świadczenia wzajemnego:

– dochód odpłatny – podmiot uiszczający dochód. W związku z tym dochodem otrzymuje bezpośrednie

świadczenie wzajemne w postaci czynności lub usługi ze strony organu adm. pub., np. odpłata za odpis

aktu stanu cywilnego;

E.K. 2012 r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: