wywiad kliniczny - schizofrenia.pdf

(229 KB) Pobierz
WYWIAD KLINICZNY Z OSOBĄ CHORĄ NA SCHIZOFRENIĘ PRZED PRZYJĘCIEM
Dominika Ustjan
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
WYWIAD KLINICZNY Z OSOBĄ CHORUJĄCĄ NA SCHIZOFRENIĘ PRZED
PRZYJĘCIEM NA ODDZIAŁ DZIENNY SZPITALA PSYCHIATRYCZNEGO
1. Wprowadzenie
1.1. Definicja oddziału dziennego
Oddziały dzienne są specyficzną formą hospitalizacji, pośrednią pomiędzy oddziałami
całodobowymi a opieką ambulatoryjną (Meder, 2002). Przez kilka godzin dziennie prowadzony
jest w nich specjalistyczny program terapeutyczny, skierowany do osób chorych, aktualnie
przebywających w swoim własnym środowisku, najczęściej rodzinnym. Cechą wspólną
wszystkich oddziałów dziennych jest prowadzenie dwojakiego rodzaju terapii: farmakologicznej i
szeroko rozumianej psychologicznej (Cechnicki, 1992a). Oddziały dzienne i realizowane w nich
pozafarmakologiczne działania mogą w znaczny sposób różnić się od siebie (Rymaszewska i in.,
2003). Przykładowe, dokładne opisy funkcjonowania różnych oddziałów dziennych odnaleźć
można w literaturze (m.in. Cechnicki, 1992b; Jędrzejkiewicz, 1996). Elementami różnicującymi
specyfikę poszczególnych oddziałów może być zarówno rodzaj schorzenia pacjentów
korzystających z ich pomocy (oddziały dla osób np. uzależnionych, chorych na nerwicę,
schizofrenię czy z podwójną diagnozą, a także oddziały dla osób z różnymi diagnozami), jak
również powiązany z tym, realizowany w placówce, program terapeutyczny lub rehabilitacyjny
(Pietrzykowska, 2002; Słupczyńska-Kossobudzka i Wciórka, 2002). Szczegółowy opis funkcji,
celów oraz korzyści leczenia w oddziałach dziennych znajduje się w artykule Cechnickiego
(1992a).
1.2. Oddział dzienny dla osób chorujących na schizofrenię
1
 
Zaprezentowany zostanie schemat wywiadu przeprowadzanego z pacjentami przed
przyjęciem do jednego z warszawskich oddziałów dziennych, którego program nastawiony jest na
pomoc osobom chorującym na schizofrenię. Ponieważ służy on kwalifikacji pacjentów do
leczenia, nazywany jest on „rozmową kwalifikacyjną”. Znajomość specyfiki oddziału i
prowadzonych w nim zajęć ma znaczenie dla kryteriów diagnostycznych (kwalifikacyjnych),
zostaną więc one teraz pokrótce omówione (szersze informacje odnaleźć można w artykule
Muskat i in., 1994).
Zgłaszający się na rozmowę kwalifikacyjną pacjenci przynoszą ze sobą skierowanie od
lekarza psychiatry, w którym zawarte są zwięzłe dane o przebiegu choroby pacjenta, a także opis
powodów, dla których skierowanie zostało wydane. Pacjenci najczęściej kierowani są do oddziału
albo bezpośrednio po hospitalizacji całodobowej, albo przez lekarza psychiatrę z PZP (Poradnia
Zdrowia Psychicznego) lub ambulatorium. W pierwszym przypadku pobyt ma służyć
„łagodnemu”, stopniowemu powrotowi osoby chorej do jej środowiska, kontynuacji leczenia
farmakologicznego i złagodzeniu objawów chorobowych. W drugim przypadku celem pobytu jest
wsparcie pacjenta w trudnym dla niego okresie, zapobieżenie rozwojowi, bądź nasileniu objawów
choroby i tym samym hospitalizacji całodobowej.
Opisywany oddział funkcjonuje przez pięć dni w tygodniu, w godzinach 8.00 – 20.00.
Zajęcia dla pacjentów odbywają się w godzinach 9.00 – 14.30. Po zebraniu zespołu, od godziny
16.00, w oddziale pozostaje terapeuta dyżurny, którego zadaniem jest pomoc pacjentom w
ewentualnych sytuacjach kryzysowych. Pacjenci na zajęcia dojeżdżają we własnym zakresie. W
ciągu dnia uczestniczą w różnych formach grupowych zajęć terapeutycznych. Są to: zebrania
społeczności, relaks, muzykoterapia, arteterapia, choreoterapia, terapia zajęciowa, zajęcia
sportowe, spotkania z psychiatrą i psychologiem oraz różnorodne treningi (np. umiejętności
społecznych, budżetowy, czy kulinarny, w ramach którego przygotowują sobie samodzielnie dwa
posiłki: śniadanie i obiad). Dodatkowo prowadzone są indywidualne spotkania z terapeutą
prowadzącym - psychologiem. Wszystkie te działania mają na celu redukcję zaburzeń w zakresie
funkcji poznawczych (głównie pamięci i uwagi) i czynności motywacyjnych oraz zmniejszenie
nasilenia objawów deficytowych (takich jak: apatia, zubożenie treści i formy myślenia oraz
wypowiedzi, obniżenie spontanicznej aktywności, zmiany w reaktywności emocjonalnej). Duża
waga przywiązywana jest także do rehabilitacji społecznej, czyli redukowania postawy
autystycznej, lęków społecznych, koncentracji na sobie i własnych przeżyciach, wycofania z życia
2
 
społecznego i trudności w zakresie codziennego funkcjonowania. Ważnym realizowanym celem
terapeutycznym jest również dążenie do pogłębienia wglądu pacjentów (m.in. utrwalenie
nawyków związanych z leczeniem farmakologicznym, nauka rozpoznawania objawów
ostrzegawczych nawrotu choroby, ustalenie nowych, dostosowanych do aktualnej sytuacji i stanu
psychicznego, celów i planów życiowych).
Spotkania kwalifikacyjne odbywają się raz w tygodniu w siedzibie oddziału. Średni czas
trwania rozmowy z jednym kandydatem wynosi ok. 45 minut. Zespół kwalifikujący składa się z
psychologów i psychiatry. Ordynator oddziału (psycholog) prowadzi rozmowę, osoby
towarzyszące nie włączają się w jej przebieg, o ile nie zostaną o to poproszone. Po zakończeniu
spotkania zespół wspólnie podejmuje decyzję dotyczącą ewentualnego przyjęcia kandydata lub
skierowania go do innej placówki. Decyzja uzależniona jest od wielu różnorodnych czynników,
które zostaną szczegółowo omówione w paragrafie 4, poświęconym pytaniom diagnostycznym i
wskaźnikom.
1.3. Specyfika prezentowanego wywiadu
Prezentowana rozmowa kwalifikacyjna jest swoistego rodzaju wywiadem klinicznym,
traktowanym jako metoda poznawania dynamiki oraz nasilenia objawów chorobowych,
rozpoznawania podstawowych problemów pacjenta i ustalania jego aktualnych potrzeb. Ma ona
służyć zakwalifikowaniu osoby do leczenia w oddziale, bądź wybraniu innego, najbardziej
odpowiedniego w danej sytuacji, rodzaju pomocy. W praktyce określana jest terminem „rozmowa
kwalifikacyjna”, w artykule będą stosowane również określenia „rozmowa” i „kwalifikacja”.
Jak zostało już wspomniane, oddziały dzienne różnią się pomiędzy sobą, co powoduje
zróżnicowanie prowadzonych rozmów kwalifikacyjnych, zarówno pod względem formy, jak i
tematyki. Opisywany schemat rozmowy nie jest więc uniwersalny, a jest jedynie jedną z wielu
możliwych propozycji przebiegu i tematyki takiego spotkania. Charakter i przebieg kwalifikacji
zależy również w dużej mierze od tego, czy pacjent po raz kolejny zgłasza się do oddziału (tzn.
personel posiada już pewne informacje na jego temat, zgromadzone podczas wcześniejszych
hospitalizacji), czy jest to kwalifikacja pierwszorazowa (tzn. pierwszy kontakt personelu z
chorym). Uzależniony jest również od tego, czy pacjent jest kierowany do oddziału bezpośrednio
po hospitalizacji całodobowej (tzn. pobyt ma utrwalić osiągnięte zmiany i przygotować pacjenta
3
 
do powrotu do codziennego życia), czy też jest kierowany przez lekarza z ambulatorium lub PZP
(tzn. pobyt ma zapobiec rozwinięciu się choroby i hospitalizacji całodobowej). W niniejszym
rozdziale opisany zostanie przebieg rozmowy z osobą skierowaną na rozmowę przez lekarza z
PZP, i po raz pierwszy kwalifikowaną do oddziału.
1.4. Specyfika rozmowy z pacjentem chorującym na schizofrenię
Nieporozumienia i zakłócenia komunikacji, powstające podczas konwersacji, są
zjawiskiem powszechnym i spotykanym podczas wielu codziennych rozmów (Docherty i in.,
2003; Swartz, 1992), jednak rozmowa z pacjentem chorującym na schizofrenię narażona jest na
znacznie większą ilość trudności komunikacyjnych, wynikających ze specyficznych objawów
chorobowych. Swartz (1992), opisując nieporozumienia, które mogą pojawić się podczas
wywiadu z pacjentem chorującym psychicznie, wyróżnia następujące, główne powody ich
występowania: specyficzne formy zaburzeń myślenia (np. splątanie myślenia), urojenia, omamy i
cechy nastroju (np. lęk czy obniżenie). Tego rodzaju objawy mogą stanowić oczywistą trudność
komunikacyjną i w znaczący sposób wpływać na przebieg kontaktu; jednak z drugiej strony mogą
być one rozpatrywane w kategoriach danych obserwacyjnych i są wykorzystywane jako cenny
wskaźnik w procesie diagnostycznym. W tym miejscu warto zaznaczyć, że podczas rozmowy z
pacjentem chorującym na schizofrenię obserwacja jego zachowania i sposobu wypowiedzi może
dostarczyć wielu informacji uzupełniających (lub czasami wręcz zastępujących) dane uzyskane z
treści wypowiedzi (Bilikiewicz, 2002; Sidorowicz, 1998; Sikorski, 1999). Przykład może tu
stanowić autyzm, , rozumiany jako „postawa przejawiająca się brakiem gotowości i umiejętności
nawiązywania kontaktu z ludźmi” (Jarosz, 1990, s. 109) i obserwowany u wielu osób chorujących
na schizofrenię. Oczywiście można zadać pacjentowi pytania odnoszące się do jego postawy w
stosunku do ludzi (np. „Czy woli Pan spędzać czas z ludźmi czy samotnie?”), jednak o wiele
więcej cennych informacji dostarczy obserwacja zachowania pacjenta (jego zdolności do syntonii,
sposobu udzielania odpowiedzi, czy sposobu zachowywania się podczas rozmowy).
1.5. „Techniczna” strona rozmowy kwalifikacyjnej
4
 
Prezentowany wywiad różni się od najczęściej stosowanej formy psychologicznego
wywiadu diagnostycznego zakresem swobody wypowiedzi pozostawianej pacjentowi. Jest w
dużej mierze wywiadem dyrektywnym i kierowanym, a znaczną jego część stanowią pytania
zamknięte. Wynika to po pierwsze z faktu, że informacje które musi uzyskać są niekiedy bardzo
konkretne (np. czy pacjent ma myśli samobójcze bądź czy był już kiedyś hospitalizowany), a po
drugie z ograniczonego czasu rozmowy (po 45 minutach zespół musi mieć informacje niezbędne
do podjęcia decyzji o przyjęciu). Trzeci powód powiązany jest ze specyfiką choroby. Obok
opisywanych w poprzednim paragrafie problemów, mogących pojawić się podczas komunikacji,
osoby chorujące na schizofrenię często mają trudności w kontaktach społecznych i oczekiwanie
od nich dłuższych spontanicznych wypowiedzi może wywoływać u nich niepokój i poczucie
zagrożenia, a tym samym utrudnić przebieg kwalifikacji. Tak więc, im wyższy poziom lęku
przejawianego przez pacjenta tym bardziej kierowany powinien być wywiad i tym więcej
powinien on zawierać pytań zamkniętych (Toeplitz, 1998).
Cechą charakterystyczną prezentowanej rozmowy jest również to, że zadawane pytania
(operacjonalizacja) niekiedy odnoszą się wprost do wskaźników. Przykładowo, jednym ze
wskaźników jest stosowane leczenie farmakologiczne. Trafiający do oddziału pacjenci przyjmują
leki samodzielnie, powinni więc znać ich nazwy i stosowane dawki, nie ma więc przeciwwskazań
aby zapytać o to wprost (nota bene brak znajomości stosowanego leczenia może być również
bardzo cenną wskazówką diagnostyczną).
2. Cel rozmowy kwalifikacyjnej
Wyróżniane są dwa podstawowe cele wywiadu klinicznego: ocenienie i zdiagnozowanie
zaburzeń oraz zbudowanie relacji terapeutycznej (Swartz, 1992). W przypadku omawianej
rozmowy cele te można ująć jako: nawiązanie kontaktu z pacjentem i zebranie informacji, które
umożliwią ustalenie, czy pacjent kwalifikuje się do podjęcia leczenia w trybie dziennym.
2.1. Nawiązanie kontaktu
Kępiński (1978) twierdził, że pierwsze spotkanie lekarza i osoby chorej ma w psychiatrii
znaczenie podstawowe. Od tego, jaki kontakt zostanie nawiązany z pacjentem będzie zależała
5
 

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin